, VI mM a - 3yi W c# MBfrARYOF CuNbtfE: Moliiiir Miliiily ezeMtt B$ha /.. 1 IV. baj<3 utczn 7. - \ Eudxpest. ca Lb>Klo*" hLNCZA/R J <4 ! I GENUS, INCUNABULA ET VIRTUS t JOAIIS CORVINI DE HIMAD. REGNI HUNGARIAE GUBERNATORIS, ARGUMENTIS CRITICIS ILLUSTRATA. GEORGIUS FEJER, BIBLIOTHECARIUS REGIUS. B U D A E TYPIS TYPOGR. REGJAE VNIVERSITATIS VNGARICAE 18 4 4. Nihil falsi dicere, nihil veri dissimulare, et sine suspicione vel gratiae vel simultatis scribere. II, Cicero de Oratore. LC Control Number 2004 442515 Fautoribus Codicis Diplomatici Hungariae Viris Clarissimis, Optimis* Spectabili Domino jNicolao Jankovich de Wadas et Jeszenicze, compl. II. Cot. Tab. Jud. Ass. Sp. D. Georgio G jurikovics , ad tribunal cam- bio-mercantile Poson. Assessori. Sp. D. Josepho Podhraczky , Rationum ad exc. Cameram Officiali. Sp. D. Gabrieli Nag j , Advocato Curiali. f Excell. 111. ac RR. D. Ignalio L. B. Szepesj , Episcopo Quinqueecclesiensi. f RR. D. Georgio Palkovics, Praeposito et Ca- nonico Strigonien. RR. D. Ferdinando Villax, Cistercien. Abbati. A. R. Dom. Christophoro Beke , art. Paedag. Ma^istro. Excellentissimo 111. Domino Aloysio L. B. Med- nyanszky, Thesaurario regio. •f IU. Dom. Josepho Comiti Forgach de Szechen et Gach. Excell. Dom. Francisco Urmenyi, S. Coronae re- gni Hungariae Custodi. 111. D. Carolo Comiti Zay de Zay-Ugrocz, Ca- merario C. R. 111. D. Carolo L. B. Geringer, Secretario Aul. Magnifico Dotn. Francisco Chergheo, Assessori Primario Distr. Ginsii. Sp. D. Raphaeli Gheczi , V. Comiti I. Comitatus Comaromiensis. Sp. D. Joanni Cseh, Commis. literariae ad Exc. Cons. L. R. commembro. Sp. D. G^brieli Dobrentei, Commissario cen- trali Budae. Sp. D.jPetro Benyovszky, Advocato Curiali. A. R. D. Ludovico Starek, Orphanolrophii Sol- nensis Directori. Sp. D. Augustino Szalay , Concipistae ad Exc. Cancell. Aulicam. Sp. D. Carolo Racz, Officiali Consilii. Sp. D. Ladislao Gorove, Advocato, Documenta originalia liberaliter suppeditantibus D. D. D. AUCTOB, Ad Lector?em. Lapsis regni Hungariae rebus erigendis aut sus- tentandis , propitia Numinis benignitas , Joliannem Corvinum de Hunyad, genium quasi tutelarem , con- cesserat. Facinora ipsius praeclara stupuit Europa, novit orbis; natales seu aetatis, in quam incidit, vi- tio seu scriptorum oscitantia, ignorat aut insectatur. Virtutem, quam odisse praesentem invidi, de- siderare ablatam solemus , in ipso domi forisque, malignitate quorumdam , praecipiti aliorum iudicio , post obitum etiam insimulatam , insimularique cer- nimus. — Exterorum, domesticorumve plurium mentes, eumdem Sigismundi Romanorum ac Himgariae regis filium fuisse nothum, occupavit sententia; alii illnstri Corvinae Romanorum stirpi inserunt, alii alteri *). *) Nothum dicunt Exteri: Michael Neander in sjuopsi Chron. f. 157. Jacob Weingartner in speculo Principum par. I. Stansky in vita Hussii. Christianus Manlius L. VI. f. 133. Joannes Harbustus in Chronico seu Hist. Poloniae- L. XV. Joachira Curius in annal. Siles. in Alberto Imp*. 6 Labem a Joannis de Hunjad natalibus M. Joh. Bayerus, erudita de ipsius ortu ac nativitate Disser- tatione, Jenae, anno MDCCVHI. edita, detergere, pro virili satagebat; ast incassum; si Encyclopedistis deferenduna, Eruditi Germaniae vulgari pertinaciter inhaerent opinipni *). Erasmus Francisci in theatro honoris etc. P o ra e s t i c i : Casparus Heltaius in Chron. Hung. fol. 80. Franc Palma, Johannes Fessler, Christ. Engel etc, in suis Historiis. — Bonfinius eum e nobilissima Corvinorum , gentis romanae stirpe, et Daniel Cornides ex illustri gente polonica Kor- win nuncupata etc? deducunt. Matrem eidem dedit Bon- finius graecam; Joan. Ludw. Konig in arboreto fol. 45. Rittershusius fol. 389. Hening f. 89. Elisabetham Palaeo- logam etc. ! ) National-Encyclopedie, Fortsetzung VI. Band von Pierer etc. p. 490: „Hunyad Johann war geboren 1392. Nach bewafyrten Quellen (?) Sohn des Kaisers Sigmund , von einer walachischeq Bojarin, Namens Elisabeth Morffinay (Morsinay). Noch ehe diese entbunden war , heirathete sie einen walachischen Bojaren Woyk Butbi> der Iange Zeit fijr 4en Vater des Kleinen gehalten ward, aber hald darauf starb. Wenige Jahre darnach reiste die Mutter rait ihrem Knaben und einem ihrer Briider nach Ofen. Der Knabe bewies daselbst mittelst eines Ringes, welchen seine Mutter you dem Kaiser erhalten hatte, diesem seine Herkunft. Nun erhielt er die Stadt Hunyad mit 60 Dor- fern. In der Folge erhob Konig Sigmund seinen durch Tapferkeit ausgezeichneten , unehelichen Sohn zura Ban von Seyerin (?) oder der westlichen Walachey, und Hunyadi fand nun Gelegenheit, seinen kriegerischen Ruf in gmssen Thaten gegen die Turken zu begriinden." Duum viri nostrates , Georgius Pray ac Stepha- nus Katona, messis in agro historico laureis inclyti, hoc unum, patrem illius fuisse Valachum, evicere; alii litem ingressi , quaestionem ambiguam aut in medio reliquerant 4 ). In virtute ipsius inquinata a tyrannidis aflfecta- tae , usurpataeque convitiis , calumniisve vindicanda , actum poene nihil ; praeter animadversiones nonnul- las, rebus eius apposite ingestas; causas et auctores redarguit nemo, Novimus equidem viri boni, ut dicitur, non quaerendam originem ; maiorisque fore propriis nitere meritis , quam alienis resplendere atque virtutem ne- bulas obiectas suamet obterere luce; ast non igno- ramus una, inviolabilia veritatis iura, reverentiam virtuti debitam, domesticis incumbere tuendam prae^ primis, — Arduum omnino molimur laborem: inveterato enim errori diem dicere, gentile praeiudicium in cau- sam vocare; convitiorum latebras discutere; non molestum modo, sed ingratum quoque. — Studium hoc cassum maxime est. *) Georgius Pray Ann. Parte III. p. 185. sq. Stephanus Ka-^ tona Hist. Crit. Tom«XlV\ p< 6. sq, -^ Georgius Aranka*- Franciscus Kazinczy, Joannes Kriebel, a JosepUo Thorok editi et illustrati, Posonii AnuQ 1825. 8 Ne rebus desimus patriis, tentabimus nihilomi- nus: quid de Joannis Hunyadii natalibus vero pro- pius , proximumque ; guid virtuti eius deferendum ; quid utrique aetatis credulitate, aemulorum invidia appictum, affictumque sit, subsidiis critices explo- raturi. — Pestini, 9. October 1843. Auctor. *n praesenti, quod inimus, tentamine ita versabimur, ut imprimis Scriptorum coaevorum aut supparium testimonia, quae Joannis Hunyadii genus et incuna- bula respiciunt, in censum cogamus; oraculis Diplo- matum a ) illustremus , atque rationum momenta, in partem utramque comparemus; tum virtutem lucu- lentis adumbremus lineamentis, errorum denique, conviciorum, atque calumniarum , quae ipsum man- serant, occasionem, causas et auctores investigemus. lis, quae ad praesentem non faciunt quaestionem, fevi, ut dicunt, digito, attactis, aut prorsus prae- teritis. — I. Testimonia Scriptorum genus et incuna- bula Joannis de Hunyad concernentia. 1.) Agmen ducat Mr. Joannes Thuroczius , qui Chronicoh suum finiit cum auspiciis regis Mathiae Corvini, Cap. XXVIII. Parte IV. ait: ,,Defuncto rege Alberto regina Elisabeth, praegnanti utero ab illo re- licta y de se , deque regno cogitans , ut viduarum a ) Diplomata, quae licuit, in toto contextu censuimus fide dignitatis ergo adducenda. Ula ubertate sua Historicorum nostratium steriiitatem, maximo cum veritatis emolumen- to, supplent. Ad quaestionem haud pertinentia, aliis re- linquimus producenda. 10 moris est, moestos ducebat dies. Abundabat tunc in regno magnatum copia humanitate praeclara, virtute- que tum consilii, tum militiae praefulgida. Ad hos l^egina, de futuro rege sollicitos, ita verba fecit: Domini et Fratres! de rebus regni, vobis non minus quam mihi , cogitare incumbit. Ipsa sum , ut nostis , haeres regni , non ergo ad dirigendas regni habenas meam sufficere arbitror virtutem. Si ad prolem ex me nascendam expectatis, foeminea in quantum ex- periri valet natura, filiam magis quam filium me par- turire, arbitror. Quaerite igitur vobis principem, qui ad portandas tanti regni curas foemina magis ido- nea sit, nec minus mei genitoris beneficia prae corde praeque oculis ferentes, me in regno illius, e quo genita sum, expertem ne faciatis. — Haec Reginae oratio ingentem , multos per annos , in Hungaria ar- dentem facem peperit. Nam Magnates ipsi ex his re^ v ginae verbis — de novo rege introducendo unanimi voto contulertint. Erat tunc in regno Poloniae prin- ceps quidam iuvenis , nomine Vladislaus , frater Ka- zimerii. Huius morum peroptime virtutes dum in Hungaria commendantur , placuit ille coetui magna- tum universo. Conventum est igitur de illo , ut in- troduceretur et regnaret. Quapropter viri in regno potentes, famaque honesti, Episcopus Tinniniensis , ac Matko, Dalmatiae, Croatiae ac totius Sclavoniae Banus, Emericus , filius Vaivodae de Marczali^ et Ladislaus de Palocz, pro deferendo ad illum com- munitatis voto , proque illo introducendo , electi pariter et destinati fuere. — Voluebatur MCCCCXL. dominicae incarnationis annus , quum illi , per nun- cios, reginam filium peperisse nunciantes., ne erga Vladislaum suscepta uterentur legatione, prohibiti sunt. Illi autem absque executione commissi ipsia 11 negotii reverti haud audebant. Postquam suo usi sunt officio, mox iuvenis princeps nec differt, quin statim paratis viae necessitatibus, adunataque sibi polonicalis militiae decenti comitiva , venit in Hun* gariam , cui primores r*egni Hungariae , quorum de novo principe gaudere cordi erat, regnicolarum cum agminibus obviam venere. Eisdem diebus Laurentius de Hederwara , Palatinus , antiqua regni de consue- tudine, Budense castrum conservabat, qui venienti novo principi non minus obviam ivit. — Non ergo regina Elisabeth ea, quae suam ad partem pertine- bant, dirigere negligebat. Multi enim magnatum, quorum in pectoribus imperatoris Sigismundi non- dum tepuerant beneficiorum recordia, reginam se- quebantur et res novi regis displicebant illis omnino. Qua propter regina sua Baronum cum parte Albam- regalem petiit, filiolumque suum, nomine Ladis- 1 a u m, qui nondum quatuor suae aetatis menses com- pleverat, multis tonantem vagitibus, in regem fecifc inungi, pariter et coronari. — Interfuit huius in- fantuli intemporaneae coronationi vir praeclarus , Dominus Dionysius de Zeech , Cardinalis et Archi- Episcopus Strigoniensis, qui et puerulum ipsum suae dignitatis officio exigente inunxit, ac illi sacrum dia- dema imposuit. Erant etiam ibidem Mathias Vespri-^ miensis et Benedictus Jauriensis Ecclesiarum Epi-r scopi , Vlricus Comes Ciliae -~- nec non et Nicolaus de Ujlak et Ladislaus deGara, Bani Machovienses , Andreas Bothos de eadem Gara , Ladislaus et Hen- ricus , filii quondam Joannis Vaivodae de Thamasy , et Thomas de Zech, aliis cum pluribus regni nobi- libus , qui tanti spectaculi pro videnda gloria , pro- que observanda reginae et infantulo regi fidelitate affuere. Postquam igitur talis coronationis peracta 12 est solennitas , regina Elisabe_th autein ad Wissegra- dum, claves et conservatio cuius tunc dicto Ladis- lao de Gara Bano credita erant, pro reponenda suo loco regali corona, iter suum direxit. — Ad hanc arcem, postquam regina intravit, in repositione ipsius coronae , Barones sibi circumstantes fefellit. — Di- vertit tandem regina abhinc, simul cum filio et co- rona ad Fridericum Romanorum Regem et Sty- riae Ducem- frater enim puero erat et utrumque, tum filium pro educatione , tum coronam pro con- servatione illi dedit. His habitis , regina Elisabeth , a rege Romanorum rediens , suorum sanctorum sub custodia per civitates et castra , quae ad illam recto erant corde, ferebatur. — Contulerat regina, Al- berti regis post mortem, castrum Zoliense, et caete- ras illi annexas munitiones cuidam Johanni Iskrae (Giskrae) denominato de Brandes , homini Bohemo , et arma flectere docto, rapinaeque avido, et illum cunctis montanis civitatibus, Cassoviae scilicet, et caeteris, nondum a reginae et filii eius fidelitate dis- crepantibus, in tutorem praefecerat. Iste Johannes Iskra , cum Barones in se ipsos alternatim saevire vi- dit, mox praedabundus omnem terram Mathiae, et provincias Comitatusve , Casoviensi civitati vici- nos et poene totam partem regni Hungariae superio- rem invasit. — Favebant ea propter regi Vladislao magnates multi et res illius praeferre conabantur. Inter quos Simon de Rozgon, Episcopus Agriensis, primum omnium simul suis cum fratribus et poene omnibus partis superioris Hungariae Baronibus , No- biiibusque pro novi regis partibus laborabant. Et cumNicolaus de Uilak, Banus, Vladislai regis faventium agmina crescere et reginalem partem par- vipendi vidit , infantemque regem aut prodesse, aut 13 obesse ad tunc non posse cogitavit, a regina defe- cit et novo regi adhaerens , extollendam eiusdem in partem, caeteris acrior fuit. „Erat tunc in regno miles magnanimus , nobili et claro transalpinae gen- tis de gremio natus , Johannes de Hunyad, homo bellicosus, et ad flectendum arma, dirigen- dasque res bellicas natus; et sicut piscibus aqua, cervisque umbrosas lustrare silvas, sic illi armorum, bellique expeditio vita erat. Hunc hominem, ut dici praesumitur , futura pro regni tutela ,• rebus per ipsum gestis testantibus , fata ab alto elegerant, peregrinisque de partibus regni Hungariae deduxe- rant intra oras. Fertur enim , quod rex Sigismundus virtutis nomine genitoris militis huius pulsatus, illum partibus de transalpinis suum traduxisset in domi- nium, suique regni illum incolam effecisset, et ni- hilominus digna, perpetuaque eundem munitionis Hunyad possessione, ubLnunc castrum nobile, aspe- ctuque delectabile erectum est , dotasset." Praefatus igitur Johannes de Hunyad semper sui superioris la- teri adhaerendo, cum iam de virtute in virtutem crevisset, a minoribusque regni officiolatibus, quo- rum usque ad tunc fretus fuisset honore, successivo incremento in tantum daruisset, quod ad Vaivoda- tum partium regni transilvanarum suum extulisset titulum; vir in regno non parum potens , et ipse regi Vladislao adhaesit." Cap. XXVIII -XXX. 2.) Dlugossus, alias Longinus, Cracovien. Can., ad Joan. cle Hunyad ablegatus, Hist. Pol. Lib. XII. col. 756. ad an. 1440. ait : „Quia (Wladislaus) Joannem de Hunyad videbat militem animosum et virum in armis magni pretii, non attenta conditione sua, quae tum erat humilis et exigua , sola virtute ipsius de- lectatus , ipsum contra Turcas , Capitaneum ordinat, 14 et castra omnia, Turcorum terris vicina, sibi dat in tenutam. Nec regem iudicium suum fefellit. Ipse enim Johannes de Hunjad bello contra Turcos admini- strando suscepto, saepe cum illis particularibus prae- liis congressus , multas ex illis praeclaras victorias retulit , et superbas eorum acies , licet cum suorum aliquo discrimine, saepe confregit ita, ut in brevi tempore fama magna quaesita, carus Regi, carus Baronibus Hungariae , apud paganos et hostes cele- bris haberetur." Tum ad annum 1449. Lib. XIII. col. 51.: „Circa festum assumptionis B. M. V. Hun- gariae Gubernator, Joannes de Hunjad, congregato exercitu versus Cassoviam, contra Bohemos et ci- vitates sibi rebelles illum misit, praeposito ei in Ca- pilaneum Sororino Czaklone (Cholnokio ?) Hic in villa Sumusch prope Cassoviam castra ponens , aliquanto tempore illic persistit sine fructu, donec Johannes Giskra ex Bohemis et Polonis ducens col- lectum exercitum advenit, et feria sexta ante festum nativitatis B. M. V. congressu campestri facto illum contrivit. Pauci quidem ex Hungaris mortui erant , et inter eos Capitaneus exercitus Czakiel , sed multi capti. a — ltem: „In Hungariae regno bellum ex in- tegro inter Joannem de Hunjad, Gubernatorem , ac Joannem Giskra de Brandis resumtum est; nuptiae- que, quibus Gubernator sororem germanam viduam tradere Giskrae firmaverat, in suspicionem venerant vehementer, quasi in illis Gubernator Giskram et omnes suos esset occisurus etc. Lib. XIII. col. 81. 3.) Aeneas Sjlvius: Piccolominus , orator pon- tificius in causa Ladislai Posthumi, postea Pius PP. II. in Historia Bohemiae Lib. XXVIII. p. m. 232 : „Hungaris, inquit, bello Turcico occupatis, ac sae- pius in illo , d u c t o r e H u n i a d e , victoribus quam 15 victis* Dacus hic (nimc Valachos appellant) na- tione fuit, haud elaro genere ortus, sed factis per arma clarissimus ; ut qui primum Hungaros docue- rit, quomodo Turcae acie frangi, siiperarique de- beant. Eius opera factum, ut bonam partem Mysiae, quam Rasciam vocant, ab Amurathe (Turcorum Sul- tano) interceptam recuperaverint." Tum Hist. Frid. ad an. 1452 : „Erat hoc tempore regni Gubernator Johannes de Hunyad, Vaivoda Transilvanus , haud magno genere natus, sed animo grandi et consilio provido , qui post Alberti regis obitum unus iudica- tus est , qui regnum Hungariae a Turcorum invasio- nibus liberaret. Saepius cum eis manus conseruit, saepe copias eorum fudit , multas intulit eis strages , militaria signa quam plurima ex eis domum retulit. Bis tamen ab illis , non sine maxima Christianorum calamitate, superatus est." Item L. XXXI. pag. 240. „Nec ultra Belgradi moratus (B.ex Ladislaus Posthu- mus) Budam revertebatur, comitantibus eum, La- dislao et Mathia fratribus usque arcem Hunniadam (Temesvarinum) , in qua mater eorum, vidua , moe- rore anxia delitescebat. Mira rursus animi indoles in tam tenera regis aetate emicuit, postquam arcem ingressus, omnia ibi luctu plena, ipsamque viduam lachrymabundam ac veste lugubri indutam vidit; quamquam ipse satis moestus , revocare tamen illam a moerore ad laetitiam incipit; eam, inquit, mortem esse dolendam ac deflendam, quae vitam penitus au> ferat , non vero illam , quae nos ad meliorem vitam transferat. Maritus, inquit, tuus utique etiam num vivit , et cum Christo procul dubio regnat*, qui pro Christo tot se periculis obiecit, maxima interim so- latia tibi relinquens, Ladislaum istum et Mathiam filios, quibus quoties volueris refici poteris, antevertant 16 igitur luctibus gaudia, quibus maritus fruitur, ut simul cum ipso gaudere videamur , ac protinus fune- bris iste habitus deponatur." 4.) Joannes Capistranus, expeditionis cruciatae conductor, epistola ad Callistum III. PP. : „Etsi vero ait, ita placuerit altissimo, quod de medio sustule- rit a nobis illum illustrissimae memoriae pugilem, sanctae fidei catholicae hostibus formidabilem de- fensorem; Dominum Joannem de Hunyad, ex hac iam vita delapsum XI. mensis huius ex peste; substituit tamen nobis non imparem sibi virum Ni- colaum de Huylak , sub cuius dominatu valido et po- tenti ipse idem Joannes cum quinque vel sex equis suam militiam inchoavit." Apud Wadding. Annal. Tomo XII. p. 273. Ilem: „Cum adhuc animam age- ret Corvinus , Capistranus ingemuit : Invideo, inquit, Corvine morti tuae , qui consummato quoque praestantissimi Ducis officio et fuso , fugatoque ho- ste, quem terrorem orbis appellabant, ne qua tua fe- licitas labe inficeretur, extemplo ad Superos evolas, et amplissima utriusque vitae gloria potiris." Ibid. pag. 383. — 5.) Chalcocondylas Laonicus, Scriptor graecus ? synchronus : Johannis Hunyadii nomen in Jangum Choniatem detorquens de eodem ait: „Jangus ge- nere natus erat non admodum obscuro. Patria fuit Choniatae Ardelii (Erdelyi) oppidum, unde profe- ctus venit ad Tribalorum (Serviorum) Ducem; mer-» cede autem conductus, longo admodum tempore apud hunc Ducem versatus est; ubique, quocunque mitteretur, fortitudinem et diligentiam memorabilem ostendens." Apud Stritter Tomo III. p. 719. Item: „Postero die (anno 1448 in campo Cossovo) confe- stim ac^iugelwitur ^ad p-aelium. -rr- Choniates suos in 17 aciem educit, eamque hoc pacto instruit: Dextrttm cornu tenuere Pannoniorum praefecti, nec non patrue- les Choniatis, Secules (Szekel Joann) et GIo- ces , Magalusesque (?) Mediam aciem curabat Conia^ tes cum Bitezidis (f. Vitezii) militibus et Ardelii exer^ citu , sinistro cornu praefuit Danus , Choniatis ami- cus, quem in Daciae (Valachiae) principatum pro- duxit, odio Draculis, quem Daciae principatu de- turbavit;, et in eius locum substituit Danum, cui Dacos parere iussit. Hunc ad bellum sequuta erant octo millia Dacorum." lbid. p. 741. 6.) Ph. Callimachus in Polonia anno 1496. de- functus: 1. „Vbi Budam a Vladislao teneri vulgatum est, non solum, qui aperte partibus ipsius favebant, sed multi etiam alii, qui ad id temporis dissimula- bant, fidem atque obsequium pollicentes, cum gra- tulatione ad eum confluxere ; imprimisque Mathisco Thalloczius, iisdemdiebus cura atque opera tonsoris sui elapsus custodia, in qua reginae iussu asservaba- batur; tum INjcoIaus Fnsztaczky (de Ujlak) Stepha- nus Rozgonius , Johaunes Maior Perenus , et in quo plurimum in utraque parte momenti, Johannes H u n y a d i a n u s. — - 2. Quum Albertus, haud multo post delatum ad se regnum, gravida uxore vita ex- cessisset, optimates Hungariae frequentes, unacum oratoribus Despoti Rasciae ac Ciliae Comite, ad re- ginam Budae agitantem, convenere, coeptumque est agi de regni statu constituendo. Et primo quidem nihil exaudiebatur , praeter voces, felicem, faustum- que partum reginae ominantium, asserentiumque , minime prius de novo rege referendum , quam illa peperisset; deberi id Sigismundi recentibus meritis, qui paterna in omnes charitate regnum tenuisset, non tentandam tcmere fortunam, exteruis regibus Hunyadiana. 3 18 experiendis, quum domi iam forsan aflfuturus esset, qui avi sui aequabilitate gubernaret. Valuissetque publicus favor et gratissima omnibus Sigismundi me- moria, si Joannes Huniadianus ante omnes prioris , suaeque aetatis magnos viros, rerum militarium civiiiumque artium peritia memorabilis, Urgentium periculorum non admonuisset; propter Smdoroviam oppidum cum universa poene Rascia, iam tum a Turcis occupatum , sublatumque veluti murum, quo illis obiecto, Hungaria satis tuta vide- batur. Ea vox, quasi froenum a mortui gratificatione curam omnium in praesentes necessitates convertit. Coepit ipsorum animis obversari regni orbitas , et Turcorum in dies maiores vires, iterque ad se plane illis patefactum. Praeterea in partu reginae, etiam si votis omnium correspondisset , dum puer coales- ceret, parum momenti fore constabat ad regni cu- ram et tutelam; quum interim virorum animi mulie- bre regimen aspernarentur propter imbecillitatem, plerumque illi insitam sexui, et si curatores posthu- mo assignarentur, intelligebant , regium fasCum, re- giasque cupiditates, in paulo ante paribus conditione vel perferre , vel explere , durissimum fore. Sed et regina, non mediocriter animo sollicita, haud satis constituebat secum, quid nam maxime in delibera- tione tam ancipiti esset expetendum, quum aut filio, si nasceretur , regnum abrogandum , aut Turcis pro- dendum appareret. Sed neque exploratum habebat, marem nasciturum. — Et quum iam rursus Vladislaus assederat, cum caeteris haud sane civiliter neque in consultantium morem, studia sua efferentibus , silen- tium fecit exaudita vox Hunyadiani. Ille peregrini regis evocationem conli*a imminentia discrimina , ve- ltft ' "in hecessitatem reiiciens , ne priiisy quara posthu- 19 mus adolesceret aut externo bello, aut domesticis seditionibus regnum succumberet, quidquid in ea eligendo actum , dictumve esset, consilia tempori accommodando , deliberate factum: si quid contra ab aliquo tentatum, aut humano errori aut superva- cuae fidei erga regiam stirpem, adscribendum potius asseveravit. — Eos etiam , Jicet sane multos , errore iudicandi aut officio erga reginam in diversum ab- stractos, plurimorum consensum revocaturum. — Longe maxima, difficilioraque transacla: Teneri iam Budam, sedem regiam, tum Comitem Ciliae, cuius unius spe, maxime regina elata ad tumultuandum foret, felicitate publica, in potestatem datum. Reli- qua sane, sine caede et sanguine in ditionem venlura, non futuros , qui iam vim potius , quam clementiam regis vellent experiri. — Denique ad laudes munera, quibus Hunyadianum , Nicolaumque afFecit, dignita- tem etiam adiecit: deciarato utroque Transilvaniae Duce. Caeterum quia in Hunyadiano maior emine- bat iudoles ad res bellicas, ea potissimum oppida, quae Turcis obie ta erant, illi commisit, et copia- rum, quantum res tunc sinebant, assignavit, ut non solum sua defendere , sed et per occasionem etiam fines hostium Iranscendere , atque operae pretium facere po>?ei; qiud postea saepissime fecit Et Tur- cis quidem magnum de se terrorem incussit, apud suos vero ingentem spem excitavit." Lib. I. et II. 7.) Ducas Scriptor itidem graecus: „Hocce tem- pore Hungariae rex infans adhuc erat, nec qui rem bellicam administraret, vicarium habebat. Quapro- pter cognita Turcarum audacia, quemdam ex nobi- libus praefectum generalem exercitibus regina consti- tuit, virum equidem audacem , animosum, alterum- que in re bellica Achillcm etHectoremp. 115. 2 * 20 Apud Strilter 1. c. p. 708. Tum: Mahometes II. cum Christianis universis ficta pace inita , induciisque in tres annos cum Jango (Johanne Hunyadio) Hunga- riam regente, in Caramanum bellum movit." Ibid. pag. 799. — 8.) Anton. Bonfinius Asculanus, in rerum Hun- garicarum Historia, Wladislao II. R. Hung. dicata: „Joannes, ait, Hunniades, quo praestantio- rem domi, militiaeque virum illa tempora non vi- derunt — Polono (VJadislao I.) nimium favisse per- hibetur. Hic enim valacho patre, matre vero graeca natus , industria et virtute , supra omnium opinio- nem, suum genus illustravit; parentibus nequaquam obscuris editum tradidere. Pater namque interVa- lachos, qui Getarum, Dacorumque loca nunc inco- lunt, et a Romanis superfuisse colonis, veluti lin- guae similitudo testatur, sane creduntur, plurimum apud eam gentem potuisse dicitur. Quippe qui non consilio solum, ac longa rerum experientia, sed et opibus et fortuna multum sibi auctoritatis compara- rat, assiduo bello exercitatus, non plus divitiarum, quam nominis e militaribus studiis ipse contraxe- rat. In Corvino (Hollos) vico natus, in Corvinam Romanorum familiam genus retulit. Mater vero e Graecis edita , e veteri et imperatorio sanguine pro- manasse, credita est. Nonnulli in Theodosii huius genus referre audent. Servivit a principio cum duo- decim equis Demetrio Episcopo Zagrabiensi, et in Italia duos annos sub Duce Mediolanensi prima sti- pendia meruit, nam Sigismundum in Italiam secutus remansit. Sigismundum enim affirmant fama paterni nominis , Johannem adhuc ephebum ex Transalpinis oris in Transilvaniam transtulisse. Hunniadicis prae- diis, quae in extrema Transilvaniae ora, quae ad 21 Valachiam attinet, sita sunt, ob rem bene gestam tlonasse. Prima hunc (Joannem filium) stipendia sub ungaro Halae (alae) praefecto fecisse memorant. Nos- que a divo Mathia nonnunquam audivimus, cum Praefecti eiusdem filium in conspectum admitteret , quod de patre conversus ad alios ingenue fatebalur. Uic est, inquit, illius optimatis gnatus, sub quo pa- ter meus primum meruit, vocemque centurionis ex- pavit" mox propria virtute, fortunaeque dexteritate IVetus, munia quaequae militiae honorificentissime gessit, cx bono tyrone miles fortissimus, ex milite imperator optimus emersit. Per singulos ordines miro laudis , gloriaeque successu , iam evectus , provincias cum imperio sortiri coepit. Cum praestantissima Graecorum domo affinitatem inivit. Hinc Elisabe- tham , quae Ladislaum Mathiamque genuit , uxorem ducit." Dec. III. lib. IV. — Item: „Mathiae regi, quemadmodum supradictum est, Joannes Corvi- nus pater fuit. Budi Valachi filius, in paterno pago natus, quem nostra etiam aetate Corvinum (Hollos) dicunt, imperante Sigismundo, a quo vir- tus eius et animi magnitudo primo coepit intelligi, mater vero Elisabetha Szilagia virago semper habita. Is veluli saepius a parentibus acceperat, cum adolevisset, se romana gente satum affirmabat, re- ferebat genus in Corvinos, qui inter pnscas Roma- norum familias numerantur. Generoso sanguine suc- census, et Transilvaniae finitimus, in provinciam ve- nit, a principio in Chyakorum familiaritatem se in- sinuavit, adaucto mox animo ingressus Hungariam Francisco Chanadino servire coepit, cui usque adeo charus fuit, ut pro filio haberetur. Sub hoc fausta tyrocinii auspicia sortitus est , cliens deinde Deme- trii Zagrabiensis Episcopi factus , cum ignavi expers N ocii foret, et Sigismundum imperatorem, quem in Italiam profecturum audiverat, continuo secutus est, militaris disciplinae gratia prima sub Philippo Medio- lanensium Duce stipendia fecit. Reversus in Unga- riam, Turcorum bello se exercuit, ubi antequam aliquod equestre munus assequeretur , dum cum so- ciis Mysiam incurrit multum lucri fecit. — Cum Si- gismundum Germaniam revisurum audiret, repente secutus est, ut regiam frequentaret, et Corvinam virlulem, iam maturam, in lucem ederet. — Post Sigismundi obitum praefecturas provinciarum cum imperio ac supremam nactus in gubernando regno potestatem , tanta modestia et tam grato fuisse ani- mo dicitur, ut Francisco de Cenadino , neqife in via, neque in mensa praeiverit unquam slando et sedendo, praeter dignitatem veneraretur , et ilJius uxorem pientissimae loco parentis semper habuerit." Dec. III. lib. IX. 9.) Petrus Ranzanus , Episcopus Lucerinus , in aula MathiaeCorviniOrator: „Post Vlasdislai inHun- gariam adventum, subsecuta sunt Procerum magna inter se dissldia, intestinaque bella moveri et parari per universam Hungariam maximo ardore coepere. 3Nec dubitari potest^ quin tam periculosa bella, sine variis et miserabiiibus stragibus, caedibusque et cla- dibus , atque multiphariis praedis et direptionibus , agrorumque vastationibus gesta sint. Tot autem, tan- tisque et aliis permultis malis afflicta est Hungaria : infestabat Hungariam alia ex parte Amurathes , Tur- corum Tvrannus , eiusmodi discordiarum nactus oc- casionem, Hungariam ipsam invadere cogitabat. Jam enim paulo post Alberti mortem, cum ingentibus cxercitibus suos coeperat egredi fines, ut sibi quas- cunque pogset regiones, gentesque subiiceret chri- 23 stianas. Jam subacta inferiori Mysia penetraverat in superiorem, cuius portio quaedam Rascia, quam vo- citant Serviam. Eam omnem brevi et absque magno SLiorum discrimine , in suam ille redegit potestatem. Mox egredi parabat in Hungariam, qua ei regioni est contermina ipsa superior Mysia. Et nisi irjgentibus ipsius conatibus obviam itum esset opera et-ar- mis Joannis Corvini, actum iam prorsus fuis- set de re Hungarorum, deque universis Hungariae propinguis, conterminisque' regionibus , imprimis de nostra Italia. — Ab Hungaris igitur et cunctis eis finitimis nationibus christianis immortales sunt agen- dae Joanni Corvino gratiae, qui Hungariam a futura, audacissimaque illa Turcorum irruptione, invasioneque servavit." Ind. XXII. 10,) Ludovicus Tubero, Abbas, Dalmata, ini- tio regiminis Ludovici II. : ,,Post mortem Alberti, qui Sigismundo Augusto gener adscitus , in regnum Hungarorum successit , Hungari infantulo eius , La- dislao Posthumo, Vladislaum, Jagellonis filium, Po- lonorum regem , haud satis honeste , si ius gentium respicias, superinduxere. — Mater vero pueri, in- dignitate rei permota, diademate sublato, quod Hun- garorum regibus, cum creantur, imponi solet, ad Fridericum caesarem sese confert, diademaque una cum filio imperatoris fidei committit. Non ita multis post annis , Vladislao in expeditione adversus Turcas suscepta, interfecto,, Alberti filius, regno sibi iure debito potitur, qui, cum dolo suorum Pragae ado- lescens periisset, ad Mathiam privatum, Joannis H u n y a d i i filium , qui sibi Corvini nomen imposuit opera Michaehs Szilagii, regnum ab Hungaris defer- tur, quippe is erat Mathiae Avunculus, ad eamque omnium rerum iiimma respiciebat. Hic au- 24 tem rex, quum paterno genere Geta esset , quam gentem ab eorum asperiore cultu , commodiore ad componenda verba, graeca \oce Moroulacos, nostrates nuncupant, sese Corvinum, ut diclum est, appellavit , seu quia pater eius Janus Huniades, vir bello clarissimus, dum exercilum duxit, vexillo usus est, in quo corvus, annulum aureum rostro portans, depictus erat; seu forsan consueto regum vitio, assentatoribus facile crediderit, se a Iloma- norum civium veteribus colonis , qui geticum agrum nunc quoque magna parte incolunt, progenilum esse." Comm. de temp. suis §. 2. 11.) Gerardus de Roo, ineunte saeculo XVI. Bibliothecae Augustae Vindobon. Praefectus : „Circa haec tempora Joannes Huniades Corvinus, Transilvanae regionis regulus , rem bellicam contra Amurathem, Turcarum Tyrannum, ea cum animi fortitudine administrabat , ut solus fere ex christia- jiis ferocissimae genli terrorem incuteret, multaque Turcarum millia, paucis admodum copiis instructus, fuderit. — Regni Hungarici Prorex et Gubernator salutatus. — Item: Erat Poncratius quidam — qui Scalitzio , in Hungariae finibus , oppido occupato, multis incommodis vicinos diu affecerat, nec ullis pactionibus , ut ab iniuriis supersederet , induci po- terat. In hunc profectus Vdalricus Ciliensis, oppi- dum validis tormentis quatit. Moram obsidioni facit pulveris defectus: quo subvecto, rebus suis diffidens Pancratius, Proregis Corvini fidei ac tutelae se committit, qui datis ad Ciliensem literis, promittit, nihil in posterum damni Austriacis ex eo loco ilJa- tum iri: oppidum ipse praesidio munit. 4 ' — „A Ci- liensi Comite, ceu novus homo despectus, respon- disse fertur: Non maiorum, sed suam cum ipso per- 25 sonum conferendam esse: cuius virtute et armis feli- citer inTurcam praeliis hoc esset consecutus, ut suae familiae decus ab ipso inilium caperet , cum in illo (Vlrico Ciliensi) maiorum gloria finiretur." Historia Austr. lib. V. p. 183. sqq. 12.) Nicolaus Olahus, Metropolita Strigonien. sub Ferdinando 1. : „ Transalpina , alias Valachia , quae olim a Flacco , qui coloniam Romanorum eo deduxerat, Flaccia vocata fuisse dicitur, ab alpibus, quibus a Transilvanis disiuncta est , incipiens , ad Eu- xmum fere pelagus extenditur. — Huius Princeps Vaivoda appellatur ; nostra hac aetate est Radwl, qui sedem habet in civitateTargawistia. — Subditus est regi Hungariae, cui per legatos praestat iuramen- tum fidelitatis servandae. In hac provincia a maio- rura nostrorum temporibus ad nostram aetatem duae fuerunt familiae, initio ex eadem domo ortae; altera Dana, a Dano Vaivoda, altera a Dragula Dragulana. — Ex his legilimi Vaivodae creantur; nunc regis nostri, nunc Turcarum caesaris viribus. Joannis Hunyadis, Vaivodae Transilvani, postea vero Gu- bernatoris Hungariae tempestate, Dragula Vaivoda partim interfectis, partim expulsis his, quiDani erant sanguine, regnum occupaverat. Manzillae ab Ar- gyes ex uxore Marina, eiusdem Joannis Vaivodae sorore, duo erant inter alios filii, uni nomen fuit Stanzul, qui Danum et Petrum filios suscepit, alteri Stoyan, hoc est Stephanus ; is me et Matthaeum filios, Vrsulam et Helenam filias, genuit. Potitus igitur re- rum Dragula Stanzulum , patruum meum, insidiis interceptum se*curi percussit. Stephanus vero, puer adhuc, Deo propitio, illius evadens tyrannidem, con- fugit ad Mathiam regem , qui ut ab ipsomet patre et Joanne Bornemisza, ac Ambrosio Sarkan, Comitibus 26 in llungaria, qui cum palre tma suh rege militabant, postea audivi, decreverat eum saepe numero ad re- gnum cum exercitu reducere; sed pater videns re- rum mutationes, quae imperii gratia illic fiunt, pe- riculosas esse; maluit in Transilvama matrem meam Barbaram Flunzar ducere uxorem, vitamque agere privatam, quam in tyrannide et imperio, mille peri- culis subiecto, inslar maiorum suorum interfici u Hi- storiae Hung. Cap. II. §§. I — III. 13.) Casparus Heltay Chronici Hungarorum A. 1575. Claudiopoli idiomate patrio editi p. 180. re- fert: „Hoc loco loqui me oportet de genere Joannis Hunyadi, non secundum scriptum Ant. Bonfinii, sed iuxta veram Historiam, quam ab iis accepimus, quo- rum genitores Johanni ipsi serviverunt, et pluribus cum eo praeliis interfuerant: namltalusBonfinius or- tum eius, Mathiae regi placere studens, a Romanis arcessit, satumque eum facit; sed aliter res se ha- bet, prout videlicet in hoc scripto reperies. Anno Christi 1392, quo Sigismundus regni Hungariae fas- ces tenebat, principatusque TransaJpinae et Molda- viae sub Corona Hungarica existerent, mortuo Va- lachiae Vaivoda, dissidium ingens inter eius filios Dan et Mirlse exortum est Dan ab Imperatore Ot- tomanico copias adversus fratream impetravit; Mir- cseo ex adve: so Sigismundus iusto exercitu suppe- tias tulit. Sigismundus proinde ad partes Transalpi- nas tendens ad Sargetiam sive Strigium (Strigy) flu- vium, in Comitatu Hunyad Transilvaniae , caslra lo- cavit; eoque toedio viduilatis captus, dum opulenti Boyeronis (i. e. Valachi Nobilis) filiam elegantissimam per aulicos suos, quibus puellae venustas iam inno- tuerat, adduci iussisset, puella ad concubitum sol- licitata , haec regi fata est : Celsissime Domine ! ego 27 sum nobilis puella , ex genere Morsinai , quae si a te gravida facta fuero, quid mihi, sobolique meae fiat, id tibi primo curandum. — Respondit rex: si gravida a me redieris , crede , curam tui , prolisque me habiturum et pulchrum haeredium donaturum, genusque tuum ad maiorem Nobilitatis dignitatem elevaturum, en fidem manumque — — Post ali- quot dies castra rex in Valachiam promovit, ibique victoria de Turcis et Valachis reportata , Mircseum beavit , et tandem in Transilvaniam ad memoratum fluvium redux, puellam Morsinaianam rursus ad se per ministros accersivit; illa gravidam se exponente et benignitatem regis orante, nihil non obtinuit. — Rex enim habita temporis ratione, dum eam quarto a mense gravidam intellexisset, magnifice donavit, annullumque symboli loco apud eam reliquit, imo schedulam etiam porrexit. Postmodum Budam cum copiis se conUiht. Erat vero hoc tempore in Comi- tatu Hunjadiensi Transalpinus quidam Bojero, no- mine Woyk Buthy, qui ob simultates Valachicas huc se patriis ex oris receperat; hic amplitudine do- tis et venustate Morsinianae captus, uxorem eam du- xit. Interim Bulhius a Mircseo Valachiae Transalpi- nae Vaivoda promissione restitutionis omnium hae- rediorum, in patriam revocatus, cum coniuge sua Transalpinam salutat, ubi non multo post tempore Morsinaiana (Elisabetham vocatam ferunt) scitum et elegantem puerum felici partu enilitur; eumque Jan- kulum, id est Joannem nominat et diligenter, ut iusserat Sigismundus, educat. Sigismundo rege po- stea rursus Transalpinam cum exercitu adversus Tur- cas ingresso, ei Morsinaiana puerulum cum schedula, et annulo regio praesentat; quibus visis rex exhila- ratus iubet matri , ut suo tempore puerulum Budam , 28 Hungariae regiam, ferat, ample donandum. Certo tempore, post Sigismundi inde in Hungariam re- gressum mortuo marito suo , Morsinai in Transilva- niam regressa, dum apud fratres suos vitam duceret, germanum suum Casparem Morsinai rogat, ut secum et Jankula suo fraterculo Budam iret; recusat primo frater, ignarus regalium promissorum sorori suae fa- ctorum; at cunctarum rerum seriem edoctus, ad commoda sororis animum inclinavit. Lapsis interea aliquot diebus , Morsinaiana lavandis vestibus occu- pata , plorantem filium lenitura , annulum sjmboli loco datum ei porrigit, quem de manibus Judentis pueri corvus advolans eripit, ac in arborem tollit; non sine plangore puerili. Mater viso corvo annu!- lum rostro versante , attonita. Casparem fratrem ac- currit et exorat, ut corvum insectaretur, et annu- lum reciperet, ne pueri spes magna inauspicala avis rapina perderetur; sine enim annulo regem promis- sis obnoxium adire vix tutum , et utile existimabat. Frater igitur confestim sagittam eiaculatus ob ni- miam festinationem corvum minus ferit; at altera statim vice arcum tendens, feliciter configit, annu- lumque recipit. Postea Morsinaius sororem cum Jan- kula Budam duxit; quae, die quodam, regi pranso ac in foro urbis moranti, accedens, puerumque cum annulo et schedula porrigens, supplex orat regem, ut promissorum memor sibi, filiolo et genti Mor- sinaianae benignum se praebeat. Rex rubore parum suffusus, illico Jankulae subscripsil, annulum matri retribuit, eamque, quod puerum Budam tulerit, laudatam bona spe esse iussit. Citra moram proinde Francisco Ban ad se accersito mandat, ut de bono eorum hospitio et cunctis necessariis, probe provi- deat , nec sinat eos excidere regi , cum consolatione 29 in Transilvaniain remittere volenti. Franciscus igitur matrem cum filio et fratre Pestum, proximum Budae oppidum, traduxit, et in domo cuiusdam civis collo- catos convivio quotidie excepit lautissimo. Ex hoc autem hospitio saepius Rex Budam transferri iubebat Jankulum et seorsum existens cum eo ludebat, pul- chrisque annulis torquibus ac multis florenis aureis ornatum reducendum curabat. Peracto uno mense , Franciscus Ban Regem, dum hilarem videret, adlo- quitur , et puerum eximiae pulchritudinis , ad magna natum praedicens , bene donandum commendat, nec surdis auribus. Rex enim donavit ei oppidum Hu- nvad cum adiacentibus villis (quas 60 fuisse ferunt) ac praediis , datisque ad Waivodam Transilvaniae litteris , sigillo secreto roboratis , statuendnm in dicto dominio iussit; corvum autem annulum aur. rostro gerenlem , pro gentilibus insignibus Jankulae et toti prosapiae Morsinaianae adtribuit; matrem insuper pueri magna summa aureorum florenorum et car- pento seiugi cohonestavit. Ad haec viatico illis larga manu dato , laeiabundos in Transilvaniam remisit. Reduces in patriam, donata haeredia occuparunt, habitavitque pulchra Morsinaiana cum filio suo in Hunjad, unde nomen Hunyadi (quibusdam latine scribentibus Hunniades et Hunyades) Joannes nactus est. Mater eius in propinguo loco oppidi Hunyad mortua est, humataque (si bene meminit autor) in pago Telek; nec Joannes enim Pestini educatus, nec mater ibidem humanis exempta est." Haec fere Hel- taius , Transilvanus , Claudiopoli sacracurans, simul et Typographus , gentis Saxonicae. 14.) Petrus de Rewa, Comes Thuroczen. brevi Commen. de corona regni Hungariae, anno 1613. primo typis vulgato: „Produxerat etiam tunc for- 30 tuna , Hungaris solito faventior , Joannem Hun* niadem Corvinum, Transilvaniae Praefectum, qui rem bellicam contra Amurathem, Turcarum Ty- rannum, nec quidquam susceptas hostilitates sepo- nentem, ea animi fortitudine et felicitate administra- bat, ut solus fere ex Christianis ferocissimae genti. terrorem incuteret , primusque ille Hungaros doce- ret, quomodo Turcae acie frangi, superarique de- heant, multaque Turcarum millia parvis admodum copiis instructus funderet. Eiusdem opera factum, ut bonam partem Mysiae , Serviam et Rasciam , ab Amurathe interceptam, Hungari recuperarunt. Cor- vini aupiciis et victoriis, Vladislaus insistens, maiori stipatus exercitu in hostem profectus, qui reliquum Rasciae infestabat, atque Transilvaniam, Belgradum- que, sive Albam Graecam, quam Georgius Wucovi- chius, eo quod clavis Hungariae esset, pro aliis cum Imperat. Sigismundo permutarat, obsederat et summa vi oppugnaverat , magna cum glade affecit. Corvinus praeterea Mezitem Bassam, Ducem exercitus belli- cosissimum, cum filio interfecit, et Sciabadinum al- terum Bassam trepide fugere coegit, ac tribus hostem insumibus praeliis per iti tempus vicit, quod et ob- sidioneBeigradi turpiter discedere coactus erat, adeo ut Amurathes pacem uitro.a Viadislap imploraret. — Anno 1443 Vladislaus in Turcam centum millia ha- bentem ducit, dissuadente Huniade. — HabehatVla- dislaus ad quindecim millia equitum ex Hungari.s et Polonis, peditatum, excrucesignatis non ita magnuin, quem exercitum Dracula quatuor millibus suorum hominum, Duce filio auxerat. His copiis fretus, re- iecto prudentis viri consilio ad Varnam, Bulgariae oppidum, aciem instruit , ibi aleam praelii expertu- rus. — Huniades dispositis turmis et orclinibii5, parte 31 exercitus Regi attributa, in Asiae Dueem proficisci- tur; cuius exercitum, Hungarorum impelum susti- nere non valentem, fundit, fugat et persequitur. — Huniades victor et miles , direplis imperatoris the- sauris ad regem rediens, eum diligenter monet, ut eo loci cum suis militibus consisteret, nec eos con- tra hostem progredi pateretur, ut si conversa for- tuna potentiae hostis cedendum foret, exercitura viribus adhuc integrum pro receptaculo haberet; se Europaeas copias, in quibus Imperator esset, dum fortuna benigna est aggressurum. — Pulcherrimo virtutis Huniadanae spectaculo ad invidiam rapti ani- mi eorum , qui cum rege loco peculiari consistebant, ad movendum contra hostem regi auctores erant. — Quibus persuasus Rex adolescens citato agmine con- tendit ad Januas, ubi Amurathes fossa munitus , sta- bat paratus ad praelium. Strenue se opponunt, quos ad cuslodiam corporis Amuranthes habuit. — Con- tra praetorianorum phalangem fortiter pugnansVla- dislaus, collapso ex vulnere equo cccubuit. 11. No- vembris 1444. — — — Post Vladislaum caesum , Corvinus in Gubernatorem seu Proregem electus, omni ope adnititur, ut convulsum Reipublicae Sla- tum restauraret. — — — Regem Ladislaum Post- humum et coronam a Friderico caesare incassum re- petit, Giscram in paitibus Hungariae superioribus castigat. — Caeterum gubernatio Corvini erat pro- spera, domi quieta, foris victoriis florcns — cui velut praeclaram coronidem, omnium victoria- rum clarissimam, in defensione Albae Graecae im- posuit. — Hac victoria (anno 1456. die 6. Augusti) incomparabili Corvinus Gnem vitae imposuit IV. Idus Septembris An. 145 6." Vsus est sigillo regni ad fo- rum pertinente, cfuce signata a , p. 663 sqq. Inter Script. Patrios Tomo II. 32 15.) Anonymus: „Aniio demum 1456. X. Se- ptembris, Mars Dacius, Joannes Corvinus, non Rex quidem, sed regibus illustrior, ac chrislia- nae fortiludinis prodigium , terram coelo Semlini in Hungaria commutavit." Apud Petz Anecdot. Tomo III. pag. 783. II. Diplomata genus et incunabulula ac vir- tutem Joannis de Hunjad spectantia. I. ffbyh, aulae regiae miles , servitiorum suorum merito , a Sigismundo rege possessionem regalem Hunyad pro se , fratribus ac filio Joanne impetrat. An. 1409. Propria Commissio Domini Regis. Nos Sigismundus, Dei gratia Rex Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc. , Marchioque Brandenbur- gensis et sacri Romani Imperii Vicarius Generalis et regni Bohemiae Gubernator. Memoriae commendan- tes tenore praesentium significamus, quibus expedit, universis. Quod Nos consideratis fidelitatibus et fide- lium servitiorum praeclaris meritis Wojk, tilii Serbe aulae nostrae militis, per ipsum nostrae Maiestati lo- cis et temporibus opportunis exhibitis et impensis , volentes sibi pro huiusmodi fidelibus obsequiis re- gali occurrere cum favore, ut deinceps ferventius in nostris servitiis expediendis animetur, dulcedine regali, renumerationis pVaegustatu, quandam posses- sionem nostram regalem Hunyadvar vocatam , in Comitatu Albensi partium nostrarum Transilvanarum m habitam , simul cum eiusdem universis utilitatihus ac quibuslibet pei tinentiis ct fructuositatibus , videlicet lerris arabjlibus , cultis et incultis , pratis , fenilibus, silvis, nemoribus, aquis, piscinis, aquarumque de- cursibus et generaliter quibuslibet eiusdem utihtatum integritatibus ; sub ipsarum veris metis et antiquis limitibus, quocunque nominis vocabulo vocitatis, ex certa nostra scientia, Praelatorumque etBaronum nostrorum consilio, ac novae nostrae donationis ti- tulo et omni eo iure, quo eadem ad nostram spe- ctant collationem, memorato Woyk militi et per eum Magas et Radul carnalibus, ac Radul patrueli fratri- bus , nec non J o a n n i filio suis , ipsorumque hae- redibus et posteritatibus universis dedimus, donavi- mus et contulimus, imo damus, donamus et confe- rimus iure perpetuo et irrevocabiliter tenen. possid. pariter et haben. salvo iure alieno praesentium no- strarum testimonio litterarum, quas dum Nobis in specie fuerint reportatae, in formam nostri privile- gii redigi faciemus. Dalum in Wissegrad, in festa Beati Lucae Evangelistae. Anno Domini Millesimo qukdringentesimo nono. L. t S. pend. Originale io archivo cnmerae reg. Budensis. Copia aiithen^ tica in archivo Fisci Transilvanici. — Lodovicnm Magnnm annO 1378. Woyko, Joannis Eiunyadii patri, donationem, proin nobilitatem, impeititum tuisse, cum aulae regiae miles laudetur a Sigismundo, id est Nobilis, a Ladislao autem Posthumo nobilitate insignis pcrhjbeatur, ut infra, simile vero est; diploma igne consumtum esse, dolen- » dum. Josephi L. B. Nalaczy testimonio. Hunjadiana. 34 II. Joanncs , filius Oldh seu TVoyh de Hunyad , militaris virtu- tis merito, ab Alberto R. H. JBanus Zewrinensis con- stitutus cum fratre cognomine bonis augetur. An\\i^. Alberti, Romanorum, Hungariae, Bohemiae etc. Regis , literae , quibus Joannem et alterum Joannem utrosque filios Olali de Hunyad, Banos de Severino, possessione donat. Anno Domini MCDXXXIX. Originale ex. Transilvania obtincre haud potuimus. Hic per Olah de Hunvad, Voikum, Joannis nostratis patrem in- telligendum esse, ambigendum haud est. Possessiones nova donatione impetratas ac roboratas indicant litterae Ladislai de Paldcz infra anno 1456. III. Joannes de Hunyad in Conventu Budensi Vladislao regi suf- fragatur. Jn. 1440. In nomine Domini Amen. Ad perpetuam rei memoriam. Quum gesta hominum , in huius labenlis vitae stadio in mortem et obiivionem semper curren- tia , litterarum munimine soleant futurorum notitiae et memoriae conservari , proinde nos praelati , prin- 4 cipes, barones, comites , milites, proceres, clientes, cives , totaque communitas regni Hungariae univer- saliter singuli et singulariter universi , tenore prae- sentium notum facimus , recognoscimus et fatemur , universis et singulis, tam praesentibus quam futuris, quod serenissimo et bonae memoriae Principe Dom. Alberto, Romanorum et praefati Hungariae regni rege, Domino nostro gratiosissimo , tempore noviter transacto, prout divinae placuit voluntati, viam uni- versae carnis ingresso , considerantes , qualiter per obitum ipsius regnum nostrum praedictum vacaret, 35 et necessario sibi careret gubernatore et defehsore; volentesque super huiusmodi casu opportune consu- lere, de bono et felici statu regni eiusdem providere et periculis , quae ex diuturna vacatione ipsius pos- sent emergere, in tempore obviare; instituta mox ob eam totius regni in civitate Budensi generali con- ventione, coepimus exacta diligentia, mutuisque de- liberationibus et consiliis nostris negocium hoe agere, modosque omnes et vias totis ingeniis nostris exa- minare , quibus de idoneo et tah rege saepe dicto regno potuissemus prospicere et providere, per quem regnum ipsum in statu suo feliciter posset conser- vari, adaugeri et contra barbaras et sibi infestissi- mas nationes protegi, et ab ipsorum crebris incur- sionibus Christi fideles respirare. Tandem post diu- turnas deliberationes , postquam varios ad rem hanc habitos tractatus recensuimus, quod priscis tempo- ribus, dum regna haec Hungariae et Poloniae, sibi confinancia et commetanea in pace, concordia et amicitia animorum speciali iuncta, colligata et unita fuerunt, sive regum suorum sanguinis propinquitate, quemadmodum tradunt historiae tempore S. LadisJai regis fuisse, sive dominationis identitate, quod ad- huc nonnulli aetatis noslrae homines diebus colen- dae memoriae Ludovici regis memorant audivisse, qui utriusque regni gubernacula feliciter disponebat , multumque id et per omnem modum utilitatis , pro- fectus et augmenti regnis istis attulit , tum ex alter- nis incolarum suorum accessibus, assiduisque eorun- dem commerciis , singulorum excrescebant commoda suffragantibus sibi mutuo regnorum ipsorum contra hostes suos poteritiis, laus, honor, gloria viguit et respublica ipsorum in universum reflorebat. Et ob hoc tali considcratione permoti, post eiusmodi deli- 3 * 36 berationes nostras, accedente primum adhoc illustrissimae principis D. Elisabethae, reginae nostrae, praenominati D. Alberti consortis legitimae, expressa voluntate, obtulit se prae omnibus aliis mentibus noslris per- sona Excellentissimi Principis D. Wladislai, Dei gr. Poloniae regis moderni, Domini noslri gratiosissimi, in quem demum vota omnium ,. qui in dicta Budensi et generali regni totius conventione fuerunt conventi, conversa erant, affectantibus omnibus ipsum sibi et dicto regno Hungariae praefici in dominum ef regem. Et statim, ut potiremur votis, ad conficiendum hu- iusmodi negocium misimus ad praesentiam praeno- minati Dom. regis solemnes ambassiatores et nuntios nostros, speciali et sufficienti auctoritate et mandato tam praefatae D. Elisabeth reginae , quam nostra et regni totius fultos, et de expressa mente et volun- tate eiusdem ac nostra ad plenum instructos , certi- ficatos et informatos, videlicet R. in Ch. P. D. Joan- nem , Episcopum Segniensem , et Magnificos Domi- nos Matkonem de Talowcz, Dalm. Croatiae et totius Sclavoniae regnorum Banum, Joannem de Peren^ Magisti um Thavarn. regalium , Ladislaum de Palocz , Curiae regalis Magistrum, et Emericum de Marczaly, Mag. Dapjferorum regalium et C. Simighieh.; et hi huiusmodi mandato , cum zelo boni communis regni saepedicti , tum etiam ad instantiam antedictae re- ginae et nostram suscepto , profecti sunt ad regem praedictum, in civitate Cracoviensi tunc coristitu- tum, et venientes exposita primum coram Maiestate ipsius legatione iniuncta et demum exactis cum ipso D. rege , praelatisque , baronibus, proceribus et no- bilibus regni Poloniae compluribus diebus in tracta- tibus , ad rem eiusmodi opportunis , negocium ipsum 37 commissum tam sapienter quam feliciter confecerunt, et praenominatum strenuissimum Prineipem D. Vla- dislaum in dominum et regem regni Hungariae et no- strum, praemissa auctoritate et mandato, nomine regni eiusdem nominaverunt ei legerunt, expressis et numeratis in ipsa electione omnibus et singulis conditionibus et modis, qui iuxta traditam ipsis for- mam exprimi debuerunt , et signariter iilis, per quos secundum voluntatem reginae praeta- ctam et nostram collaudationem et consensum, ipsi reginae et proli, quam tunc in utero gestabat, ex ea sive in sexu masculino sive foemineo generasda, sufficienter exstiterat provisum, omniaque huiusmodi electionis negoeia post intimationem de nativitate filii, per praefatam D. reginam, praefatam nunciis nostris factam., mandato praefatae Dom. reginae et conclusa efc confirmata sunt. Nos itaque praelati, ba- rones , principes , comites , proceres regni Hunga- riae superius memorati animadvertent.es, praenomi- natos dominos ambassiatores et nuncios nostros ele- ctionem praedictam, iuxta vim et formam eisdem datam et desiderium nostrum egisse et pcrfecisse, eamdem unanimi voto acceptavimus , gratificavimus, collaudavimus et confirmavimus , et praesentium se- rie acceptamus, gratificamus, colIau,damus et con- firmamus, et saepefatum serenissimum et inclitum Principem D. Wladislaum , Poloniae regem, in do- mimim et regem regni Hungariae et nostrum reci- pimus, assumimus et profitemur, ac recognoscimus; sibique tanquam domino nostro naturali et regi de- bitum honorem, obedientiam, veneratiouem et fide- litatem, quamdiu vixerimus, exhibebimus et facie- mus; et contra omnes aemulos suos et signanter, qui serenitatem suarn in assccutione regni Hungariae et 38 eorumdem possessores a dudum , per nos vero hactenus, usque modo, usae, tentae sunt et fuerunt — — totis etiam et cunctis iuribus , quae circa easdem habuimus Ecclesiae B. Michae- lis Archangeli — — et per consequens Capitulo et solis dlmtaxat Dominis Capituli Ecclesiae praenarra- tae, successoribusque eorumdem Canonicorum — in laudem et gloriam divini nominis et B. Micliaelis Arch. — — - cuius patrociniis nedum in terris , ve- rum etiam in coelesti hyerarchia speramus confoveri remisimus et relaxavimus , imo dedimus , donavimus et conlulimus — — iure perpetuo et irrevocabili- ter — — — Tali tamen conditione — — qiiod praedicti Domini de Capilulo et eorum snccessores, in recompensationem certis missarLim ofrieiis sive ce- lebrationibus perpetuis temporibLis , puta pro singu- lis diebus Sabathi, in specialem honorem et condi- gnam Jaudem, et memoriam genitricis Dei et Virgi- nis illibatae , singulis vero feriis secundis pro anima- biis fidelium defunctorum, singidis autem feriis quar- tis, singularurn hebdomadarum in honorem, conso- lationem Spiritus S. Paracleti corda fidelium suorum ignis sui illustratione foecLindantis , singulas missas, vocali modLilamine decantari facere , aliis qLiippe sin- gulis diebLis, tam festis qLiam feriatis singularLim heb- domadamm, successivis temporibus, semper in fu- tLirLim fide Christi in ecclesia Dei perdLirante, singu- las missas pro defLinctis, SLiper altare B. Cosmae et Damiani Martyrum in annotata ecclesia Transilvana constructo, cum eorum propriis et specialiljLis offi- ciis , horis suis debitis legi et celebrari facere de- beant — et sint de faclo obligati. — — Hoc etiam specialiter declarato , quod si temporum in processu, Nos aLit nostri successores annotatos Ecclesiam et Dominos ac eorLim successores, in pacifico dominio earnmdem possessionLim — — prout praesentibus spondeimis , tenere non possemus , et conservare aut quoquo sub praetextu easdem — — de annotata Ecclesia et Capitulo contingeret alienari , extunc nos Hunvadiana. 4 50 et nostri haeredes et succcssores, aliam vel alias poa- sessiones dictis possessionibus in utilitate et commo- ditate , et quolibet Yalore aequivalentes ipsis dare et conferre simus, atque sint obligati. — — Datum anno Domini MCDXLII. Apud Ant. Szereday Not. Cap. Albensis Transilvaniae p. 87« 6qq. Consentit lapis sepulchralis , qui in eadem Albensi Ecclesia visitui» sequenti cum inscriptione: miles vocatus frater gubernaloris, sit iunctus angelicis choris, Anno Dom. MCCCCXXXXIV. de Hunyad. VIII. Concordia inter PVladislaum R* H* et Elisabetham reginam viduam oonsilio Joannis de Hunyad tentata. An. 1442. Elisabeth , Dei gratia Regina Hungariae , Dalma- tiae etc., Austriaeque et Styriae Ducissa, nec non Marchionissa Moraviae. Notum facimus tenore prae- sentium — — Quod cum nos huic inclito regno nostro Hungariae , malorum turbinibus lacessito, pio compatiamur affectu , eiusque bonum pacis , trau- quillitatis et quietis, ex cordis intimo desideremus, contemplationibus etiam sanctissimi Domini nostri Papae Eugenii, cuius nomine superinde reverendis- simus in Christo Pater , Dominus Julianus Cardina- lis sancli Angeii , apostolicae sedis Legatus , nos re- quisivit et rogayit, ad complacendum Serenissimo Principi, Domino Wladislao regi Poloniae, Praela- tisque et Baronibus, ac communitati regnicolarum regni nostri Hungariae praedicti , nos super hoc ro- gantibus et requirentibus, paratae sumus venire et descendere Strigonium, stantibus conditionibus infra illatis , videlicet primo : quod habeamus salvum con- ductum a dicto rege Poloniae, Praelatis et Baronibug 51 in Forma , per nos Domino Cardinali daU. Secundo : quod habeamus litteras patentes eiusdem Domini re- gis Poloniae assecurantes et certificantes , quod non compellemur ad sponsalia yel matrimonium Contra- henclum , aut aliud aliquid faciendum, praeter spon- taneam et bonam nostram voluntatem, emanandas, in forma eidem Domino Cardinali data. Tertio quod habeamus literas assecuratorias Nicolai Bani, Stepham de Bathor, et aliorum in forma data praedicto Do- mino Cardinali. Quibus obtentis , dum scilicet per litteras et corporale iuramentum regis Poloniae et Praelatorum, Baronum ac potiorum Nobilium, Hun- gariae videlicet et Poloniae, partem eorum tenen- tium super praemissis assecuratae et certificatae fue- rimus, prout- hic praesente dicto Domino Legato tractatum, condictum est et conclusum, ad decimam quartam diem post festum nativitatis B. Mariae Vir- ginis proxime afFuturum, absque dolo constituemur, in nomine Domini in castro Strigoniensi , ita tamen , quod praefatus Dominus Cardinalis et Nicolaus Banus revertantur ad associandam et conducendam nostram Maiestatem. Jn cuius testimonium praesentes nostras Jitteras, nostro, eiusdemque Domini Legati, item reverendissimi in Christo Patris, Domini Dionysii Cardinalis , Archiepiscopi Strigoniensis, ac memo- rati Nicolai Bani et Stephani de Bathor, sigillis con- signatas , duxiinus concedendas. Datum Posonii fe- ria quarta proxima ante festum B. Laurentii Marty- ris. Anno Domini MCCCC. XLII. Ex. archivo caesareo regio aulico. Pray Syntagra. p. 94 — 6. Elisabetha mox post suum Strigonio recessum defuncto, rtgnum integrum, non item pacatum , reltquit* 4* 5'2 IX. Joannes de Hunyad Vaivoda in bona cambiata introdacitur. An.iU2. Wladislaus, Rex Hungariae , Poloniae etc. — Capitulo Ecclesiae Transilvanae — — Quum nos vigore aliarum literarum nostrarum cuidam concam- biali permutationi inter fideles nostros , magnificum Joannem de Ilunyad , inter caetera Vaivodam no- strum Transilvanum , ab una , ac Dionysium de Far- nas, partibus ab altera, m personis et modo, de possessionibus infrascriptis factae, ubi videlicet! prae- fatus Johannes Vaivoda quasdam possessiones suas Szasz-Fiilpes, in Clus et Magyar-Fulpes vocatas, in Tordensi Comitatibus, item praefatus Dionysius de Farnas possessionem suam, Buzas Bocsard nuncupa- tam, in Comitatu Albensi partium Transilvanarum habitam, sibi ipsis mutuo dedissent et perpetuassent, nostrum regium consensum praebuimus, — igitur fidelitati vestrae firmiter praecipientes mandamus , quatenus vestrum mittatis hominem pro testimonio fidedignum — — Datum Budae feria quarta pro- xiina post palmarum. Anno Domini MCCCCXLII» C MSS. Cornidesianis. x. Apparatus belli contra Turcas gerendi. An. 1443. Wladislaus, Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalmatiae, Croatiae etc. Rex, Lithvaniae Princeps et Haeres Russiae. Fidelibus nostris universis et sin- gulis, Nobilibus ac alterius cuiusvis status possessio- natis hominibus, Comitatus Liptoviensis , sub iuris- diclione dicatoris lucri camerae nostrae cuItelliKrem- 53 micziensis existentibus , salutem et gratiam. Damus pro memoria, quod nos proventus lucri camerae nostrae cultelli , fideli nostro Egregio Johanni , filio Nicolai Forgach de Ghymes , deputaverimus ; ideo , fidelitati vestrae et cuilibet vestrum, firmiter prae- cipientes mandamus quatenus statim visis praesenti- bus praeattactum lucrum camerae nostrae anni prae- sentis ex vestra, populorumque et iobbagionum ve- strorum parte provenire debens , hominibus dicti Jqannis Forgach , per eum ad hoc deputandis , prae- sentium videlicet ostensoribus , more alias solito, vi- delicet de singulis quinque portis 1 florenum auri, aut eiusdem valorem dicari et tandem exequi procu- retis ; imo sine difficultate extradere , solvere debea- tis , et secus sub poena occupationis possessionum vestrarum facere non ausuri. Datum Budae , octavo die S. Epiphaniarum Domini. Anno eiusdem Mille- simo CCCC. quadragesimo tertio. Ex arch. Com. Forgach de Szechen. Mocsari Nograd varm. P. iV. pag. 116 — 7. Cultellum hunc in stipendiariorutn suorum ad necessitates regni intertentionem obtinuit Jo- hannes Forgacs, ut e litteris anni prioris patet: „Wia- dislaus, Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalm. , Croat- etc Rex, Lithvaniae Princeps supremus, et Haeres Rus- siae, memoriae commendamus per praesentes : Qnod quia fidelis noster Cgregius Joannes , filius Nicolai Forgach de Ghymes, a tempore ingressus nostri in hoc regnum sem- per notabiles nobis exhibuit famulatus et in conservatio- nera gentiura suarum , cum quibus nostra egit obsequia , plnres habuit sumptns et eipensas adeo, quod usque ad praesentem diem nonnullis his stipendiariis debitor videa- tnr existere , pro aliqno igitnr subsidio eiusdem interim , donec prout intendimus, largiore sibi compensa respon- dere poterimus, lucrura camerae regis cultelli Crempni- 54 «ensis* Comitatuumque sub iurisdictfone eiusdem cultelli cxistentium, fisco nostro regio , anno in praesenti pio- venire debens , ipsi Joanni Forgdch duxiraus dandura et deputanduui, irao damus et deputamus praesentium te- stimonio mediante. Datum Budae, in festo B. Barnabae Apostoli. Anno Domini Millesimo quadringentesimo qua- dragesimo secundo. Indidem p* 114 — 5. XI. Eiasdem argumentu Anno 1443. Nos Thomas de Szent-Gyorgy sacrae domus ho- spitalis S. Joannis Hierosolymitani , per Hungariam et Sclavoniam Prior humilis et pauperum Christi custos. Memoriae commendamus, quod attentis et conside- ratis, ac in arcanum cordis nostri reductis multimo- dis et diversis servitiis ac complacentiis , egregii Ma- gistri Joannis , filii Viti de Mokora , familiaris nostri specialissimi , sollicitatorisque et provisoris universa- rum causarum Ecclesiae nostrae praedictae, quibus idem primitus praefatae Ecclesiae nostrae, et tandem nobis ac toti ordini prioratus et cruciferatus , in di- versitate locorum et temporum indefesse, ex sua be- nevolentia studuit complacere. Volenles igilur ho- rum intuitu ipsiMagistro Joanni dono remunerationis subvenire , animo deliberato et ex bona voluntate , cohsiliique inductione et parili consensu ac annuen- tia speciali religiosorum virorum, fratrum nostrorum cruciferorum , S. Joannis de Guth, Ecclesiae Alben- sis Conventualis , Domini et Magistri Galli , Presbi- teri Ecclesiae nostrae Strigoniensis , domus scilicet hospitalis sanctae Elisabethae in Strigonio fundatae Praeceptoris , caeterorumque omnium fratrum no- atrorum cruciferorum, ubicunque locorum et in qui- 55 eunque ecelesiis iiostri prioratus existentium, simi- liter parili voluntate et consensu atque annuentia, possessionem nostram Szirak , et Ecclesiae nostrae Strigoniensis praedictae, in Comitatu Neogradiensi existentem, praefato Magistro Johanni, fiiio Viti, eiusdemque haeredibus et posteritatibus universis , nomine praediali more aliorum praedialium nostro- rum Ecclesiae nostrae dedimus, donavimus, contu- limus , sub hac condilione , ut ipse Magister Joannes et sui haeredes , annis singulis unum vas vini 60 cu- bullos Budenses in se continens, et unam garletam frugum dare et solvere debeat et teneatur. Quod si dare nollet aut non posset , extunc huiusmodi solu- tionis loco, duobus equis, exercituantium more, eo tempore, dum generalis exercitus in regno mo- veretur sub nostro vexillo servire faciat. Datum Bu- dae sexta proxima ante festum B. Tiburtii et Vale* riani Martyrum. Anno Domini Millesimo quadrin- jgentesimo quadragesimo tertio. Jndidem Mocsdri J. e. P. 1. p. 284 6qrj. XII. fdem Vaivoda el Capitaneus exercitus generalis vicioriam a se relatam Nicolao de Ujlah , collegae suo per&cribit. An. 1443. Magnifico Domino Nicolao de Ujlak, Waivodae Transilvaniae , Fratri nostro charissimo. Putamus , quod opus non sit vestrae magnificentiae iterum scri- bere de illa victoria , quam paucis ante diebus omni- potens Deus nobis et cliristiano populo concessit, quam credimus iam magnificentiae vestrae et per lit- teras regias , simul et nostras , ac ipsa fama Hunga- ris plene informata. Vnde iliis obmissis ad ea , quae 56 iterum Altissimus ex sua miseracordia nobis conces- sit, stylum convertimus. Dum enim post eandem priorem victoriam ad terras inimicorum ulterius pro- cessissemus, quaerendo iterum modum pugnandi cum ipsis inimicis, nec tamen reperire poteramus, nos de mandato et licentia regiae Maiestatis electis XII. millibus equitum et vestra simul nobiscum familia, relictis castris penes fluvium Morva, ipsum fluviuum transmisimus explorando , si forte alibi hostium Iate- rent copiae, dumque ad civitatem, Nissa vocatam, venissemus, illam obtinuimus et ablatis primo prae- dis, eandem succendimus; dumque aliquantulum ibi- dem moraremur, ecce apparuit quidam princeps Se- mel Ezebeg, quem satis Jeviter fregimus et fugavi- mus. Quo fugato , iterum comparuit novus basa , qui similiter fugatus et confractus fuit, tertio com- paruit Twrkanibegh , quem similiter sicut alios fu- gavimus. Existimavimus enim inter eosdem condi- ctatum fuisse , ut illa die ad dictam civitatem Nyssa convenissent et coadunatis eorum polentiis castra no- stra invasissent. Sed Deus consilia eorumdem per- rumpendo destruxit. Verum dum eos insequeremur et in quamdam civitatem pro copia aliquantulum pausaremus ; nunciatum nobis erat per exploratores nostros , quod quidam alius magnus et validus exer- citus a lalere sinistro veniret , et iter suum usque ad castra domini regis dirigeret, cui etiam exercitui omnes isti fugali, quos supra nominaviraus, iam con- iuncti erant. Quo inlellecto statim et sine mora ver- sus castra regia nos convertimus, ubi nobis redeun- tibus conspeximus in planitie unius campi magnam et terribilem hostium multitudinem; ila quod ali- quantulum in animo commoti fueramus. Sed tandem resumto animo, acies more bellico ordinaviraus et M sine aliqua mora cum eisdem conflictum habuimus, qui virtute magna divina per nostros et per vestros debellati sunt, sine magna offensione nostrorum et lae- sione. VndeDeus exorandus atque benedicendus est, qui tantam misericordiam populo suo christiano do- nare dignatus est. — Fuerunt autera in ipso praelio basa novus , item Ezebegh , filius Kwrenycz ; item Zy vambegh , Vayda de Kwrsolch ; item alter Twr- hambegh cum banderio Koywanow; item Hermann Balaber, Janon cognominatus ; item Alybegh, Sa- mey gubernans ; item Hamzabeg cum banderio Beze ; item Kapuzbeg cancellarius imperialis; item Izaak, regens Plowdensis; item Dawbegh, tenens Zethni- cze et caeteri eorum similes et etiam ; ex quibus an- ticus basa captus est; novus autem evasit, captique sunt et alii plures Vaivodae, quibusdam interemtis et paucis evadentibus. Finito autem praelio , gratias egimus Deo omnipotenti et regiae Maiestati banderia hostium et nostros captivos obtulimus, qui iilos cum omni devotione suscepit , gratias agens Deo. Verum ipse solus imperator Omorelh nunc est personaliter ad tres dietas a nobis , ita quod aliter non est pos- sibile , quam cum eo confligere , et illud , quod fieri debet, iam Deus praescivit; sumus enim in manu Dei. Illud, quod Deus ipse voluerit, fiat. Semel moriendum est, et praecipue pro fide. Verum exer- citus noster adhuc integer est et animosus, de die in diem augetur ; venient enim ad regiam Maie- statem multi homines, Bulgari, Bosnenses, Albani et Rasciani cum muneribus , gaudent et laetantur de adventu nostro; victualibus enim in copia habunda- mus, nec dum etiam attingimus ea, quae nobiscum in curribus detulimus; optabile et desiderabile tem- pus aeris habemus , et forum optimum victualium. »8 Et quia , carissime doinine , intelleximus tam ex lit- teris vestris, quam ex relatione amicorum vestrorum vos iam aliquantulum convaluisse; rogamus et com sulimus vestram magnificentiam , ut ad nos, quo- cunque modo poteritis , veniatis , et hunc honorem nulli -tribuatis; sed ostendatis illud, quod semper duxislis, regiae Maiestati et regno facere: ut in ea re vos nullius consilio avertatis, qui si aliter vestrae magnificentiae consuluerit , erit vester traditor et acceptor. Nam sine aliquo periculo optime venire poteritis etiam cum equis sedecim. Postquam autem Rasciam intrabitis , mittemus in occursum vestri , quotquot volueritis. Alia dicet vobis Antonius lator praesentium, cui fidem adhibeatis. Familia optime stat, sana, illaesa, agilis, alacris, volente Deo. Da- in descensu regali Scaronensi, octavo die omnium Sanctorum ad oppositura castri rupti , Balvan dicti , anno Dommi Millesimo quadringentesimo quadrage- simo tertio. Joannes de Hunyad, Vaivoda Transil- vaniae, Capitaneus exercitus generalis. 15 cymelio Bibliothecae Enisc. QuinrjueecJes. XIII. Joannes de Hunyad % Tranailvaniae Vaivodae , treugis cunx Amurathe , Turcarum Sultano initis , comitialiter dis- cissis , se ad bellum cum rege fVladislao iturum pro- mittit. An. 1 factum. Ibidem epist. 30. XXXVII. Idem a Nicolao V. PP» delatum sibi principis titulum depreca- tur ac suppetias exposcit, An. 1448. Beatissime Pater etDom.metuendissime! Dignam munificentia et apostolica atque illo auctore accepi gratiam, ministro et oratore idoneo (NlcolaoDecano) magna decoraque dignitatis , honoris , nominis et sta- tus insignia: verum exspectatione grata magis quam aequa. Quae quum delata ultro ante , quam sperata contueor, cumulatioris gratiae beneficium accedit, munus videlicet Benevolentiae^ Apostolicae , quae 110 cupienti sponte obvia ad altioris fiduciae cultum me sustollere potens erit. — Hanc equidem benevolen- tiam , beatissime pater , in his rebus maxime pensi habeo : hinc et pro hac gratias ago , quanto uberius possum referoque, cui praesertim ita iam inniti paro, ut ea vel sola , vel prima incumbere , proliciet ad haec ipsa, quae obtulit, consequenda. In quibus li- cet nunquam famam privatam reipublicae christianae pluris facere in animo sit , tamen si quid laboris , vi- giliarum, curae ac operis adiici poterit, certando mecum ipse adnitar, ut tantam de me opinionem et constantem et utilem , quam solertius efficiam : nec patiar , ut in re ipsa me cura prius , quam spes de- stituat. Habet igitur B. V. paratum in me ministrum et animum non executorem modo , sed et praesulto- rem in hoc voto, ita ut deinceps magis adiutore opus sit , quam incitatore. Quamobrem , si me vel potius communis nostrae religionis statum in me S. V. ho- noratum esse volet; si denique collata insignia inhae- rere mihi, quam elabi satius ducet; ferat opem effe- ctui, qui spei stimulos dedit, ut non appellasse so- lum B. V. , sed effecisse principem videatur. Nam aliorum , praeterquam sedis illius , ad eam rem au- xilium optare quidem potero, sed sperare parum. Quo fiet, ut quidquid exinde honesti secuturum est, id sane mihi ad gratiam, verum beatitudini vestrae ad gloriam aeternam compellabitur. Ego vero in ea re adversus dlos et nominis nostri et naturae hostes, quo accipio , eodem me gesturum animo , polliceor. In qua si inceptis eventus pares reddere divinae pie- tati placuerit , non tam fructu iucundum erit , quam ultione. Restat, ut et ego aggrediar, et B. V. ag- gressum, curamque meam confoveat; quatenus in hoc cognoscam, quantum voluisti me, si non gau- 111 debit inimicus meus super me. Plura super his rela- turus est et oblaturus ex parte mei Ven. P. Nicolaus Decanus, Curator huius muneris, cuius parere, quam modum dare informationi, magis soleo. Conservet al- tissimus S. V. feliciter et nostro opitulamini et suae sanctae ecclesiae regimini, iuxta vota. Data Budae, penultima die mensis Maii, Anno Domini Millesimo CCCCXLVIII. IbidetD epist. 33. Hanc in rem notavit Jvanicbius: „Post- quam iste Dominus Nicolaus Papa assumtus est ad papa- tum, Dominus Gubernator ac Praelati et Barones mise- rant Dorainum Nicolaum , Decanum Cracoviensem, tunc commorantem in Hungaria, ad sedem apostolicam, ad praestandam obedientiam Domino PP* et ad congratulan- dum eidem de vocatione ad hoc ministerium. Qui abinde reversus reportaverat multa pulchra verba , et quamdam etiam promissionera de subsidio contra Turcos." — Ibi • dera pag. 50. XXXVIII. Idem Gubernator egregium Vojh de Cholnok fratrem suum condivisionalem recognoscit. An. 1448. Joannes de Hunyad ? regni Hungariae Guberna- tor, universis et singulis Dominis Praelatis, Baroni- bus, Comitibus signanter autem in castris Hunyad et Hatzeg constitutis castellanis, alteriusque cuiusvis status et praeeminentiae hominibus , praesentes hasce nostras visuris , salutem cum favore. — Dicit nobis egregius Voik de Chionok ,. frater noster condivisio- nalis, in sua et Ladislai et Sandrini, filiorum suorum, nec ndn Dan filii Jarizlo, de dicto Chionok, personis, quomodo complures forent Nobiles et CastelJani, qui ipsos in diversis servitiis , datiis , collectis et exer- citualibus expeditionibus nimium aggravassent , ag- II* gravarentque etiam de praesenti, contra gratiam au« thoritate nostrae gubernationis ipsi factam. Vnde nos praesentibus hisce nostris requirimns dominationes vestras et fraternitates , quatenus praefatos egregium Voik de Chionok, ac Ladislaum et Sandrinum, filios eiusdem, nec non Daan, filium Jarizlo, posteritates- que ipsorum universas , in ipsorum possessionibus , putaChionok praedicta etHatzeg et Doboka, in Hu- nyad districtibus habitis, nullo impedimento eos im- pedire facere dignemini , sed eosdem ac posteritates eorumdem universas , ab omni exercituali expedi- tione, servitiorum collectis et datiis quibusvis volu- mus babere exemptos, imo eximimus et supportamus praesentium per vigorem. Pro eo, quicunque regni Hungariae successores , Praelatique et Barones regni Hungariae, signanterque Castellam castrorum Hu- nyad et Hatzeg praedictorum , praescriptam nostram gratiam infringere attentaverint, indignationem Dei omnipotentis , suaeque genitricis Virginis gloriosae, Sanctorum Petri et Pauli Apostolorum, ac omnium Sanctorum incurrant et eo facto anathematizati sint. Datum in Karansebes , feria secunda, proxima ante festum decollationis S. Joannis Baptistae. Anno Do- mini Millesimo quadringentesimo quadragesimo se- ptimo." L. S. E transumto Gabrielis Bethlen An. 1609 emanato. XXXIX. Jdem pacem cum Friderico Imp. conficiendam per Joannem Cardinalem S. A. Legatum urget. An. 1448. Reverendissime Pater et Domine ! Propositum pa- cis illitis negocium nos omnino non aspernari , supe- rioribus avisamentis satis superque icxpi^essisse cre- 113 diinus. Quo aecessit , ut et diaetam hanc praeteri- tain , conventionemqne generalein , in qua rei cor clusio magis idoneum locum habebat, satis ample protrahi feceramus, et ob hoc adventum prius, quam Jitteras RR. paternilatis vestrae optabamus excipere; rati, rem lpsam sollicitando dirigi, ditferendo vero elanguere posse. Yerum tamen et has litteras, quas nuntius noster, tarde tamen rediens, hesterna die nobis attulit, gratulabundi vidimus; dum praesertim ex eis et prosperum reditum RR. paternitatis vestrae a Bohemia et vicinum eius adventum ad nos accepi- mus. Congaudemus itaque de reditu prospero, ad- ventum autem ipsum desiderio pleno exspectamus, paraii et suscipere et colere cum honore. De orato- ribus siquidem ad Posonium mittendis, via et spes omnis ablata est. Ita enim in hac diaeta praeterita communi omnium deliberatione concludere placuit, ut res ipsa in praesentia nostra caeterorumque prae- latorum et baronum , ad hoc cum omni mandato de- putatorum, in hoc Joco tractetur; multis respecti- bus in hoc habitis et potissime , ut in ipso negotio aperte magis et sine cunctatione debitus finis quaera- tur. \ r im etenim et iniuriam passis, et ampJiores ser- monum latebrae, dilatio tracfratuum, cautelae ex- ceptionum , quae praesertim ex crebro oratorum cursu et recursu multiplieari solent, toediosae sunt. Opus est videre magis, quam sperare, veJ in iniuria- rum vel tractatuum finem. Exsurgat igitur RR. P. V. et susceptum pro pace liac laborem aequanimiter idem arbiter, idem Dux et Comes, idem denique lator eius optatae pacis futurtts continuare veJit. — Parata inveniet omnia, securitatem, conductum, com- meatus et animorum ad pacem magis, quam arma ardorem. Proviso , quod partis illius regiae ita deli- Hunyadiana. 8 114 beratam et apertara mentera , yoluntatemque conci- piat, utresipsa, tot iam recursibus volutata, con- cludi magis posse, quam ut ita dicam, eludi seu labefactari dilationibus videatur. Quo quidem or- dine RR. P. V. nudam hanc rem in manibus habi- tura, facile decernere conclusionem polerit, reddere- que pacem accomodam partibus, nobis vero facul- tatem liberam expediet vacandi ad ea , quae pro tu- tela et incremento haud minus fidei , quam regni el debito et animo nostro impendent. Excipimus enim assiduos aeque religionis , ut patriae hosles , adver- sum quos et nobis opus esset deinceps gtadio potius uti, quam scuto. Recommittimus nos RR. paternilati vestrae quam et valere, et videre optamus. Datum Budae III. Junii MCCCCXLVIII. Indidemepist. 28. XL. [dem ad bellum se accinctum Alphonso Aragonio significat» An. 1448, Serenissime Princeps! Tandem post discessum nobilis Bernardi , familiaris Maiestatis vestrae, venit ad me magnificus D. C. Stephanus, afferens certa Capitula super re illa cognita, quam divinae primum et deinde Mai. V. gloriae accomodam, regno vero huic, imo et fidei nostrae catholicae perutilem re- putavi. Cuius quidem adventus, quamquam serus, gratus tamen mihi fuit, utpote ex quo amplam, con- stantem atque illo principe dignam voluntatem cog- novi, ad persequendam rem prelactam, quanihil com- modius vel exoptari, vel complecti mihi unquam vi- deri poterit. Legi itaque illa capitula et in eis nihil ttliud, quam temporis lapsum criminatus sum. Cae- 115 tera enim recte ire potuisse non dubitabam. Opus est elapsa reassumere, maneut modo intentio prior, pro quorum executione, quo ordine et quibus me- diis insistendum sit, satis clare cum praefato Comite Stephano contuli, qui ipsam M. V. vel literis et nun- ciis suis amplissime de omnibus poterit informare. Mihi nunc plura superinde loq-ui non satis visum est, ipso eodem relatore et mediatore contentus. Caete- rum duce et opifice Deo, ego iam accingor, deside- ratum diu iter prosecuturus. Incipere rem hanc gran- dem mea interfuit; exsequi vero et conficere, supe- rioribus viribus et numini reservatum est. Habet sane M. V. satis competens in ea re exordium. Agat igitur deinceps necesse est, prout divino obsequio et suae gloriae conducere satius norit. Recommendo meMa- iestati vestrae. Data Budae XXIV. mensis Junii An. Domini MCCCCXLVIIL Ibidem epist. 31. XLl. Idem Michaelem Doczi stlpendia militibus exsolvere iubet An. 1448. Joannes de Hunyad Dicunt nobis Paulus Zar et Ladislaus Sogan , quod adhuc stipendia ipso- rum non solvissetis. Ideo volumus, ut visis praesen- tibus eosdem exsolvatis. — Datum in Megyes Sab- batho proximo inter octavas festi pretiosi Corporis Christi. Anno MCCCCXLVIII. E MSS. Cornides. XLII. Idem de nervo rerum gerendarum providet. An. 1448. Nobili Odvardo Italico, Camerario nostro — 8* 1 lt> Joannes de Hunyad, regni Hungariae Gubernator, mandamus vobis firmissime, ut statim visis praesen- tibus, totam pecuniam, cum qua Stephanus , filius Bani, aut familiares et iobbagiones sui pro prelio salium obligantur, recolligere citissime debeatis et post nos versus Zaazsebes portetis , ymmo etiam ab possessionibus aliorum exigatis , qui obligantur cum prelio salium praetactorum. Si vero idem Stephanus, filius Bani, non faciet de suis possessionibus exsol- vere ipsam pecuniam; extunc in veloci cursu equi nobis intimetis , quia nos suas possessiones statim occupari faciemus. Praeterea dixit nobis Matthaeus , socius vester, quod ibi in Dees haberemus milie ba- bata (soleas equinas) illa nobis portetis simul cum somfis vel claviculis. — Datum in Zenthagotha, in festo Assumtionis B. M. V. anno Domini Millesimo CCCCXLVIII. i E cymelio Bibl. Quinqaeeccles. XLIII. Idem Gubernator cur bellum contra Turcos anno hoc moven- dum duxerit Nicolao V. PP. intimat, An. 1448. Beatissime Pater etDomine metuendissime! Ido- neo oratore pro dignitate rei agendae Venerabili Patri Nicolao Decano superioribus diebus instituto , quid devotionis regnum hoc erga Beat. V. habuerit , plene significatum puto. J — Semper enioi praecipua opera in id adhibita fuit, ut haec, quae inter pri- mas virtutes est, fides ac devotio erga apostolicam sedem uno et stabili tenore servaretur. Praeterea nihil praetermissum credidi eius viri prudentia, quid- quid dici, explicarique debuit aut potuit, et de in- tentione et fiducia nostra. Item quam pio nunc ar- 117 dore succenseamus ad eas ipsas/quaspertulimus, vete- res novatasque clades, tum vitandas, tum ulciscendas. Quo nuper e conspectu serenitatis vestrae redeunte attulerat paria his rebus, accomodaque responsa; potissime dum ex eius relatione cognovimus magnum sanctitatis vestrae disiderium , affectionemque ad re- gnum hoc et eius statum, quo felicior evaderet: — specialiter vero circa persequutionem horum, quae nobis et occasione et spe maxima, agenda incumbue- runt. Magnificum alias ad haec ipsa curanda aucto- rem emigrasse de medio, dolebamus, sanctissimum quondam D. Eugenium , qui ut tutam in nobis Maie- statem christiani nominis efficeret, vix ratio iniri poterat , an minus se impendebat nobis , quam re- servabat sibi. Verum de S. V. tanta antefato precone crevit opinio et fiducia, ut recte dupplicem animum Eugenii m B. V. requievisse vel potius exuberasse lae- tati simus ; iam venisse tempus rati , licet plus se- rum , quam dignum reipublicae fuisset , in quo sub tanto duce , tantoque catholicae religionis principe , facultas accedet, ut adversum praefatos nostros et fidei hostes , hactenus vix scuto potentes , deinceps gladio uteremur. Magna igitur et digna ex his assum- pta fiducia, remittitur ad pedes S. V. ex delibera- tione DD. Praelatorum et Baronum praefatus orator, simullque nunc exactor parati potius, quam sperati auxilii constitutus, qui indubitatam fidem faciet et facere , utpote ex visis , poterit de constanti inten- tione nostra et de praesenti passagio , iam in Dei nomine haud minori desiderio, quam conatu exe- quendo. Quod quidem iusta occasione indictum ad- voluta necessitas maturare constituit. Caeterum su- per illo , ubi B. V. audaciore forte , quam tutiori consilio me concitatum ducens , hortabatur , ut hoc 118 ipsum passagium pro anno futuro prorogatum agere- tur , et ob hoc etiam petita auxilia non negari per S. V. sed differri videbantur ; optassem , pater bea- tissime, voluntaliS. V. satisfacere, et cuius patrocinio, eius et consilio uti, sed quum hostis ille veteranus, Teucrorum Imperator, novissimis christianorum cla- dibus recens , cum magna et terrestri et navali po- tentia finibus nostris propingua castra circumducens, plures adversus nos immigrandi passus lentaverit; opportunum fuit et nos ad subita belli minisleria ma- num mittere, ut tantae potentiae resisteretur , ne paratus ipse imparatos nos obtunderet. Semper enim ex eo hoste , si non apertum , suspectum tamen no- bis bellum imminet, quod quidem saepe numero il- latum, priusquam ostentatum , persensimus. Bello itaque ad bellum coacti in Dei nomine exsurreximus, voluimusque occasioni nostrae et tempori non deesse, ne occasionem suam hosti daremus. Qui quum eo audito , e vestigio subsistens, pararet tum dilationi- bus , tum variis simulationibus apparatus nostros elu- dere , nos nihilominus priori intentioni praesentem necessitatem iungentes, indictum passagium prosequi statuimus , tanto fortius aggressuri , quanto maior spes , maiorque animus est, inferentis vim , quam ar- centis. Ego vero propositi huius et necessitatis indi- cem me apud S. V. ingero , quid agendum magis , quamquid loquendum sit, considerans et spondere minime ausim, idemrobur, eumdem, si diflerretur bellum, animum postea fore, ut ad aestatem rursus his instituendis novus de integro exsudaretur labor; praesertim si his castris et stipendiis laxamentum praestiterimus. Nam sic non differremus bellum , sed contra fines mox futurum acciperemus. Quamobrem non belli, sed temporis ratione mutata, aggredior 119 hoc sanctum opus, in quo devotum est, mihi inter ipsa ferrum et arma mori potius , guam videre am- plius mala gentis nostrae , non expers futurus gloriae si vel bene vincentis , vcl bene morientis , fortuna laudabitur. Yestrae autem beatitudini intererit pro- movere incoepta. Multorum sane militum vitas in hoc negocio pignorare constitui. Ne cunctetur ergo B. V. tam egregio fulta pignore gerendis pro fide rebus succurrere. Plura dicet circa haec plenius de omni- busque rationem reddet praefatus D. JNficolaus , qui ut audiri a nobis solitus est, ita apud S. V. exaudiri merebitur , quam Altissimus feliciter conservet iuxta vota. Datum in progressu exercituali apud vada Da- nubii, prope oppidum Kowinii, octavo die mensis Septembris Anno Domini MCCCCXLVIII. lbidem epist. 34. Idem propositum suum Francisco etiam Foscari, Venetorum Duci, quarto post die litteris signh ficavit. Ibid. p. 37. XLIV. Idem super pace cum Friderico , per Joannem Cardinalem S, A. L. irrito conatu tentata , rescribit. An. 1448. \ Reverendissime Pater! Nuncius cum literis RR. dominationis vestrae in his locis , apud vada Danu- bii, ad nos appulit, ubi solliciti de promovendis his fidei rebus, de illis quoque, quae in Posonio in- conclusae manserant, plene avisati fuimus. Ex qui- bus etiam paruit nobis diligentissimus laborRR.D. V. quem accuratissime adhibuit, ut ad aliquam pacis viam dissidentes partes conduci potuissent. Itaque pro tanta sollicitudine, cura et diligentia magnas gra- tias agere habemus RR.P. V, utpote quae nihil prae- teriisse, nihilque praetermisisse videri potest, quo 120 minus illud pacis bonum, nobis quidem necessarium, alteri vero parli non incompetens, concludi, firmari- que debuisset. Caeterum de facto treugarum magna nobis consolatio videretur. si in tali loco . tempore- que positi essemus , in quo deliberatio efticax circa m rem agi possit: quoniam sive ad perpetuam, sive ad temporalem pacem deveniretur, nunquam de- siderio nostro alienum foret, dummodo id stabili et congruo ordine fieret. Sed quia his, quae supra di- ximus . rebus videlicet fidei , impediti, ad ea plene, ut tantum requirit negocium , deliberationem facere ad praesens non possumus, signanter propter absen- tiam aliorum Praelatorum et Baronum et Consiliario- rum re^ni. quorum in liac re honori defereudum est, et consensus requirendus, atque obtinendus, et pro- terea ordinavimus , ut ir proximo fiat una diaeta in Buda , ubi maiores regni convenire debeant , et su- r.er eo tractare et concludere, quod erit ad bonum statum partium et regnorum praedictorum, ubi etiam Cancellarius regni aderit, qui iuxta deliberationem dictorum Praelatorum et Baronum Jitteras opportu- nas daturus est , cui una cum dictis Praelatis et Ba- rombus plenam in hac re dedimus facultatem. Data in descensu nostro exercituali apud vadum Danubii , quod vuleo lapideum dicitur. XIV. Septembris anno Domini MCCCCXLVIIL Ibidem epist. 38. Qaam haec a Gubernatore agerentur , Ama- rates expeditione contra ScanJerbegum suscepta , Croiam oppagnaverat ? teste Laonico apud Stritter Tom. III. p. 739. Venit ad eum ab Georgio , Trvbalorum duce, nan- cias Joannem Cboniatem congregatis Pannonibus plarimis, traiicere castrura et contra ipsura bostili animo pergere. His auditis Amnrates, continuo omnibus impedimentis et 121 sarciniscollectis, arce quam obsidebat, digressus est, obviamque processit, qua eum venturum cognoverat. — Hic (in quadam Mysiae regione) invenit Joannem Cho- niatem cum Pannonum exercitu hostili animo adversum sq. pergere. In castris Choniatis erant 40 millia peditum, tam ab Pannonibus quam a Dacis ajlecti, septem millia cquitum erant et curribus vehebantur alii , quornm nu- merus erat bis mille (Thuroczius copias Hunyadianas cir- citer 24 millibus universe definit). In belli societatem vo- carunt etiam Trybalorum Ducem ) is vero dixit, non vi- deri ipsorum apparatum parem Amuratis copiis, ut spes sit, bello ipsos superiores fore, praeterea a se magis ti- raeri illum , quam Pannones, quippe alienigenas, quique se maximis affecerint iniuriis, cupere quidera se poenas de Amurate sumere, qui filiis ipsius oculos eruerit; vix autem ipsos praesenti apparatu de hostibus victoriam re- portaturos, se itaque nunquam sponte in huius belli so- XLV. Idem Gubernator aetatis suae annum prodit. An. 1448. Beatissime Pater et Domine metuendissime ! Sa- tis superque palam futurum crediderim beatitudini vestrae, cum lilteris, tum vero venerabilis oratoris nostri legatione, quid curae, quidve consilii regno huic impendeat, quid denique operae ac studiorum paretur, in spem christianae libertatis, irarum coe- Jestium venia potiundae , quam vel peccati vel fortu- nae conditio multis turbatum fragoribus, infidelium calcaneo , subturbans pessumire portenderat et quae profecto hactenus, ut vera magis, quam decora fa- 122 tear, peitinacius oppugnata ab hostibus, quam a ci- vibus defensa, recte videri potest. In qua re si quid- quam amplius eius viri eloquio adiectum fuerit, id licet totum superabundare non dubitem , utpote ubi non solum intentionis cognitae, sed verae etiam exe- cutionis relator accedet; tamen exequenti mihi, quae ad eam rem instituta sunt, non ab re visum est in hoc procinctu cum ipso oratore nostro miscere ser- monera, eum videlicet, qui plus animum solicitat, urgetque , et quo magis urget , eo minus taceri , mi- nusque in animo meo oblitlerari potuit, nihil novi vel ignoti addens, sed ut refricatus dolor malorum publicorum sensum, tot malis duratum reficiat, ma- gisque notum fiat, belli huius causam maiorem esse quam bellum. Lustrum prope vicesimum, si apte memini circumagitur, quo Europae oras infesta Teu- crorum arma, Deum, hominesque violatura pervo- larunt, eaque post subactam plusquam brevi Grae- ciam , Macedoniae deinde ac Hungariae regna, prae- terea Albaniae, item alias, ut dictu, ila et memo- ratu miserandas, plurimas terras, aliis super alias cladibus completas, superbo ludibrio, ruina, fune- ribus, servitute, religionis denique iactura, defor- matas , in peregrinos ritus , mores , legesque ac infi- dae linguae commercium interverterunt. Nihil inco- lumis inter sacra, profanaque, nihil inquam, cui ferro, terrore, cui flamma et iugo noceri potuit, in- violati relinquendo, ut una quaeque gradu proxima erant, ita ignominiae obiecta. Hinc omnes circum vi~ cinos passim vis , atque tempestas illa adorta est. — Novissime ad ipsius ferme Europae umbilicum per- vagata , tandem huius regni et patriae nostrae adhae- sit Jateribus. Miretur pater beatissime, qui novit, quo pacto ad tanta , tamque dura patienda potius , 123 quam propulsanda haec, patria nostra sufficiens fue- rit , quae nisi stetisset fide, opibus, reor, non fuisset statura. J a m supra sexaginta numeramus an nos , quibus pene continuis furiam illam, facem- que bellorum sustulimus, in privatam curam, in privata quoque unius gentis arma conversam. Steti- timus utcunque multis cladibus, bellis, funeribus ex- hausti, doloribus affecti , occidione occisi. Quantum terroris, pavorisque meminimus, visa saepe numero hostium castra , emuris, flagrantia tecta, ploratibus fora, angustiis omnia complela, praeterea vastatio- nes rnrium, lugubres domos, obnoxiae fratrum no- strorum corpora hosti proposita, ludibria victoris: iugum hostiJe, foedi captivorum agminis miserabilem vitam , utque plura brevi complectar, plusquam ho- stilia passi , parum praeter arma et animos , liberta- tis memores, reliqui habuimus ; praeserlim cum saepe ad extrema periculorum ventum sit, et nescio, an maiora vincula, maioresque necessitates nobis, an captivis nostris fortuna circumdederit. Sed in his, quantumcunque difficilia pati majuimus, quam ser- vire, semperque fidei quam rerum damna maiora duximus. Satis ne igitur iusti doloris occurit? quan- doquidem nullum adversum nos praetermissum est cru- delitatis genus, et nullum est salis, sive vincamus, sive victi simus: hostis semper instat, utpote, qui maioribus prope adversus nos odiis certat, quam viribus. Nunc quoque hostis ipse, terra, marique magno exercitu, magna mercede cdemto, magis sup- plicium de nobis quam victoriam quaerit, cuius vi- cinis insultibus citati ad bellum, ne tot malis adde- retur culpa, exspectatum hostem adire magis, quam morando adiri statuimus; inferre, ut non patiamur, bella rati. Satis habeainus, vidisse tot sub iugum 124 missos, «ponsione infami obligatos, vectigalia Chri- stianorum capitum , flagitiosas compeditorum nundi- nas , quotannis religionis nostrae ludibrio ire. Satis inquam , erit pia credulitate et coelesti flagello super tot miserandas terras christiani nominis , busto in- signes, exsatiari, in quibus, si quae sunt, tantorum naufragiorum reliquiae , gemunt magis, quam vivunt. Impedimento erat hactenus haec nova vis morbi, intestinae dissensionis , quae nimirum plurimum no- stri laboris florem depasta , in eam conditionem pro- pulerat, ut, nec incommoda nostra, nec remedia pati posse videremur; valentes populi huius vires se ipsae conficiebant , nihil amplius, quam suum mili- tem, sua arma horrebant. Nunc vero pater beatis- sime, expeditis fere omnibus, quae ob residuas bel- lorum iras, impedita restabant, maiorem tuendae pa- triae spem, animumque suscepimus. Igitur benigni- tate Dei sub Sanctitatis vestrae fiducia, inceptu tanta ratione digno opus fuit , cuius ego auctor ipse et tu- tor executionem aggressus, incitato sponte militi im- petum addere paro , restatque , ut non pro ripa Da- nubii stantes, arceamus transitum hostis, sed ut la- tius transmigretur , transferaturque bellum, non ad gerendum modo , sed ad finiendum. Quod cum ma- ius futurum sit, quam capere id privatae regni huius opes vel alere privata stipendia possent, spectetque ad sumam rerum libertatis christianae, sicut priori- bus litteris, ita et nunc supplico attentius Beatitu- dini vestrae, cui haereditaria de nobis cura com- missa est, quatenus inter alias occupationes suas di- gnaretur et hanc nostram, imo fidei causam, ante oculos ponere , taliterque curare et providere , ut non hanc inceptam , defectu aliquo perurgente vel remissius agere, vel omnino deserere non compellar, 125 neve cogar et parta relinquere, cum detrimento et ignominia catholicae fidei et iactura sempiterna. Opi- bus et numero validi sunt, cum quibus arma con- ferenda erunt, vereorque, ne cum Teucro incep- tum hoc bellum, cum tota Asia gerendum occurrat, quam ob rem spes maior cliristianae servitutis pro- pulsandae , in perseverantia est. Aut enim non per- suaderi bellum debuit, nec suscipi, aut si persua- sum susceptumque exstitit, gerere pro dignitate tan- tae rei et perficere oportet. Perficietur autem, si urgebimus concussos, et si non abscendimus prius, quam spei nostrae finem pulsus Europa hostis impo- neret. Non levis causa est belli , quae ad perseveran- tiam stimulat: toties insultantes hostes, nunquam nisi victi desinent. Nulla cum eis lida conditio esse potest, utile est igitur instare perseveranter , defun- gique cura. Instabimus autem, si beatitudo vestra perseverantiae nostrae opem tribuet; brevis erit res, si uno tempore ageretur, et si per intermissiones , intervallaque lentiorem spem nostram non fecerimus. Habet iam beatitudo vestra aequalem his stipendiis exercitum, habet milites domesticorum funerum avi- dissimos vindices, quibus non precaria, sed perpe- tua arma exstant, adversum illos nostros semper ho- stes, christiano nomini nunqttam amicos. Placeat modo provisionem non postponere, et eum finem, ut hheraia Eiu opa et fidei consors et sedis illius glo- ria fiat, atque decus. Haec dicens, simulque hinc proficiscens recommitto me pedibus Sanctitatis ve- strae, quam Altissimus conservet, iuxta vota regi- mini Ecclesiae suae sanctae. Datum in terra Rasciae alias Serviae, in ipso progressu exercituali prope vadum Danubii, quod vuJgo Japideum dicitur , die XVII. Sept. anno Domini MCDXLVIII. Joann. de Zredna epist. 35. 126 XLVI. Joannes de Hunyad , Vaivoda Transilvanus , Si- culorum Comes , Comitatuum Zolnok et Temes rur- sus Comes , supremusque armorum Capitaneus , et Dux militiae christianissjmi regis Hungariae (Pancra- tium de Zakolcha, Capitaneum iuramento sibi fra- trem et amicum adoptat). Batum in Temesvar, se- cundo die festi B. Laurentii Martyris. Anno Domini MCCCCXLVIII. Apud Kaprinay Hung. Dipl. P. 1. p. 119. XLVII. Joannis de Hunyad victoria, in campo Kossovo seu merula- rum amissa, relatio et animi constantia. An. 1448. Venerabilis Pater, Frater nobis dilecte! Quo pacto eventum rerum nostrarum tuleris, facile con- iicimus, quandoquidem eas multo prius gestas audire, quam gerendas orator ipse nunciare potuisti; verum ne varii rumoris, ut fit, te invoiucra teneant, neve plus temporis turbationi , quam commendatae ope- rae accommodes , placuit, ut saltem de reditu nostro, ^c paucis desuper avisamentis, te urcunque solare- mur , quibus imprimis certior fias, liac vice nos for- tunae magis , quam animi possessione exutos • in cae- teris, quae passi sumus, divino, non liumano fla- gello, gloriam, laudemque tribuimus. Pridie penul- timam Septembris ab Danubio, te vidente, castra mota fuere. Item deinde et provisum de omnibus, demum tam celeriler in hostem ventum est , ut prius perficere, quam sentire laborem videremur • laborem viae dicimus, non pugnae, nam de constantia pug- nae, et ipsi hostiles oculi confiteri poterunfe, vix un- 127 quam pertinaciorem contulisse. Equidem XVII. Oct. coram facie hostium castra metati sumus , praelii , caedisque, principia inita demum altera, quae sexta feria fuit. Primo mane ordines educti, iustaque acie signa collata. Stetit eo toto die nostrorum invictus animus, minus cedens, quo caedebatur durius. Multa clara funera hinc inde edita, tamque solida et con- stans pugna fuit, ut maiori pertmacia quam vi bel- lum fervere videbatur. Nemo usque ad tenebras re- ceptui cecinit, nox ipsa sequens furrorem et arma di- remit, ubi et si parumper resederint acies, ingeniis tamen et machinis tota nocte certatum fuit. Ex hinc Sabbathi subsequente die iterum et usque ad horam sextam protracto certamine, tandem armigeri, per- duellesque nostri, utpote longo armorum pondere, longiorisque praelii toedio , item vulneribus confecti atque obruti vapularuut, gloria et area belli penes hostes remanente, quam quidem nos armorum potius quam animorum defectu perdidimus, ipsi vero mul- titudine et super haec omnia peccatorum nostrorum merito, acquisiverunt. Si laeta vel incruenta victoria fuerit, eis iudicandum relinqnimus, nobis sufficit supernam animadversionem ad eruditionem potius , quam ad internecionem interpretari. Caeterum de persona nostra, si gloriari oportet coram te, recte 111 infirmitatibus, passionibusque nostris gloriabimur, hostilcm pressuram, captivitatem et caeteras fortunas abunde experti , sed iuvat inter haec, quod non ig- navo quaestu passi sumus , sed in eo negocio, utpote fidei, in qr*o nec armis, sed nec morti cedere desti- natum erat, ubi cum adhuc idem exstet animus, po- terit habere et ipsa fortuna regressum. Ex Turcorum deinde manibus erepti, apud Despotum Rasciae ad hos usque dies restitimus, tanto videlicet tempore, 128 ut in vigilia festi nativitatis Doraini ad liunc locum in medium Dominorum PraelaLorum et Baronum, ac Procerum regni Hungariae in eo ipso loco congre- gatorum venire potuerimus. Inter quos auctore Do- mino, quod notissime magnum restaurandae fortu- nae spem tribuit , rectam concordiam ac unionem et caeteras regni res integras reperimus ; praesertim vero animos ex hac suscepta clade irritatos magis, quam fractos. Vnde illico nobis mandata provisio fuit ad reassumendam fidei , patriaeque defensionem. Itaque consensimus ultro, restituimusque e vestigio navare operam, curamque, ne longa aut diuturna fiat hostibus quies, ex nostra clade quaesita. Revera non quiescemus et nos, comite vita, donec vel vin- dictam vel mortem ex eo hoste referre datum fuerit. Quamobrem dilectionem tuam attente requirimus, quatenus et Tu in rebus tibi commendatis agas , uti rectius et efficacius potes. Specialiter vide , si spe- rare solum et non habere illinc subsidia Kceat. Jam- iam zelus, si quis est, ad defensionem afflictae satis fidei nostrae, tibi facile apparere poterit, praesertim si Principum illorum conatus ex hoc adverso princi- pio ad ultionem magis , quam ad defectionem ferri conspexeris. Tu vero , quidquid dicatur , apud alios , ex casu isto in nullo despera, nam ampliorem ho- stes cruorem pro occupanda quam nos pro recupe- randa adhuc Macedonia dedimus. Cura solum, ut bono tempore responsa exigas, de quibus suo ordine, sed et de omni statu tuo nos celeriter avisare non postponas , redditurus nobis largam consolationis vicem , si hoc , quod summe optamus , maturasse videberis. Sanctissimo Domino nostro et Sacro Col- legio nos recommissos fa^cias, certificando rem no- stram minoris esse periculi, quam famae. Vale. — * 129 Data Segedini die penultima Decembris. Anno Dom. MCCCCXLVIII. Ad Nicolanm Cracoviensem Decanum, regni et sunm ad ro- mannm Papam Eugenium IV^ epistola Joannes de Hun yad. Apud Zredna 1. c» epist* 39. XLVIII. Joannis de Hunyad praelium , \in campis merularum , Aeneas Silvius ad Nicolaum Fapam suomet genio perscribit. An. 1448. Nicolao Summo Pontifici Aeneas Silvius , infelix nuncium ad regias delatum est aures, scriptisque plurimis confirmalum, in vigilia Sancti Lucae, victo- res Turcos christianum exercitum prostravisse , nunc rei seriem, uti praedicatur, agnosce. Audita non visa, narramus. Quartus hic annus est ab eo, quo Juliani Sanctae Sabinae Cardinalis, ac Wladislai Po- loniae regis felices animae cum piuribus aliis, in bello ad patres migrarunt, cecidisset etiam lunc Jo- hannes, VaiVoda Transilvanus, nisi fuga salutem quae- sivisset; at homo Valachus, regionis gnarus et ingenii callidi, periculum quo caeteros irretivit, abs- que negocio declinavit. Hic postmodum regni Gu- bernator creatus, grandem exercitum hac aestate Coegit , atque adversus imperatorem Turcarum pro- fectus est. Complures eum Teutones et Bohemi se- cuti sunt, quos stipendio conduxerat. Nec Turcus orientali sapientia fretus, medio tempore deses fue- rat, sed ratus, quod erat, Hungaros minime quie- turos, donec ulcisci tentarent, innumerabilem Asia tota comparat exercitum. At Joannes , suam magis , quam hostium metuens multitudinem , neminem sibi pjfcem arbitrabatur , et quasi foerainarum acies, ad- Hunyadiana. 9 130 versarios conteinnebat, quamvis militaris disciplina sit, nec timere hostes nimium, nec parvi pendere oportere , ut Comici quoque versus meminisse con- veniat: ne quid nimis. Jam campos tenebant Moe- siae, quae nunc Bulgaria nuncupatur. Explorata erant Turco Johannis consilia, et quamvis superiorem se nosset, fugam tamen simulabat, sic enim hostes vel insidiis capiuntur, vel successionibus dati minus con- siderationis habere solent. Aiunt unum ex Turcis ex- ploratorem captum , cui , prioris Scipionis exemplo, monstrari singula Joannes iussit et hominem impune dimissum , referre Turco , quae vidisset. Terruit ho* stes Joannis factum , remisso tamen homine nunciant Turci , belli se copiam facturos , incensisque interim undique circa se mapalibus amplius fugiunt, locum fortasse oportuniorem quaerebant, ut adversarios tanto inconsultiores redderent^ quanto securiores se iudicarent. Insequitur Joannes , Cumque proximus esset, nec posse ulterius praelium detrectari videre- tur, oratores octo ex primoribus Turcorum adve- nerunt, qui humani sanguinis effusionem detestati, pacem perpetuam et impensas belli, aurique centum millia promittunt, sic me praesente regio culmini iunior Szilagius Com. asseruit , cui ex socero Rasciae Despota illarum partium novitates facile perscribun- tur; licet errare, falli atque mentiri, etiam principes queant. Joannes vero successibus elatus, vendi pacem sanguine melius , quam auro putans sin- gula contemsit. Quod postquam Turco relatum est: Testor, inqut, superos, pugnam invitusineo, nec hu- manum sitio sanguinem; verum quanto nos gessimus humilius, lanto nobis hora bellorum fortuna secun- dior erit , hortatusque suos pro patria , Jiberis ac coniugibus , forti animo praelientur , hoc bello finem 131 imponi dicit, quoniam victiduobuscertaminibusHun- gari, restaurare tertium mmime possint. Numerum sui exercitus ante oculos ponit, hostis paucitatem extenuat^cum eisque pugnandum asseverat, quorum germanos in eisdem fere locis ante triennium dele- vissent. Contra Joannes : hodie, commilitones , in- quit, aut violenta Turcorum dominatione liberabi- mus Europam , aut pro Christo cadentes martvrio coronabimur. Quis non ei bello libenter intersit, ubi et vincere pulchrum est, et vinci beatum. Non mo- rabor vos orationibus, quia virtutem viris verba non addunt; quantus quisque is est, tantus in acie solet se ostendere. Ex remotissimis regionibus pugnatum venistis, armati stabitis adversus inermes, christiani adversus infideles educetis gladium. Defendite Chri- stum hodie vestris brachiis et Helespontem ultra re- iicite Mahumetum. Fata vos christiana religio vene- rabitur, quamvis ad praedam potius, quam ad bella descendimus, qui Asiae totius hodie reportabimus opes. Sic animatis utrinque militibus initur bellum , quindecim millia Turcorum , quibus candidae vestes erant , primo concursu caesa feruntur , quorum loco caeteri succedentes atrocissimum praelium commi- serunt , ac cum Turci multitudine, Christiani virtute pugnant, tantum sanguinis funditur, ut torrentis mstar sub pedibus equorum rivuli cruore decurre- rent, sed occidente sole praelium nox subobscura diremit exercitibus ad iactum sagitae separatis, ac tota se nocte missilium turbine infestantibus. Interea non parva Hungarorum manus per tenebras elapsa est, quae secuturae lucis noluit experiri fortunam. Ea res Joanni vires et animos aderait. Caeterum ubi sequens dies ilJuxit, coorta in cuneos Turcorum mul- titudo , tam repente munitiones curruum , quibus 9 " 132 imilari Bohemos Hungari confidebant , ensibus inva* sit et lanceis, ut nullus posset offendi missilibus> sed omnem manibus pugnam cominus oportere, con* serere, et pes pede, vir viro premeretur, et sic multitudine fatigati magis, quam victi, inconsulti certaminis Hungari poenas dedere , et Turci victoria sunt potiti* Teutones atque Bohemi ad unum occu- buisse narrantur; ex Hungaris circiter triginta mil- lia caesa, ex Turcis ter totidem; sed hoc mihi vi- detur victis unicum solamen , ne satis victoriam ho- stibus dimisisse credantur. Joannem quidatn salvatum ac montanis nonnullis tueri , quidam inter alios neci datom inter fugiendum , alii Despoti fraude captum> astruunt; veritas apud posteriores reperietur. Sunt qui dicant arte quadam camelos ingentibus flammis ardentes , in Christianos ruere visos , equitatum Jo- hannis perturbasse universum; nonnulli putantHun- garos Ducis temeritate subactos , qui extra munitio- nes curruum pugnare voluerit, tamquam in muni- tionibus vinci non posset, quod mihi nulla ratione dictum videtur; sunto enim in curribus Hungari, quis Turcos pugnare compelleret? nec equites rhe- darum cursu, nec pedites circumveniri possunt. — Ergo arbitrium pugnae in Turcis erat, illi ut sunt oculati et astu providi, augusti caesaris sententiae meminerunt, qui voluntarie praelium sine praeroga- tiva et spe certae victoriae committentem , aurea pi* scantem hamo comparat, cui certe plus instat damni quam lucri. Cum igitur Joanni pugna necessaria vi- deretur, quoniam tantum exercitum diu retinere non poterat, extra munitiones praeliari oportuit. Ingen- tibus insuper Turcorum copiis, haud magnum erat> impletis cadaverum fossis ad currus prolabi, muni- tionemque dissipare. Nec enim decem millia homi- utim Turci magni ducunt in bello relinquere. — Vi- cunque sit , superasse Turcos , cecidisse Hungaros, constat. Complures ex Baronibus Hungariae deside- rantur. Aiunt, qui de magnis maiora loquunlur, Jo- hannis exercitum 70 millium,. Turcorum 200 mil- lium extitisse. Indoctior plebs coelestia niunina red- arguit , quae crucis faverint inimicis , nec in divino conspectu, quid no&tra mereantur scelera, pensat. — — — Quid scimus nos , qua mente in Turcos sit itum: quidam stipendia, quidam spolia sequebantur, nonnulli vel inviti profecti fuerunt^ alii praeter mi- litiam saecularem et inane militis nomen , incorrupti- bilem gloriae coronam cum aureis commutaturi erant calcaribus. Wladislaus, Poloniae quondamRex, su- peratis Turcis stabilire in Hungaria , Joannes aqui- rere, utrumor est, regnum putabat, etLadislaum pu- pitlum et orphanum nobilissimae indolis regem , pa- terno et avito spoliare nitebatur. Sed est Domino in altissimis eius cura, scriptura perhibente: Tibi de- relictus est pauper et orphano Tu eris adiutor. Cae- terum si tertio adversus Turcorum perfidiam , iam non Hungariae solius, sed totius christianae reipu- blicae viribus bellum instauretur, facile Deus nostri misertus , sicut Israelitis, tribum Beniamina delere sceleratam dedit , sic et nobis ad internecionemTur- cos prosternere dabit. Sed hoc efficere tui muneris est atque caesaris, pro communi omnium excubare salute. Ideo supplex oro D.eum,. ut te cum caesare sospitem tueatur, et in adversis fortem praelvat animum, quia valente capite, christiana respub!ica periciitari non potest. Vale. — Ex nova civitate Austriae VTI. Calendas Decembris anno Domini MiU tesinio. quadringeotesimo quadragesimo octavo. 134 E Cod. MS. Bibtioth. Mellicensis Nr. XHI. Apud Pray Ano. Tom. III. p. 70 sqq. — In his plerisque Aeneam Sylvium ramores vulgares, sensaque Joannis de Hnnyad aemulo- rum, captasse perspicuura est: Praefidentiae nimiae fuisse ipsum immunem, litterae, quas dedimus; a regno ara- biendo, Ladislaoque pupiilo regno spoliando, alienissiraum, facta, atque ipsiusmet regis testimonium redurguunt. Neo seu Georgii Despotae seu Friderici relationibus usus est fide dignis. Tarcarum non est pacem oblato auro mer- cari, nec fuit unquam* — Ea propter suos hos errores Pontificatu adepto in Historia Europae de Joanne de Hu- nyad emendavit. — Caeterum praelio hoc Pannonum et Dacorum decem et septem, Turcorura 40 cecidisse, Chal- cocondylas testis est I. c. p. 477. Joannera Gubernatorem duorum mensium et ultra captivitate a Georgio, Serviae Despoto, detentum; Ivanichius innuit 1. c. p. 58. „Pro- pter servare honestatem, licet non dicat aliquid de ca- ptivitate sua per Despotum facta; tamen in veritatc pro- ut notoriura est, captus fuit, imo difficillime liberatus est per Praelatos et Barones ac communitatem regni, qui mox audito periculo belli et captivitate sua, celeriter fue - rant in Szegedinum congregati, et abinde tractaverunt eliberationem ipsius Gubernatoris." Coof- Dlugoss. 1. c. Lib. XIII. col. 28. — Ipsius Gubernatoris litteras , q*ieis Georgio Marnavichio pro sui eliberatione gratias agit. XLIX. Joannea de Hunyad, Vaivoda Transilvaniae ac regni Hunga- riae Gubernator , Comiti Georgio Marnavich, consan-r guineo suo , cuius opera e Georgia Serviae Despoti ca- ptivitate libertatus fuit } gratifieatur. An. 1448. m Nos Joannes de Hunyad , Vaivoda Transilvaniae aomine et in persona Serenissimi Principis et Donru nostri , Domini Ladislai, Dei gratia Hungariae, Bo- hemiae, Dalmatiae, Croatiaeque etc. Regis , Austriae et Stjriae Ducis eta, nec non Marchionis Moraviae^ in praedictis regnis Hungariae,. Dalmatiae, Croatiae- que Gubernator constitutus , memoriae mandamns omnibus etsingulis, praesenlibus et futuris, perpe- tuis temporibus, quod cum nos post pugnam in- campo Kossovo, cum Amurathe Turcarum Sultano commissam , in reditu nostro ad partes Hungariae opera Georgii Despoti Principis Serviae, immemoris immortalium beneficiorum nostrorum eidem eolla- torum, captivati fuerimus; studio Lamen et singulari virtute potentis viri Comitis Georgii Marnavich Nis- sensis, Comitis perpetui de Zuonik, Sarost teque re~ gni Rasciae, Domini in Voynizza , c a r i s s i m i con- sanguinei, qui suis ex ditionibus coilecta valida militum manu ad Zenderowiam urbem, in qua de- tinebamur advolando , et magnum terrorem dicto Principi Georgio incutiendo, nos ex ekis manibus erepti ct liberali, regnis nos rae gubernationi eom- missis, magna virtule, et gloria sua restituti fuimus, cumque praeterea grata recordatioue in memoriam nobis redeat, quam fidelem nobis et serenissima tunc temporis Wiaiislao, Hungariae regi, Domino nostro optimae memoriae, operam navaverit r quando superionbus annis ipsius consilio et auxilio, bulga- rico bello, Turcas ingenti strage, primo ad Mora- wam fluvium , deinde ad Cunovizam , praesente di- cto rege pronigavimus, capto ipso exercitus Turcici J>uce Hasambego. Repetentes etiam ingentia merita Comitis Goyko, patris eiusdem Georgii, tam erga nos, quam regniun Huiigariae, et praesertim oiia* 136 serenissimum regem nostrum et augustum Imperato rem Sigismundum felicissimae memoriae. Hinc qui tantorum heneficiorum memores, ut perpetuo esse debemus , ita ex parte debita gratitudine respondere intendimus et volumus, hac nostra pagina semper et ubique virtutem ipsius testatura , damus et per- petua donatione irrevocabiliter transferendo dona- mus omnia illa oppida, arces, pagos et territoria, quae per dictum Serenissimum Regem Wladislauin nobis pridem donata fuerunt, in Comitatibus Cucievo et Branicevo , praesertim vero oppida cum suis ar- cibus Jagodnam, Raxgnum, Lomniczam, Strazam, Constantinovum , Postranam, Bokouskum, Quozdo- niczam cum ipsis primariis locis Cucievo et Brani- cevo, aliisque oppidis interioribus , villis, pagis, mansionibus, eorumque omnibus pertinentiis , mon- tibus, pratis, silvis, fluminibus, eorumque decursi- bus et promontoriis , a ripa Morawae ad Danubium, indeque ad terras Dominii urbis Nissensis , antiquis- simi patrimonii familiae suae Marnavich, ad cuius dispositionem , liberumque dominium omnem aucto- ritatem, iurisdictionem, in eisdem locis omnibus et singulis , a dicto rege nobis datam et donatam , per- petuo transferimus sine ulla conditione, limitatione, eundemque Comitem loco et in persona nostra, sic- ut posteritatem eius in perpetuam possessionem di- ctorum locorum introducimus et introductum manu- tenemus. Datum Segedini anno millesimo quadrin- gentesimo quadragesimo octavo — die XVIII. De- cembris. Pugna ad Cossova seu campo raerularum (Rigo Mezeje) in Rascia fuerat 17 — 18. Oct. anno hoc infeliciter a Joanne Gubernatore depugnata contro Amurateui Tar^arum Prin- 137 eipem, Cf. eiusdem epistolam ad oratorem suum Romaro «criptam, apud Zrednam epistola 39. Donationales bas transcripsit et confirmavit filius eius Mathias Rex Hunga- riae Anno 1459» — Ex Not. Praelim. Barth. Kerchelich pag. 272. — L. Idem Gubernator animum suum ad bellum cOntra Turcoa re~ staurandum paratum , datis ad Nlcolaum Decanum li- teris aperit. jin. 1449. Venerabilis Pater! Accepimus hesterna die litte- ras tuas, legimusque in eis, et personae et mentis tuae statum, ac simul, quo aflfectu de incolumitate nostra curam geras. De his, quid respondere tibi persuaderet animus, ad te referimus, qui et cordis et mentis nostrae , affectionisque, pater, plene conscius , tecum ipse super his saporosius colloqui potes. Ve- rum de incolumitate et statu nostro illud paternitati tuae nunc putamus sufficere, quod nuper circa exitum Decembris amplis satis literis ad te perscripsimus. Cae- terum ubi inter armorum novissimos casus animum quoque nostrum obtritum reformidans, hunc per easdem litteras erigerc paras; id equidem paternali- ter amiceque facis; verum, tamen sine dubio cre- dere potes , quod ad curandam , agendamque defen- sionem christianam nunquam nobis deerit animus, modo non desit facultas ; prout super his praetactis superioribus litteris nostris paulo clariora tibi avisa- menta denotavimus. Curet igitur paternitas tua, ut facultas renovetur magis, quam animus. Nos quan- tum possumus , iam iam initia struimus , aggregamus- que; quoniam licet haec, quam suscepimus, Iaesio magna reputari debeat \ non tamen adeo adhuc mor- 140 taits esfc ? quin si ahmenta aderunt, recentius vateamtts resurgere. Ad quod quidem, quum ex praetactis li- teris tuis etiam voluntatem , curamque SS. D. N. summi pontificis bene dispositam intellexerimus , vi- deafe paternitas tua, ne deficiat sollicitudo ad ea, quae amplius te agere, efficereque melius oporteat, utque brevi responsum haheamus. Datum in Temes- var XXIV. Januarii anno Domini MCCCCXLIX. Apud Schwaadtner I. c. epist 42. LI. jfdem Gubernator ad Regem Romanorum Oratorem» ablegat. Jn. 1449. Joannes de Huuyad, regni Hungariae Guberna- tor. Quia Judaei, apud vos (Posonienses) habiti, per eoncordta festo Andreae cinea Cremniczam inita.. Dlugoss». Lib. XIuVcoK 51. FeUcius res eontra Georgiunx, Serviae D.espotum^ gestae,, nam, ut Thuroczius scribit: „Domi- nus Gubernator ingratitudinem despoti non minus, quanx. suae captivitatis, calamitatem ponderans, resumtis armis et milite, despoto ab eodem eius delieti condignas exigere poenas ppocessit, invectusqme forti in manu eius dominii in agrum, magnas in ilto. edidit vastitates., omnibusque- castris et dominiis illius, quae regni Hungariae ambitus. cingebat, illum spoliaviU Et amplius in illius laborassefc destructione , nisi despotus filium eius fpsi incolumem. re- btituisset, Hungariaeque Primores tumentem eiusdem [>. Gubernatoris in vindictam animum, per Despotum petiti A non compescuissent." Chr. P. IV. eap. XLVH. 141 LIV. >ldem Gubern. regem electum ac metas , regni item Palatinum captivum, libertati restiluendum a FridericoR. rege re- quirit. u4n. 1450. Beatissime Pater! Evocati necessitudine publica, ac simul oportunitate curandi status communis , his diebus anniversariam ab instituto conventionem egi- mus, revolentes plurimam rerum copiam, quam con- servandae patriae gratia lioc tempore nostrae ratio- nes expostulant. Quo intenti , dum figere modum , ordinemque rebus gerendis paramus statuere, sub- eunt curiae aliae post alias, dum regni arcem et se- dem orbas conspicimus sine capite, sine rectore, cui ius retinendae Maiestatis aptius incumberet, apud -quem beneficii, gratiaeque locus, item iuris dandi modus stabilis essek Dediti eo mentes cum oculis fuere , ut variis voluntatibus submotis, regem omnes mallemus , lumen rebus dubiis futurum , praesidium- que afmctae rei. Ita demum patriam quietam fore, ita aequales leges arbitrati , si «eo auctore , sua quis- que iura ordo , suam Maiestatem teneret. Nam hac- tenus in eo ordine parum grata fortuna nostra con- stitimus , in quo dimicare non magis cum hostibus , quam cum molestiis sociorum opus fuit , adeo certe, ut ferendi remedii et perferendae turbationis difficul- tas^ plerumque in aeqlio esset. Quorsum haec, bea- tissime pater? Novit equidem B. V. quanto iam tem- pore dissimulare cogimur aegritudinem nostram, quae rebus, cordibusque nostris quotidiana se im- pressione subducit , fota et enutrita ea iniuria , in qua cum detentione, ut ita dicamus, personae m- cliti Dom. electi regis nostri nostrum quoque hono- rem captivum pati cogimur. Mediavit inter hac re 144 apostolicae sedis et S. V. legatus , sulque item alio- rum plurium labores exacti, ut apud D. Bomanorum regem aequalem in aliquam tanti vinculi absolulio- nem statuerent. In quo nobis prona semper mens fuit, omnes aequas possibilesque conditiones pacis excipere, quippe ne hoc incommodo in irritum ce- dentis spei praeter ius et fas amplius torqueremur. Verum quid exinde secutum sit, fata varie hactenus hinc inde certamina indicant, in quibus nihil neces- sitati nostrae aequum , nihil frugiferum , sed vocis , verborumque, quantum volumus, mediatores noslri ingerunt, referuntque; ita ut nec certam pacem, nec bellum ex eis plerumque coniicere valeamus. Vide- mus tamen evidenter, tentari magno studio patien- tiam nostram, tentatamque magno studio contemni; quandoquidem ipse D. Rex Romanorum quotidiana ferme arma finibus nostris circumferri iubens, post iura laesa ac Maiestatem Regni nostri oppressam, animos etiam opprimere parat ; parum pensi habens ex incommodo alieno suam occasionem peti. Tran- sivimus hactenus, B. P. haec et alia conniventibus Qculis , spectatoresque magis , quam ultores tanta- rum indignitatum , eo usque videri maluimus , rati , sera etiam, modo sint vera remedia, non aspernanda. Sed quoniam nec tot laboribus et neque incommo- ditatibus nostris, quae nobis praeter vacans regalei solium unde quaque diaetim proruunt, imo ut aper- tius dicamus, nec iure, nec iniuria praefatus Dom. Rex Romanorum moveri potuit, ut vel paullisper cederet proposito suo , utque vel nunc praefati D. electi regis nostri et in ipso omnium nostrum liber- tati sua tempora indulgeret ; utpote ad quam diutius retinendam parum plus iuris quicquam praeter vim et velle, habere videtur. Idcirco ne confessionem 143 feedentis pars altera sibi pro viclOria ducat ; non ab re visum est in eo facto, novara et superabundan- tem instantiam altiori praeconio iterare. Existiman- tes autem, uti ex vero est, nec salubriorem inter* pretem iuris et iniuriarum nostrarum, et neque ma- gis fidum magisque veracem arbitrum concordiae ac pacis nostrae communis extra sanctam apostolicam sedem reperiri posse; opportune placuit et in hoc ad eius media et praesidia reeurrere, fortasse vel eo ordine, eoque pacto praefatus Romanorum Rex tan- tis laboribus nostris exsatiatum se sentiens , sallem aliquando nexus ac vincula tantarum iniuriarum, si non scindere, utinam dissuere patiatur. Quamobrem humiliter supplicamus B. V. quatenus rem istam, dif- ferentiamque, item caetera omnia^ quae exinde se- cuta, secutura videntur, attentius ante oculos apo- stolieae providentiae ponat. Nobis quidem niliil di- gni obiectum iri credimus , in quo parti alteri iuste quicquam debeamus, nisi forte, si sibi inferendi, nobis vero perferendi iniurias, ius indici velit, quo contra ab ilJinc prius vis et arma illata, ab illinc denique aedibus faces iniectae et super haec caetera nonnulla alia aliis cumulata. Tria tamen potiora in- ter tot nunc prosequenda manu cepimus, in quibus uti praefati sumus, S. V. curam et praesidium invo- camus. Primum de D. electo rege nostro , item me- ritis et iuribus regni; praeterea de captivitate indi- gna magnifici Palatini nostri. In his P. B. quamvis fa- ctu optimum esset, si B. V. facta partium cognosce- ret, iras expediret, rursusque eas in gratiam resti- tueret , quia tamen toties tentata res ista parum hac- tenus praemium laboribus detulit , visum non fuit , ut S. V. in hoc aliquo alto labori implicari smere- mus. Opus est solum, idque tantura, nunc a V. B. 144 obtinere cupimus , ut S. V. super illa omnia , quae in re differentiaque ipsa eo usque acta, digestaque sunt, velit adhuc ex abundanti instantia nostra, vel per litteras apostolicas vel oratorem ad hoc idoneum praefatum D. Romanorum regem commonere et in- ducere, ad idque regem et dirigere, ut vel nunc cedat iuri ac voto nostro, iustoque debito suo, ut- que imprimis praefatum D. nostrum electum regem libertati , dignitatique suae restituat , qui dono Do- mini iam in eam aetatem prope diem concensurus est, ut habere potius, quam sperare regnum mallet; — quodque de integrandis metis regni ac de libertate praefati D. Palatini aequas iure nostro conditiones non refugiat. Haec sane erunt, quae ad paciscendum viam et modum praestare possunt , in quibus, si spes destituat, alia praesidia moliri opus erit. Et ut B. V. magis de his, quae verisimiliter futura sunt, avisata existat, verendum est, ne forte in casu, quo haec differentia diutius perduraverit, provocata tanto con* temtu laesorum corda ipsius differentiae cruentum humano sanguine finem vel pati vel statuere prope- rabunt. Ad quod decernendum nos quidem sicuti hactenus ita et deinceps, in suadendo vel admit- tendo praecipites non erimus. Verum tamen accidere potest , ut contemtus commoveat animos , ubi laesis in iure parum praesidii videbitur. Acceleret igitur B. V. provisionem oportunam ad summovendum ta- lem hunc indignum Christianorum rebus eventum, cui post Deum sola mederi potest, nec reputet nos res, iniuriasque nostras aequo gravius extulisse: in quibus si negligentiores fuerimus , non solum parum consulaisse, sed potius statui nostro invidisse vide- remur. Recommittimus nos pedibus S. V. quam Al- tissimu» conservet feliciter regimini ecclesiae suae 145 fcanetae. Datum in eongregatione nos'ra Pestiensi, XV. die mensis Junii, anno Domini MCDL. Apud Schwandtnef Tom» II. p. 89. EfFeetus harum fuerant induciae cum Friderico Rom. Rege Posonii initae: „gran~ dis se ingessit disputatio, inquit Haselbachiusj Scriptor Synchrortus apud Petz, Tomo II. col. 368. „Resederat tandem finallter in hac sententia, quod Ladislaum fegem fex Romanorum vel ad Viennam sub tutela constitueret , ut omnibus suis regnis et dominiis Jiber aditus pateret , in quo omnes resederunt." At nec hoc transiit in effe-* ctum. •?** Gubernator anno hoc civibus Posonien. annuos fisci regii proventus > ob conservationem et custodiam contra infestatofes, pfo tempore gubernationis suae, re- misit. Datam in Thur feria IV. proxima post Dominicam Ramis Palmarum." Anon. Vind. contra Novdk p. 239. — Necessitates regni ita attigit: „Premimur revefa magnis oneribus regni , nam ultra regalem curiam , quam oppof - tunis salariis promovemus, oportuit etiam hoc tempore peregrina alere auxilia pro defensione rerum et status fegni conducta , quibus iam fere exhausti samus." Apud Schwandtner Ep. 6^. Sententiam, quam contra Georgium Serviae Despoturn, atque Albaniae Dominum, huiusdem literae meminerant, v. apud Katona Hist/crit T.XIII. 734. LIV. tdem Gubernator cum Friderico Romanorum Mege inducias pacis gratia conficit. An. 1450. NosJoannes de Hunyad, incliti regni Hungariae Gubernator, cupientes pacem et quietem cum uni- versis Christi fidelibus et praesertini cum Serenis- v Hunyadiana. 10 146 simo Principe D. Friderico Romanorum Rege sem- per augusto, Austriaeque et Styriae etc. Duce, Do- mino nostro gratioso, omni sollicitudine gerere et habere, et quum pridem inter eundem D. Fridericum Rom. Regem ex una, ac nobis et dictum regnum Hungariae, partibus ex altera, plurimae diflferentiae et dissensiones subortae existant , ex quibus deva- statio terrarum et plurimorum depauperatio , proh dolor! evenerunt, Nos ne similia inter praefatum D. nostrum Fridericum Rom. regem , subditosque suos, ac nos et praedictum regnum Hung. futuris tempo- ribus denuo suboriri contingat, quin potius utrin- que pace et quiete fruamur optata; nos cum eodem Dom. nostro Rom. rege super infrascriptis Capitulis convenimus et concordavimus in hunc, qui sequitur, modum. Inprimis , quod nos praenominatum Domi- num nostrum Fridericum Rom. regem , in tutela se- renissimi Principis D. Ladislai Hungariae regis etc. patruelis sui, et conservatione coronae eiusdem re- gni Hurigariae non impediemus , directe vel indire- £te, publice et occulte, per nos vel per alium, ne- que maiestatem suam regiam a quoquam alio in hoc impediri seu molestari patiemur, vel consentiemus , quovis modo , sed ut ipsi Dom. rex Ladislaus una- cum praedicta corona in et sub tutela, cura et.pote- state dicti Dom. nostri Friderici Rom. Regis , usque ad legitimam aetatem suam , videlicet decem et octo annorum, aetatis suae completae permaneat, suae regiae maiestati auxilio , consilio et favore assistemus, dolo "et s fra"ude semotis quibusCiinque ; quodque nos praefatum Dom. nostrum Rom. regem et suos rn ca- Stris, civitatibus seu oppidis , quae su:i regia Maie- stas et sui in praesentiarum in dicto regno Hungariae cum eorum pertinentiis tenent , nullatenus impedie- 147 mus aut per quemcunque alium impediri procurabi- mus, seu consentieinus , publice vel occulte , J cfirecte vel indirecte, sed ut illa in dicti D. nostri Rom. rc- gis et suorum potestate, usque ad praefati D. regis Ladislai aetatem legitimam pacifice et quiete perma- neant, et si fortasse suae regiae maiestati in prae- missis et contra ea impedimentum aliquod per quem- cunque praestari aut inferri seu attentari contingeret, eidem suae Maiestati ni praemissis et contra eadem, seu tales auxilium, consilium et favorem impartie- mur, et impartiri volumus et debebimus opportunos, dolo et fraude cessantibus quibuscunque. Insuper pro salubri, quieto et pacifico praefati regni Hung. statu, dictique D. Regis Ladislai et eiusdem regnl, «juod in castris, bonis et redditibus multipliciter di- stractum et damnificatum reperitur, litilitate et eo- rumdem recuperatione et restauratione , per nos, uti speramus, consequendis , praefatus D. noster Rom. Rex in et ad gubernationem nostram in praedicto regno Hungariae usque ad praetactum tempus legiti- mae aetatis dicti D. regis Ladislai suum consensum et assensum praebendo , nos in gubernatione dicti regni Hungariae usque ad tempus praetactum nulla- teuus impedire debebit, neque per quempiam pro- curabit impediri; quin imo contra tales, nos in eo impedientes seu impedire attentantes, nobis auxilium consilium et favorem praestare debebit opportunos. Praeterea praemissorum aut alia quacunque occa- sione , praefatus Dom. rex infra praetactum tempus nullam nobis aut nostris guerram seu litem movere neque per suos aut alios moveri procurare debebit, et moveri seu procurari scienter consentiet. Simili- ter nos praemissorum seu alia etiam quacunque oc- casione praenominato Dom. nostro Rom. regi et suis 10* l 148 viceversa infra praescriptum tempus nullam gUerram aut litem movere, neque per noslros aut alios quos- cunque procurare volumus, nec debemus seu mo^ veri, aut procurari scienter consentiemus. Qiiin po- tius sinceram et puram pacem, concordiam, Unionem et intelligentiam per praefatum tempus fideliter et bona fide mutuo tenebimus. Quum vero praedictum D. regem Ladislaum ad praefatam aetatem suam le- gitimam pervenire continget et praedictus D. noster rex Fridericus eum emancipare deliberaverit; idem D. noster rex Fridericus illud primum nobis intimare et sigmficare habebit, itidem sine nobis seu scitu nostro minime faciendo , nosque eo tunc erga eum- dem Dom. regem Ladislaum auxiliis et consiliis pro- sequi habebit opportunis, dolo et fraude in Kls omni- bus procul motis. Praedictam itaque pacem, unio- nem, cOncordiam et intelligentiam nos Joannes de Hunyad Gubernator praefatus cum praefato Domino nostro rege Friderico animo deliberato, et ex certa nostra scientia sponte inivimus , promittentes , sub honore et pura, sincera et chrisiiana fide, ac huma- nitate nostris , illam in omnibus et singulis suis pun- ctis , articulis et capitulis inviolabiliter observaturos ; nihil contra id ullatenus faciendo seu attentando aut fieri atit attentari proctirando , quovis modo. Casu etiam, qito praefatum Dominum nostrum Rom. re- gem aut nos Johannem de Hunjad aliquam concor- diam seu inscriptionem quamcunque cum praefato regno Hungariae seu praelatis et baronibus et inhi- bitatoribus ipsius inire aut facere contingeret; illam praesenti inscriptioni et unioni nimine obesse; quin imo praesens inscriptio in suo robore nihilominus permanere debebit, dolo et fraude cessantibus qui- buscunque. In cuius rei testimonium praefatus Dom. 149 noster rex Fridericus et Gubernator, praesentes lite- ras sigillorum nostrorum iussimus appensione muniri. Datum Posonii feria quinta post festum XI. millium martyrum virginum, anno Domini Millesimo qua- dringentesimo quinquagesimo. E MSS. Cornides. Tom. XI. Vnio haeo impedivit Johannem Gubernatorem , a motibus, queis Austriaci et Bohemi , Ladislaum Posthum. a Friderico repetierant , adiuvandis. LV. Georgius , llasciae Despotus , cum Joanne Hunyad se unit ef affinitatem contrahit. An. 1451. Nos Georgius , Dei gratia regni Rasciae Despo- tus et Albaniae Dominus etc. Memoriae commenda- mus significantes tenore praesentium, quibus expe- dit, universjs, quod, quamvis a tribus citra vel paulo ultra annis inter nos ex una et magnificum Joannem de Hunjad, regni Hungar. Gubernatorem etc, parte ex altera , nonnullae dissensiones , disturbia et diffe- rentiae subortae sint^ pluraque gravamina hinc inde procreata fuerint et commissa , super quorum com- planatione , rectificatione et submotione diebus supe- rioribus transactis per medium nonnullorum Domi- norum Praelatorum et Baronum dicti regni Hunga- riae pro parte utriusque partis laborantium certae dispositiones intervenerunt. Quia tamen nunc ra- tione nonnullorum negociorum inter nos ex una et praetaclum Dominum Joannem Gubernatorem ex al- tera partibus iterato gravis dissensionis , guerrae et odii materia suborta fuerat; idcirco ne huiusmodi nova dissensionis causa, in maiorem discriminis flam- mam succresceret , Beverendus in Christo Pater, D. Joannes, Episcopus Ecclesiae Varadiensis, ac magni- iSO fici Domini Ladislaus de Gara , dicti regni Hungariae Palatinus , Nicolaus de Ujlak, Vaivoda Transilvanus, ac Comes Ladislaus de Palocz, Judex curiae regiae, ex nostri ac eiusdeui Domini Joannis Gubernatoris pari consensu et voluniate, nec non ex deputatione aliorum Dominorum Praelatorum et Baronum dicti regni Hungariae , sese inter nos et eumdem Domi- nuin Gubernatorem pro concordia et pace partium interposuerant. Qui quidem in huius pacis et con- cordiae facto his diebus pluribus laborantes et me- diantes novissime inter alias vias et media , quae pro ipsa pace et concordia conficienda deducta fuere, cupientes ipsi domini mediatores non solum ea, quae ih alterum commissa sunt , reformare , verum etiam omnem fomitem et materiam rancoris vel odii , ac etiam totius malivolentiae de cordibus partium om- nino evellere et extirpare , infrascriptum vinculum ac foedus matrimonii et affinitatis atque perpetuae et sacramentalis unionis inter nos et eumdem Dominum Gubernatorem , dominamque nostram et suam inie- cerunt et composuerunt , componique debere arbi- trati extiterunt. Nos etiam ad consenciendum huic compositioni foederis, matrimonii et affinitatis, ac ad ipsam perficiendam plurimum suis consiliis indu- xerunt, quo scilicet singulari foedere crediderunt ipsi domini mediatores , sicut semper in talibus re- Lus credi solitum est , ttim ob sacramenti matrimo- nialis gratiam ac meritum, tum vero ob sanguinis uniendi et affinitatis inde secuturae afFectum dissi- dentes , purgatis cordibus , eductisque odiis et ran- coribus, ad caram et veram magis posse concordiam pervenire. Huiusmodi igitur occasione et hoc ipso respectu permoti et dictorum Dominorum mediato- rum inductioni acquiescentes , volentes etiam nos et 151 dominam noslram ad ipsius Domini Gubernatoris amicitiam, perpetuo obligare et obligatam efficere, praesertim vero propter bonum pacis et concordiae, nostra spontanea et beneplacita voluntate, iilustrem et generosam puellamElisabeth neptem nostram, nunc in decimo anno constitutam , filiam videlicet illustris Principis Domini Vlrici, Dei gratia Cihae, Ortem- burgae et Zagoriae Comitis, et Dominae Catherinae, filiae nostrae progenilam, qua scilicet puella, ex an- nuentia et concessione eorumdem parenlum ipsius puellae, sub cunservatione , procuratione , disposi- tione et potestate iiostra existit, eam egregio Mathiae, filio annotati Dom. Joannis Gubernatoris ritu sanctae christianae Ecclesiae sacri matrimonii foedere dare assumimus et disposuimus in consortem, imo exnunc damus, ipsamque puellam Elisabeth ad tempus co- pulandi legitimum in die scilicet festi beati Nicolai Episcopi et Confessoris , in anno Domini Miliesimo quadringentesimo quihquagesimo tertio venturo an- tefato Mathiae , fiiio ipsius Domini Gubernatoris , peracta prius solemnitate sponsaliorum et nuptiarum ad traducendam reddemus, aut quod Deus avertat, nobis interim e seculo migrantibus , illustres Domina Jerina consors , nec non Georgius , JStephanus et La- zarus , filii nostri seu alter eorum , qui ex iis super- stes manebit, quorum videlicet dominae consortis et filiorum nostrorum, nec non etiam inclitarum et generosarum Dominarum Catherinae praedictae con- sortis dicti Comitis Vlrici , et Margarethae , filiarum nostrarum , sed et puellarum Elisabeth praedictae et Margarethae , filiae dicti Lazari , filii nostri ac alio- rum quorumlibet — — — quos praesens nego- cium et ea, quae subnotantur, quomodolibet con- cernerent , super nos et haereditates nostras uni- 152 versas in dicto regno Hungariae habitas et. existen- tes, recipimus, puellam ipsam diclo Mathiae , filio Domini Gubernatoris reddent, et nuptias ipsas pei** ficient termino in praefixo. Volumus tamen , ut dum et quando volente Domino praefata puella Elisabeth neptis nostra in domum dicti Domini Gubernatoris traducetur, ipsa in ritu fidei Graecorum permaneat et semper cum ea , et in eius obsequiis stent presbi- teri ex Graecorum ritu, ac nobiles et etiam dominae et puellae, quos nos et filii nostri ad hoc eligere maluerimus et voluerint. Et ut ipse Dominus Johan- nes Gubernator ac egregii Ladislaus et praefatus Ma- thias , filii eiusdem , in huiusmodi nuptiarum perfe- ctione et affinitate, futura certiores efficiantur, con- fisique de eadem et amicitia exinde secutura volun- tati ac votis nostris eo diligenlius aut studiosius se co- aptare . et conformare valeant , tale vinculum pro promisso adieeimus, ut ubi nos et nobis interim de- centibus domina consors ac fllii nostri seu alii , quo- rum intererit, eorum propria voluntate aut cuiuscun- que consanguinei praescriptae puellae Elisabeth im- pedimentum et contradictionem allegantes, seu id iudicio ecclesiastico aut saeculari immiscendo, aut etiam ipsa puella Elisabeth eo tunc fortasse dissen- ciente, cuius voluntatem per hoc vinculum cogere non intendimus , et generaliter qualicunque de causa aut cuiuscunque vel quorumcunque impedimento in- terveniente, ipsam puellam Elisabeth antefato Ma- thiae ad praefixum terminum ad traducendam non redderemus, seu non redderent, aut reddere non possemus vel non possent^ praescriptasque nuptias non perficeremus, aut non perficerent; extunc ca- stra, civitates, oppida, possessiones et villae nostrae »C filiorum nostrorum praedictorum , videlicet Mun- 153 kacz in Beregh, Nempti, ZathmarJ et Azzonpataka in Zathmariensi , Debreczen et Bezermen in Bihoriensi Comitatibus adiacentes, nunc erga manus praefati Dom. Joannis Gubernatoris et filiorum suorum certa et rationabili ex causa habitae et existentes, praete- rea Kwlpum, Zavazentdemeter, Zalankemen et Zem- len in Sirmiensi, Beche et Bechekereky, in de Tho- ronthal, Erdspmlja in de Krasso, nec non Wilagos- war in de Zarand Comitatibus adiacentes et habitae, cum omnibus possessionibus , portionibus possessio- nariis et praediis ad ipsa et easdem spectantia, etper- tinere debentia, nec non tributis vbilibet in eisdem exigi consuetis, et generaliter cunctis earum utilita- tibus , qualitercunque appellatis , in ius et proprie- tatem perpetuam antefati Domini Joannis de Hunjad dicti regni Hungariae Gubernatoris, ac filiorum eius-. dem praedictorum , ipsorumque haeredes universos propter dedecus, quod per non adimplectionem praemissarum nuptiarum seu per hoc , quod ea, quae superius in facto dictorum sponsalium et matrimonii condicta sunt, ad effectum quocunque casu non de- ducerentur, eisdem et dominio ipsorum inferri et evenire posset, nec non etiam pro laboribus 9 expen- sis et damnis et interesse remaneant et remanere de- beant eo iure, quo nps et dicti filii nostri ipsas et easdem usque modo tenuimus et possedimus, in sem- piternum possidendae et habendae. Nihilque iuris, dominii et proprietatis in eisdem nobis et dictis da- minae consorti ac filiis , filiabus et nepotibus nostris, vel eorumdem posteritatibus in hoc casu remaneat , seu reservetur, sed ,omne ius nostrum ac eorumdem dominae consortis, filiorumque et prolium nostro- rum, quod in eisdem habemus et habent, in ipsum Pominum Joannem Gubernatorem et filios suos per- 154 petue transferatur et devolvatur eo facto , castellani- que et officiales nostri, ac consortis, filiorumque et prolium nostrorum in praescriptis nostris castris , civitatibus, oppidis, possessionibus et tenutis, vide- licet Kwpwn, Zauazentdemeter, Zalankemen, Zem- len, Beche, ^echekereky, Erdsomlya et Wilagosvar ac earum pertinentiis constituti et constituendi , ac etiam in dicto castro Munkaz , comitatibusque et op- pidis ac possessionibus Nemty, Zathmar, Azzonpa- taka, Dubruczen et Bezermen, earumque pertinen- tiis , si interim ipsas et eadem a manibus dicti Dom. Guberuatoris et filiorum suorum pro nobis recupe- remus et reapplicaremus , similiter constituendi, no- biles sciJicet et possessionati Hungari homines, quos videlicet Hungaros et non alios nos et dicti domina consors et filii et proles nostri in eiusdem castris, civitatibus , oppidis ac possessionibus et tenutis , in- terim in castellanos et officiales sub praetacto vin- culo constituere promisimus, et tenebuntur nobis et eisdem, domina consorte, filiisque et prolibus nostris irrequisitis , quibus exnunc hoc ipsum faciendi fa- cultatem et expeditionem de consensu et voluntate praedictorum consortis et filiorum nostrorum damus et tribuimus , dicta castra , civitates , oppida , posses- siones, portionesque possessionarias, praedia et tri- buta , ac tenutas nostras ipsi Domino Joanni Guber- natori et filiis eiusdem , aut eorum hominibus , per ipsos ad id deputatos , dare et assignare debeant et teneantur, per eumdem Dominum Gubernatorem et filios suos ipso iure perpetuo possidendas et habenda. Promittimus insuper, similiter sub vinculo praetacto nos et dictam dominam consortem ac filios et proles nostros obligamus, ut dictos nostros castellanos et officiales nunc constitutos et in futurum constituen- i55 dos ad sancta Dei evangelia iurare faciemus, ac ipsi domina consors et filii nostri facient, ut ipsi in hoc casu, quo nos et iidem praescriptas nuptias modo praenarrato non perficereinus , seu non perficerent, praetactaqne puella, si ei vita comes fuerit, in do- mum praefati Domini Gubernatoris et filii sui prae- tacti non daretur vel dari non posset, extunc iideni castellani et ofliciales castra , civitates , oppida , pos- sessiones, portionesque possessionarias, praedia, tri- buta et tenutas nostras antedietas, mox praescriptb festo beati Nicolai Confessoris elapso ipsi Domind Johanni Gubernatori et filiis eiusdem dare, assignare debeat et teneantur. Qui quidem castellani et oflfi- ciales super redditione et assignatione eorumdem in manus ipsius Domini Gubernatoris et filiorum suo- rum fienda , vigore praesentium expediti sint et ha- beantur. Nec iidem castellani et officiales propterea per nos ac dominam consortem, filios et proles no- stros coram iudice saeculari aut ecclesiastico in iu- dicio debeant seu possint impediri, hoc expresse de- clarato , ut si infra praescriptum terminum , diem scilicet festi beati Nicolai Episcopi et Confessoris, iam fati Mathias, filius dicti Joannis Gubernatoris , et puella Elisabeth neptis nostra ex saeculo , quod Deus avertat, migraverint, vel alter vel altera ex iis migraverit, extunc praetacta obligamina ratione ipsarum nuptiarum tam scilicet in facto dictorum ca- strorum , civitatum , oppidorum , possessionum et portionum possessionai iarum , tributorum , pertinen- tiarum, quam in aliis superius specificatis modo prae- narrato, adiecta et imposita mox cassentur, annul- lentur, invalidaque et nullius vigoris habeantur , ob- liganiina tamen in faCtO infrascriptae amicitiae, unio- nisque et beiievolentiae , stabilitatem semper ac per- 156 petue in earum vigoribus permaneant et robur ha- beant perpetuae firmitatis. Praeterea in ampliorem benevolentiam et dilectionem praefato Domino Jo- hanni Gubernatori et domui suae ostendere et ob- servare intendimus , similiter promittimus , etiam co- ram Deo coeli et beatissima virgine matre , omnibus- sanctis eius, quod a modo in posterum praefato Do- mino Joanni Gubernatori et filiis eiusdem in hac vita durante ac in ipsapollicitanobis benevolentia,union8 et dilectione permanentes abiecto, prorsus semoto omni rancore, omni odio, omni dissensione , omnl denique malevolentiae radice et fomite, quae hacte- nus ex quacunque causa vel quocunque gravamine, instigante aut exigente , in animo et corde nostro , vel conceptae fuissent vel durassent seu permansissent, sinceram, veram, stabilem, cordialem et perpetuam amicitiam, unionem, benevolentiam ipsi Domino Joanni Gubernatori ac filiis eiusdem, nec non onv nibus nobilibus et aliis^ familiaribus scilicet suis, cuiuscunque conditionis existant, nisi aliquis ex eis- dem nobiiibus et familiaribus suis praeter voluntatem eiusdem Domini Gubernatoris et filiorum suorum contra nos notabiliter excederet, vel nobis adversa- retur, recto et purificato corde obser.vabimus. Nos- que imo etiam praefatos dominam consortem et filios nostros, eisdemque nunc praesentibus et consentien- tibus , quanto efficacius , strictius et melius possu- mus, ad huiusmodi amicitiam et benevolentiam modo quo supra, observandam obligamus sine omni dolo et fraude. Ad.quae omnia promissa et quaevis pro- missorum singula per nos et filios nostros, moda supra specificato , inviolabiliter observanda , ad tol- lendam omnem suspicionem — — — — ultra ei supra iam dicta obligamina inscriqtiones coram dictis 15? Dominis Johanne EpiscopO et Ladislao de Gara Pala- tino, praesentibus etiam et audientibus, egregiisque Ladislao de Orbowa et Joanne Buk de Berend, fa- miliaribus dicti Dom. Gubernatoris etc. in hoc loco nostrae personalis habitationis , videlicet in castro Zendrew, in nostra mera libertate , compotesque ra- tionis nostrae , pura et ultranea voluntate , ad sancta Dei evangelia corporale iuramentum praestitimus , ut in casu, quo ex nostro proprio motu ac studio nos vel dominam consortem aut filios et proles no* stros seu alios quoscunque promissa, quod absit et Deus avertat, violare contingeret, nec coram Dom* Deo neque coram hominibus excusationem habere valeamus, sed palara et ubique periuri , fidefragi et infames reperireraur, in ipsorumque periurii, fedi- fragii et infamiae poenis convicti et totius humani ho- noris et bonorum hominura consortii experles ha- beamur, teneamur et nominemur. — Renunciantes omnibus exceptionibus , defensionibus et auxilio tam legum , quam sacrorum canonum sive canonici et civilis iuris, quae nobis in cOntrarium promisso- rum vel in absolutionem a praetacto iuramento quo- modocunque vel apud quemcunque principem eccle- siasticum aut saecularem incLimbere et suffragari pos- sent, harum nostrarum litterarLim, qLiibLis sigillum nostrum, quo utimur, ac etiam sigillum reverendis- simi patris, Domini Athanasii, metropolitani de di- cta Zendrew, pro maiori certitudine sunt appensa , vigore et testimonio mediante. Dattim in eadem Zen- drew, Sabbatho proximo ante festura B. Laurentii Martyris. Anno Domini MCDLI. Apud Spiess. Archlvische Nebenarbeiten. Sammlung der Urkunden Nr. XXIIL -158 LVJ. Joanes de Hunyad Gubernator civitates L. ac R. conventum tavernicalem celebrare iubet. An. 1451, Joannes de Hunyad , regni Hnngariae Guberna- tor, prudentibus et circumspectis Judici, Juratisqvie Civibus , ac toti consilio civitatis Cassoviensis , tam- quam amicis nobis honorandis. Prudentes circum- specti, tamquam amici honorandi iuxta vestrarum amicitiarum intimata, vobis et aliis liberis civitatibus illarum partium superiorum in aliis litteris nostris nostram vestris amicitiis intentionem intimantes spe- cificavimus, alia etiam nonnulla magnifico Joanni de JPeren, Taverwicorum regalium Magistro, vobis et dictis civitatibus liberis referre commisimus. Ideo dilectiones vestras praesentibus requirimus diligenter, quatenus statim visis praesentibus unam dietam, et Iocum conventionis vestrae et dictarum aliarum libe- rarum civitatum in brevi fiendae , deputare velitis , ubi praefatus Dominus Johannes de Peren vobis et iam fatis liberis civitatibus referenda clarissime di- cere posset; aliud, petimus, non facturi. Datum in Losoncz in festo B. Laurentii Martyris. Anno Pom. MCCCCLI. jEx archiyo civitat. Casspvien. Res publicae freqaentioribus nanquam Comitiis . sunt, qaam sub Joannis de Hunyad gubernlo, pertractatae. Ea diligentissime recoluit Georg» Kovachich in Suppl. vestig. Comit. LVII. Idem cum Baronibus regni, ne superiores t \regni civitatea Gyskrae adhaereant, mandat. An. 1451. Joannes de Hunyad, regni Hungariae Guberna- tor etc. Dionysius Cardinalis, Archiepiscopus Stri- 159 goniensis, Ladislaus de Hederwara Episcopus Agrien- sis, Joannes de Rozgon Vaivoda Transilvanus, Vin- centius Episcopus Vaciensis, Thomas — Ladislaus de Palocz, Judex curiae regiae, Simon. de eadem Pa- locz, Magister Agazonum regalium, Georgius de Roz- gon, pridem Comes Poson.^ Stephanus de Peisewcz* Joannes Kompolt de Nana, Jacobus Czudor de 01- nod, Georgius filius Lorandi, Emericus de Hedreh- var, Stephanus Poharnok et Ladislaus de Losoncz, pruderitibus ac circums^pectis viris Judicibus, Juratis, caeterisque civibus et toti consilio civitatum Casso- vien. Leuchovien. et Bartfa ac de Eperies, amicis nobis grate et sincere honorandis. Prudentes et cir- cumspecti viri , amici nobis honorandi. Notum est vobis , qualiter his proxime praeteritis temporibus cum Joanne Giskra in oppido Kevesd conveneramus, ibique in vestra praesentia et per medium vesti'i, ha- bitis cum eodem diversis tractatibus, qualem inter nos compositionem feceramus, per quam hoc re- gnum Hungariae Domino nostro regi Ladislao illae- sum possit conservari. Et quamvis omnia ea, quae intra nos ibi erant disposita , ibi eidem Joanni Gis- kra ex parle huius regni ad plenum eifectualiter sunt impleta et observata; tamen idem omnibus ipsis di- positionibus inter nos factis , fideque et litteralibus instrumentis , satis ratificatis et postpositss non ad- vertens honorem et commodum antefati Domini re- gis Ladislai, aggregatis sibi diversis hominibus ex- traneis, istud regnum hostiliter invadens, et ubique in eodem fortalitia erigere intendens, sicuti iam ali- qua de facto erexit , plurima incendia , hominum ca- ptivationes , bonorumque spoliationes et raptationes et spolia omnium malorum, nociunentorumque.ge- nera, huic regno intulit, et de die in diem maipra 160 inferre conatur, in speciale praeiudiciitm saepefati Domini nostri regis Ladislai et periclitari huius regnL Et licet omnibus modis instabamus , viasque quaere* bamus , ut talia amicabiliter potuissent intercipi , et pro eo cum ipso Johanne Giskra amicabiles habere quaerebamus tractatus; sed nihil horum ab eoden} obtinere potuimus, quia nihil aliud in ipso sentimus, nisi quod manifestus destructor et inimicus huius re* gni esse velit, in praeiudicium saepefati Domini no* stri gratiosi regis Ladislai, universimque pro tunc tempore dictae compositionis cum annotato Johanne Giskra factae , ad pelitionem eiusdem vos nobis ob^- ligaveritis, quod si idem Giskra in ipsis compositio- nibus permanere nollet , extunc vos velle cUm totis viribus et potentia in subsidium huius regni insur- gere, nobisque adstare et contra ipsum Johannem Giskra hostiliter procedere et agere velletis. At tam- etsi vos ad huiusmodi modo praemisso non obligas^ setis, adhuc aeque bene, quum de eodem regnO sumus , et unum speciale membrum existitis , ob ho* norem et profectum saepe nominati Domini nostri gratiosi, et tranquillum statum, utilitatem reipubli* cae, huius nativi rrgni merito tenemini nobis adstare, et contra eos, qui huius regni turbare tranquillitatem intendunt, ima nobiscum totis viribus vestris insur^ gere et agere; nos enim visis tot malis, quae huic regno inferuntur, in Dei nomine vos cum nostris gen* tibus in campum cum Dei adiutorio , hoc regnum a perversis eiusdem Giskre conatibus defendere labo- rabimus. — Quo circa vestras diligenter requirimus amicitias , quatenus cum totis vestris viribus et posse citius insurgere , et in campum nobis in auxilium ve- nire velitis , ac una nobiscum vos eidem Giskrae et sibi adhaerentibus totaliter opponere, ut hoc reg- ItH nuni ab eius lurbatiombus defendere et l)om. nostro regi Ladislao mutuo auxilio lllaesum conservare va- leamus. Praelerea quia intelleximus, quod ipse Jo- hannes Giskra de terra Shepusiensi ac de quibusdam civitatibus auxilium sibi quaerit et aggregat, ut eo ibrtius huic regno praelia inferre vaieat , petimns , quanlum possumus , quod ita intercipere velitis , to- toque vestro posse vias et modos facere, quod de civitatibus ac de ipsa terra Scepusiensi , hoc regnura Domini nostri regis Ladislai non damnificetur, et idem Joannes Giskra de eisdem adiutorium non ha- beat , super eo etiam vos specialiter requirimus , ut eidem de eisdem vestris civitatibus , arma et alia ne- cessaria non vendantur, nec quoquo modo admini- strentur, sed taliter agere velitis, quod idem sentiat omni favore se esse de eisdem alienatum. Item si propter brevitatem temporis vos in k>co hoc cum ve- slra potentia pervenire non possetis; extunc ita pa- rati esse velitis, ut quam primum illuc prope pro- prius appropinguabimus , aut vobis intimabimus , ll* lico nobis cum vestra potentia in campum succurrere valeatis. Super praemissis autem nobis citissime ami- cabilem relationem intimetis. Plura autem Magistro Joanni de Peren , Magistro Tavernicorum regalium , de intentione nostra referre commisimus. Cuius re- latibus fidem nostri parte adhibeatis creditivam cum eodemque in unum locura aptura convenire, et de suis relatibus relationem optatara celeriter facere cu- rate. Datum in obsidione castelli Zenthkiraly prop* oppidum Losoncz in festo B. Laurentii. Anno Dora, MCCCCLL Indidem. Batthyanyi LL. Eccl. Toro. III. p. 498—500- Hunyadiana. 11 162 LVIII. Joannis Gubernatoris animus pacis studiosissimus* An. 1451. B. P. et D. Breve quoddam, apostolica exhor- tatione gravidum, his diebus accepi, in quo B. V, me ultro cupidum ad pacem observandam hortatur, pacem, inquam, illam, quam alias oratore S. V. me- dio, cum illuslri Domino rege Bosnae pactus sum. Quae quidem res atque exhortatio , quamvis aposlo- Jica auloritate et cura digna sit , mihi tamen iucunda magis, quam opportuna videri potuit, quoniam omne id, quod in his quotidianis meis actibus versatur; — praeterea , si quid labore , si quid studio, animoque, si denique armorum exerciliis quicquam possum, to- tum in pacis fioem dirigitur, et illius certe pacis , quam sicuti quaerere, sic et fovere seniper optavi. Neque enim tanti esset eam expetere, ni ex ea maioris fructus ac voti pretium sqonderetur. Quam ob rem paratum habet in me B. V. animum ad pacem et ubi- que quaerendam et ad eam, quae parta est obser- vandam. Opus est, ut B. V. praefatum Dom. regem etiam atque etiam-commoneat, ut infrascriptiones eius pacis atque conditiones mente teneat, et pariter observare curet , utque in fide et religione , quam suscepit, erectam faciem gerat, ne in ea, ac prae- sertim circa exstirpationem illius veteris damnatae haereseos (Manichaeorum) , quae in so'o regno suo in grande catholicae fidei non praeiudicium dumta- xat, sed et dedecus fovetur et pullulat, secundum quod pollicitus est, titubare videatur; prout super his omnibus R. P. D. Johanues, Episccpus Constan- tiensis, S. V. Orator, qui in his rebus gestis praesens coramque aderat poterit B. V. clarius informare. — Cuius pedibus — — Datum in Themeswar XVJII. 163 Maii. Armo Doni. Millesimo quadr;ngenteMmo quin- quagesinio primo. Aynu\ Scliwancltner Epist. 78. LIX. Jdem Gubernator Joannem Gink) a f aupretiium eapitaneum t ad pacis conditiones compellit. An* 1451. Nos Joannes Giskra de Brandis meuioriae coin- mendamus — quod quia nos cum magnifico Doinino Johanne de Hunyad , regni Hungariae Gubernatore , quasdam dispositiones et ainicabiles compositione* pro perpetua pace , inter regnum Hungariae et nos duratura, pridem in oppido Rimaszombata ordina- veramus, cuius rei gratia nobis quaedam solutiones cuiusdam summae florenorum auri, secundum cau- tionem litterarum praefati Dom. Gubernatoris , per ipsum fieri debebant, praelati , barones et tota uni- versitas nobilium et baronum nobis perficere et ex- solvere disposuerunt, et Jitteris suis mediantibus se obligarunt, ideo nos bona lide nostra christiana et sub dignitatis Capitaneatus honore nostrae promitti- mus et obligamus, quod omnem dispositionem, quam cum praefato D. Gubernatore et toto regno Hunga- riae sub pro perpetua pace et unione lpsius regni fe- cimus et ordinavimus , firmiter et inviolabihter ob- servari faciemus, inconcusse, dum et in quantum idem D. Gubernator litleras suas integraliter deducet ad verum effectum. Promittimus etiam sub eadem fide , quod si quid contra D. Gubernatorem allegare, vel proponere habeamus , quod dispositiones , quas nohiscum fecit, in aliqua sui parte secundum inscri- ptiones, per ipsum nobis factas, non observasset; ea de causa cum nomin-atis praelalis, baronibus-, ac 11* 114 tota universitate nobilium guerram non movebimus, nec ipsos et eorum subditos, homines et bona inva- demus, aut quovis modo damnificabimus , sed ne- que per nostros subditos ac adhaerentes invadere, aut quovis modo damnificare permittemus. Sed su- per tali nostra actione cum eodem D. Gubernatore sic disponemus, sicuti nostrae et ipsius caverunt m- scripliones superinde confectae , praescripta pace semper illaesa. — — — Hoc tamen specialiter adiecto , quod si quocunque tempore intra huiusmodi pacem et concordiam initam aliquae insolentiae perturba- tiones et damna per accidens ex abrupto a subditis partium utrarumque aut unius partis contra aliam committerentur et fierent, ob hoc huiusmodi pax et perpetua unio , non rupta , sed integra et vigorosa permanere debeat, in omnibus suis clausulis et pun- ctis ; sed nos ab utraque parte arbitros et reforma- tores talium actuum iniuriosorum — semper in civi- tate Cassoviensi — ad discernendum elegimus, — qui prout decreverint, secundum eoriim reforma- tionem pars alterutra parti laesae satisfactionem et refusionem damnorum facere tenebitur et exhibere; isto tamen incluso , quod pacta huiusmodi arbitrato- rum solum usque ad tempus, quo Serenissimus D. noster Rex Ladislaus in hoc regno suo constituetur , aut alter post eius decessum, quem Altissimus ad longa tempora protrahere dignetur, huius regni sus- cipiet gubernacula, vigere debeant et permanere; et extunc nos Joannes Giskra in factis iudiciariis, cum quocunqne regnicolarum agere habebimus , iu- dicio regni volumus adstare et debeamus. Bellum et paccm cum Giskra initam Chalcocondjlas brcvitcr ita referl: apud Strittcr Tom. II. p. 1062. „Cotnparan* 1(>5 Olunyiadius) exercitum profectns est contra Bohemos et Jongo tempore cum his hellum gessit. Tandem collatis signis, pngnans cum Jscra, viro in re roilitari conspicuo, victus est. Verum quam denno cum isto congrederetur, victoriam recepit." — Thuroczius ipsum proditione vi- ctum ac ciadem acceptam reddidisse. fusius exponit; di- cens: „Multa et varia post haec D. Guhernator Boherais in regni oppressione agentibus, eiusdem regni inter limi- tps cum eisdem Bohemis gessit bella et multas eorumdem Bohemorum munitiones Hungarici agri in desolationem variis erectas in locis, alias vi cepit, omnemque suarum expeditionum directionem contra eosdem Bohemos fine fclici consummasset , nisi op era pr od iti onis in ipsum D.Gubernatorem per primores Hungariae conflata, eisdem Bohemis auxilium praestitisset» Quanto enim res ipsius D. Guhernatoris via prosperiori dirigehatur, tanto magis plurimi dominorum in illum occulte tumehant in- vidia. Actum est enim Dominicae Incarnationis MCDLf. anno, quum idem D. Gubernator, multo cum stipendia- rio milite armatus, munitionem per praefatum Joannem Izkra ad murum claustri S. regis Stephani de prope ad oppidum Losoncz erectam, obsidione cinxit, dietenusque forti expugnatione illara expugnando, illius custodes siti et armis in tantum gravasset, quod iam de illius obten- tione finis optatus speraretur, praefatus tandemlzkra, civitatum regalium, regni partibus in superioribus habU tarum favore superbus, tum vero proditorum motus per- 6uasione, proprio et auxiliariorum non modico munitus praesidio suis, qui in munitione praetacta circumventi erant , allaturus opem venit, secusque castra ipsius D. 106 Gubernntoris , ordinatis acicbus stetit. Sed qukl nequn- tiosa rebus in bellicis valc-at proditio, (unc patuit: quutu nondura manas pugnatorum conscrtae erant, e\ iain ng- inina proditorum D. Gubernatoris dc cnstris praecipitein prorumperent in fugam. Quare et ipsc Dom. Gubernator campum ct castra deserere cst coactus. Hanc quidem pro- ditionem vir magnificus Stephanus de Pelsewcz munitionc sub praet.icta fortuito ictu bombardae ad mortem vulne- ratus , antequara moreretur , proprio ore est confessus. «w» Sicque Jobannes Izl;ra campo et castris Hungarorura pariter et victoria potitus. Pcst haec D. Guberna- tor novis assumtis armis, gentibusque suis, quae partfs tutabantur inferiores, quorum militarem virtutem , tum- que fidelitatis constautiam priorum bellorum in tentamine cxpertus erat, adductis, munitiones ipsias Joannis Jzkra ad claustrum de Saagh , secus fluvium Ipol et in raooU Galchur, oppidoque Roznawa et Scepsi, novo erectas aedificio invadens, gravi obsidione ve^avit et ad dedi- tionem coegit. Munitionem vero eiusdem Joannis Izkra in Derenchen habitam; quam Bohemus quidam Walgatha vocitatus, illius sub nomine detinebat, obsedit; Bohemi , qui in illa erant, personas in captivitatem et munitionem ipsam ad manus ipsius D. Gubernatoris dedere. Tandem civitatem Zoliensem , tantae perniciei nidum et altricem adiens — ipsum Johannem Iskra armorum strepitu angu- stiavit, et ad pacis condimentum compulit." Chronicon P. IV- Cap. XLVIII. Horum testimonio corrigendus est , Dlugossus, qui lib. XIII. col. 81. victoriae per Hunya- diura reparatae haud meminit. — — Mox idera Guber» aator antequam Fridnricus Romam peteret, Lndislaum 167 regem missa legatioue repetiit, ut testis est Acneas StI- ▼iu9 in Hist. Friderici: In festo S. Michaells — Vngaro», qui Viennae fuerant, suum regem petivisse — — Hun- garos precatos ohnixe, quum iam Caesar in Italiam pro- fectus sit , Ladislaum ad eos »»iittaf , in eius prioeipalo regnum , in quo natus , baptisata* et coronatus eat * e\- . inde datus Imperatori , qni enm diu non sine grandi Vn- fctriac ifictura tetmerit, fegnum , scutum christianae Gdei non posse , neqne yelle» amplius absque rege suo ma» n*re;" pag. 56. LX. Idem Gubernator operam ad Ladislaum regem electum vin- dicandum cum statibus Austriae iungit. An, 1452. Nos Jonnnes de Hunyad , regni Hungariae Gu- bernator, Dionysius, mis. div. S. Cjr. in Th. SS. R. E. presb. Cardinalis , Archiep. Strigoniensis , Johan- nes Varad. Andreas Quinqueecc ! es. Episcopi, TIio- mas de Brente , Guberna or Abbaliae S. Martini S. Moniis Panncniae. Item Nicolaus de Ujlak, Vaivoda Transilvanus, C. Ladislaus de Palocz, Judex Curiae regiae, Joannes de Peren, Magister Tavernicorum regalium, Joannes de Korogh, Banus Machoviensis, Rainoldus de Rozgon, Comes Siculorum, Sylvester de Torna, Magister Janitorum regalium, Georgius Rozgon Comes Poson., Simon Zudar de Onod, Jo- hannes Zetse, Paulus de Hudna , Joannes Orszagh de Guth, Bartholomaeus de Homonna, Emericus Grof de Bazin, Emericus de Kanisa, Nicolaus et Ladislaus de eadem, Ladislaus de Denaczpal, Stephanus Pon- gracz de Sz. Miklos. Item ablegati de Buda, Alba, Posonio, Cassovia, Leutschovia, Bartfa, Pestino, 1«8 eaeterique niilitcs, nobilcs, civitatum et incolaruin regni Hungariae, lpsum totum regnum Hungariae re- praesentantes. Item nos Fridericus et Vlricus , D. gr. Ciliae, Ortemburgae, Zagoriaeque Comites , nec non regni Sclavoniae Bani, pro nobis et omnibus donn- niis et incolis dominiorum nostrorum. Simililer nos Vlricus Eyczinger de Eyczingen, supremus Capita- ueus ducatus Austriae, Stephanus in Mellicio, Wolf- gangus in Ketweig, Ord. S. Benedicti, Johannes ad & Crucem et Joannes in Zwettl, Abbates Ord. Cist. Caspar in S. Uyppolito, Simon in Newburga, Mar- tinus in Waldhausen, Johannes de Herczogburg et Conradus ad S. Andream , Praepositi Ord. Can. reg. S. Augustini, et Joannes Prior in Maurbach, Ord. Carth. Joannes C. de Schauenburg , supremus Mare- schallus , Vlricus de Rosis, Henricus et Joannes filii eiusdem regnicohie Bohemiae, W 7 oIfgangus de Wal- see, supremus Mareschallus Austriae, et supremus Dapifer praefati Ducatus Styriae, — pro nobis et omnibus aliis incolis et terrigenis saepedicti Ducatus Austriae , tam spiritualibus , quam etiam saeculari- bus, universum ducatum Austriae et civitates ipsius servantes^ memoriae commendamus et praesentium tenore profitemur. Quemadmodum temporibus supe- rioribus post obitum serenissimi Principis et Domini Alberti, Romanorum, Hungariae, Bohemiae regis, ducis Austriae et m;irchionis Moraviae, feJicis remi- niscentiae domini nostri gratiosi, illustrissima Prin- ceps, quondam Dom. Elisabeth consors eiusdem in- clitissimum Principem D. nostrum regem Ladislaum, natum ipsorum sub teneris annis existentem, una- cum corona regia Hungariae, Serenissimo Principi D. Friderico , Rom. Regi , praeter consensum et vo- Jnntatem omnuim nostrorum , scilicet regnicolarum 169 et terrigenarum , regnorum et dominorum suoruni peculiarium ac extra eadem contra ordinationem te- stamentariam , praefati quondam Alberti regis tradi- dit et assignavit , quem dictus Dom. rex Romanorum iam pluribus annis extra regna , ducatus et dominia sua cernit ac tenet de praesenti, et quod nos et alia regna et dominia eiusdem Domini nostri naturalis re- gisLadislai, tempore medio in varia disturbia, da- mna inquietudines incidimus et inciderunt, quarum occasione nos omnes D. Romanorum Regem , repli- catis viribus impulsavimus , quatenus sua maieslas dominum nostrum naturalem, in haereditatem suam paternam collocaret, quod, proh dolor! apud suam Serenitatem hactenus nullatenus poteramus impetra- re, sed sua Serenitas nescitur, quo ducta motivo, eumdem Dominum nostrum regem Ladislaum de re- gnis , ducatibus et dominiis suis absque scitu et velle noslro, scilicet regnorum, ducatuum, dominiorum suorum ad exteras regiones personain suam fortunae periculis submittens abduxit. Quocirca nos ex cau- sis supradictis ac propter necessitates gravissimas, dicto domino nostro naturali, suisque regnis, duca- tibus, dominiis incumbentes, generalem conventio- nem in hac civitate Viennensi in his diebus celebran- tes, ubi deductis hinc inde tractatibus et colloquu- tionibus mutuis, maturo consilio, deliberatione pre- habita ad talem devenimus conclusionem : quod nos caeteri supradicti, universi universaliter et singuli singulariter, unacum illustribus principibus Dominis Friderico et Vlrico , Ciliae Comitibus , qui inter cae- teros principes et magnates, ipsius videlicet D. nostri regis Ladislai consanguinei , non minus ex fidelitatis constantia, quam ipsius consangnineitatis fervore, flagrantiori desiderio , praesertim pro eliberatione j ersonae dictiDom. uoslri regis Ladislai, dominiorum suorum tranquillo statu , huius diaetae et negocii cordialissimi directores forent et existerent, eorum- dem unanimi volo ligam, unionem et confoederatio- nem subintravimus et presentium vigore subinlramus, taliter, quod nos saepeFatum D. nostrum regem La- dislaum, unacum predicta corona regni Hung. divino auxilio, toloque posse nostro rerum et personarum , modisque aliis ad hoc necessariis et opportunis, quem- admodum ad id Serenitati suae ex iuns et honoris et fidelitatis debito sumus religati , cum auxilio, con- silio et adhaesione omnium illorum, quos ubi in hac re adhuc in posterum aggregari contingeret, de ma- nibus praefati D. Romanorum Regis , ac alterius cu- iuscunque, qui ipsum praeter voluntatem nostram detinuerint, eripere et in sua solia paterna , ducatus- que et dominia liberum introducere et reponere , ac omnia videlicet castra , fortalitia et alia , quaecunque post obitum saepedicti D. Alberti regis , per ipsum D. regem Romanorum ac D. Aibertum Ducem , fra- trem suum, seu quoscunque ad eos pertinentes, a regnis , ducatibus et dominiis praefati Domini nostri regis Ladislai qualitercunque occupata, ab eorum manibus recuperare, et eis, quorum sunt, reddere volumus et debeamus. Casu autem, quod praefata regna, ducatus et dominia ac ipsorum incolae et prae- fati Domini Ciliae Comites ac eorum alam prae se tulit; Nos vero ex nunc in signum novi decoris ct magui- ficate dignitatis suae de consilio Praelatorum ac Ba- ronum nostrorum damus eidem et superaddimus prio- ribus suis armis supratactis, leonem inlegrum coloris rubri in campo albo sursum erectum, sparsisque post sese pedibus et ore aperto, pugnanti ac trementi et animoso similem, atque in allero anteriori pede veluti manu quadam auream coronam tenentem, vel cpiasi ofiferentem, ita quod utraque arma ipsa cum suis supra dislinctis coloribus per crucem transver- sam dupplicata in uno , eodemqne clvpeo collocen- tur et deferantur, ipsi autem et ipso superponatur galea aurea coronata cum suis solilis ornameuhs, hinc inde diiTusis, pro crista vero inscratur ibrina alae simililer aureae desuper proeminentis. Quae profecto armorum additamenta ne abs re per nos fa- cta aut sine virtuoso tjpo praestita videantur, signi- ficationem eornm et causam exprimere non neglexi- mus. Quod enim forma leonis rubri in campo albo in statu et modo supra expresso addita conspicitur, significat, antefatum C. Joannem superioribus nostrae absentiae temporibus , quibus videlicet post sedatum huiusregni nostri disturbium ipse C. Joaimes officium gubernationis gener. cum suo Lonore et onere sus- tulit, noslro nomine et supportavit ea omnia, quae pro defensione regni nostri , et nostro iure tuendo , opportuna fuere, in sincera fide et sollicitudine, quae sinceritas per colorem album designatur, egit, exer- cuit et operatus est. In quibus, qupniam virtuosa bella plurima suo et suorum sanguine respersa ma- gno animo et leonina ? uti dicere solent, audacia plerumque confecit, pugnanti leoni et cruento non indigne assimulalus est, quod autem additum est, Jeonem ipsum altero suorum anteriorum pedc coro- 179 nam auream tenere et conferre, aperte designat, quod Comes Johannes supradictus coronae nostrae iura et possessionein eorumdem suis laboribus suis- que sudoribus ab impugnantium manibus erepta et fidehfer conservata devota promptitudine, Maie^tali nostrae oblulit et restituit, suaque praeclpue assi- stentia nos ad eorum regimen feliciter introduxit. — Haec igitur arma seu nobilitatis insignia, quae supe- rius expressimus, et quae in principio seu capile praesentium litterarum nostrarum suis appropnatis coloribus figurata sunt et distincta, utpote virtutibus eximiis, operibus magnificis et illustribus meritis prae- fati Comitis Joannis apta, uti praediximus, et con- grua, eidem Comiti Joanni et per eum suis haeredi- bus et posteritatibus universis utriusque sexus animo deliberato et ex certa nostra scientia, Praelatorum etiam et Baronum noslrorum ad id acccdente consi- lio ad usum et decorem novae suac dignitatis supra- tactae dedimus, donavimus et con!ulimus atque ex mera plenitudine nostrae specialis gratiae praesenti- bus elargimur, ut ipse ac sui haeredes et posterita- tes universae praetacta arma seu nobilitatis ac digni- tatis insignia , more aliorum Comitum perpetuorum, armis utentium, ubique in praeliis, bastiludiis , duel- lis, torneamentis et bellis, ac aliis omnibus exerci- tiis militaribus et nobilibus, nec non sigillis, anulis, velis, cortinis et vexillis, et generaliter in quibusLbet rerum et expeditionum generibus sub mero et pleno Comitis perpetui titulo , quaii eos ab omnibus ct siu- gulis cuiuscunque conditionis, praeemineniiae, sta- tus, gradus vei dignitatis homines existant, insigni- tos dici, nominari et teneri volumus, ac etiam i e- putari, gestare et ferre, nec non omnibus gratiis, honoribus et libertatibui, quibus caeteri Comiles 12 * 1SU perpetui, quanto sese largiori favore regio deeoratos eonspiciant et raunere gratiarum. ln quorum omnium memoriam, firmitatemqne perpetuarn praesentes lit- teras nostras secreto sigillo nostro, quo ut rex Hun- gariae utimur, impendenti communitas eidem duxi- mus concedendas. Datum Posonii feria quinta pro- xima ante festum Purificationis Beatae Mariae Virgi- nis gloriosae. Anno Domini MilJesimo quadringente- simo LIII. , regni autem nostri Hungariae anno tre- decimo." Ph. Er. Spiess ■arcliivische Nchenarheileii. Urk. Xr. XXIV. LXIII. Joannis de Hunyad natales , virtus ac meriia per regem La- dislaum solenniter recognita anno 1453 — 4. Nos Ladislaus, Dei gratia Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae etc. Rex, Austriaeque et Stiriae Dux, nec non Marchio Moraviae etc. Ad fuiuram rei memoriam significamus tenore praesentium uni- versis , quod pro parte et in persona fidelis nostri , spectabilis et magnifici Joannis Comitis perpetui By- stricensis exhibite et praesentate sunt nobis quaedam duae litterae, una nostra super perennali donatione et coilatione castrorum Gergen in Comit. de Thorda et Dewa appellatorum in Comitatu de Hwnyad, par- tium nostrarum Transilvaniensium existentium, item Districtuum walachalium Swggia , Bosar, Monostor et Swpan vocatorum in Comitatu Themesiensi exi- stentiura ac oppidorum, villarum, praediorum, tri- butorum et iuris patronatus ecclesiarum ad eadem et ipsos pertinentium privilegialiter emanata, et alia Capituli Ecclesiae Transilvaniensis super legitima sta- tutione dicti castri Devut ac oppidonmi , villarmu. 181 praediorum, tributorum et iuris palronatus ad idem pertinentium, privilegialiter confecta tenoris infra- scripti; supplicatum itaque extitit Maiestati nostrae in persona praefati Comitis Joannis, humiliter et de- vote, ut easdem iilteras ratas, gratas et acceptas, habentes, nostrisque literis verbotenus inseri facien- tes, pro praefato Comite Joanne, suisque haeredi- bus universis, innovantes , p^rpeiuo valituras con- firmare dignaremur, quaruin primae iitterae nostrae videlicet privilegialis tenor taiis est: Nos Ladislaus, Dei gratia Huneariae, Boheoiiae, Dalmatiae , Croatiae etc. rlex , Austriacque et Stiriae Dux , nec non Marchio Moraviae etc. Ad perpetuam rei memoriam. Potestas regnanlium ad hoc divinitus in terris erecta est, ut, quemadmodum ad vindictam malorum , ita et ad laudem sit bonorum et ut subie- ctum sibi promiscui , populi fidelem cetum , regat benevoientia, liberalitate attrahat et uniuscuiusque merita condignis retributionibus prosequatur. Quod etsi quasi ex debito publici officii et quadam generali Principum regula fieri soleat: hi tamen clarioribus ornandi sunt titulis et altioribus magnificandi hono- ribus , quos sincerior fides , magnanimes actus et ex- cellentiora merita caeteris anteponunt. Hac itaque contemplacione clarissimam fidem, virtutes magni- ficas, fortissima gesta, multipliciaque obsequiorum genera, fidelis nostri, sincere dilecti, spectabilis et magnifici viri Joannis de Hunjad, totius regni nostri Hungariae usque ad haec nostrae aetatis tempora Gubernatoris magnanimis et Vaivodae Transilvani etc. qui sicut integritate caeteris clarior, ita potenti vir- tute ab incunabulis aetatis nostrae, regni, status et honoris nostri conservator et columna fuit, non so- t&2 lum debita recognitionis gratitudinc prosequi, sed ct posterorum memoriae his scriplis ct si non per omnia, saltem in parte transmittere nobis in animo est, ne sua gcsta insignia ulla aetate concidant, sed potius late sui spargant splendorem et sempiterna apud futura saecula laude praedicentur , caeterisque cxemplo sint; aequum est enim, eos suis non frau- dare praeconiis, qui actus illustres et praelara faei- nora ediderunt. Impnmis ilaquc id nobis , prout fide dignorum hominum contestatio prodit , referendum occurrit, quod ipse Joannes regnante cond: blasphemo- rum Cliristi manibus solam restare putaret occupa- tionem, praefatus Joannes de Ilunvad, medio tem- pore Waivoda Transilvanus et Comes Themesiensis , factus etiam Capitaneus iNandoraibensis el aliaruiu inferiorum partium, e»s titulis non minus, quam ac- ceperat, dignitatis et gloriae restituit; illiusque suae 8ublimationis primordia pulcherrimis quibusdam vi- ctoriae generibus consecravit, fudit enim imprimis victrici beiio , in terra Serviae prope castrum Nan- doralbensi, Izac, Vaivodam Tcucrorum, qui eotunc castrum Zenderew, cum tota ipsa terra Ser\iac oc- cupatam tenebat ; consequenter vero , dum paucis post diebus alter Teucrorum exercitus nonnullas iam pridem de nostris adeptus victorias, amplo milite superbus et gioria vividus, partes nostras Transil- vanas solita flagitia ac hominum et rerum praedam acturus subintrasset, memoratus Joannes Waivoda, cum illarum partium gentibus, pro fortissimi Ducis officio strenuo illi occurit congressu, ubi dum colla- tis signis et consertis manibus Mars utrinque crude- sceret, adeo laudabiliter hostem conriixit, ut ipse quoque adversi exercitus Dux, qui Mezvthbeg voca- batur, una cum iilio suo, vicecapitaneo , occisus re« fusam praedam proprio et filii casu suppleverit, suis omuibus complicibus vel fusis vel captis, et paucis- simis fiiga salvatis. Ex quo opere huic regno accessit utilitas, ut partium Transalpin. et Moldaviae Wairo- dae, qui adhuc progenitorum nostrorum temporibus sacrae iuiius regni coronae rebelianrioTeucris se sub- iecerant , ipsius Joannis Waivodae cum consiiio in- ducti , tum metu concussi, rursum huic regno eum tota sua terra se restituerunt, pristina fidelitatis ob- sequia nobis usque in diem hunc exhibere obiigati. Quibus peractis extante adhue satis recenti huia- modi feiicium rerum fama, huic vero meritissimo ex his illustribus principiis illustrior et longe exeel- lentior digna laude per omne aevum eelebrandus al- terius victoriae titulus accessit; dein enim Teucro- rum Dominus hunc supratactum suorum interitum iudigne ferens et totis viribus ulcisci desiderans, ma- gnum suae potentiae undique coactum robur, nec non ocluaginta millia hominum , prout de hoc certa reiatione edocti sumus, sub conductu Base, sui vide- licet principaiis vices gerentis , armis et numero in- struxisset, ipseque Base huiusmodi attrocem et acerbe ulcionis minacem exercitum inprimis per partes trans- aipinas ductaret, ea quoque fere tota vastata, am- piissimam hominum et rerum praedam referret , in- tendens dehinc e vestigio in praedictas partes nostras Transiivanas vastator succedere , praetactus Joannes Waivoda aggregatis, quibus potuit, gentibus inimi- cam niultitudinem longe ei impar numero, ad usque iliarum partmm extrema persecutus , vel vincendum , vel moriendum statuit; hic vero suas artes, fortitu- dinem et bellicam industriam cernere erat, invadere enim hostem , quam invadi sacius ducens , arduum et magnum ac suorum viribus longe impar bellum for- titer suscepit, quo prudenter administrato , fehcissi- meque gesto et confecto, aeterna laude memorabi- Jem victoriam reportavit , in qua re et antiqua gen- tis Hungaricae gloria , famaque reddifa est, et suum t8fi nomen omnibus in locis eo facto maxime celebratum eximii cuiusdam triumphi speciem exhibuit; fusa enim innumerabilis mullitudo hostium, moribundis longe lateque cadaveribus, ainplissimum certaminis campum thabe feeit, ihdelebilem cunctis saeculis miserandae suae cladis historiam dei elinquens , innumerabilibus ibidem hostium maioribus in captivilatem redactis amplissimisque thesauris et omni praecioso exercitus supeilectili in praedam nostrorura deventis et devo- tis. Tot felicibus autem vir magnificus animatus vi- ctoriis alios aliis insignes actus accumulans, grandem et sumptuosissimam tandem egregiorum mditum ex- peditionem coegit, cum qua regnum Serviae, seu Rasciae et Bulgariae transgressus , et usque ad oras Romaniae penetrans , quae omnia Teucrorum Domi- nus anriquis ab annis occupata tenebat, civitatem Sophiam et quam plures alias civitates, oppida, ca- stra, totasque pene terras illas infidae genlis domi- cilia, igne et gladio vastavit. In quo quidem pro- gressu crebris, praecipue vero sex praeliis , conti- nuas adeptus victorias, ingenti hostium hominum et rerum praeda onustum, salvum reduxit exercitum, infinitis hostium captis banderiis , quae in Ecclesia B. Mariae Virginis Budensi, in sui aeternam laudem per futura saecula pendebunt, utpote tot triumpho 1 - rum illustrium pulcherrima et praeclara monumenta. Ex quibus saecutum est, ut ipse Teucrorum Princeps tremefactus, totum regnum Rasciae cum eiusdem terrae castris , quae antiquitus occupata quasi huius regni claves tenebat, manibus illustris principis Geor- gii Despoti Rasciae , huius regni membri fidelis , no- mine et ex mandato regni Hungariae recipienti re- stituit, quae per eum usque ad haec nostrae aetatis tempora pacifice et fideliter possidentur. Rex etiam 187 Bosnae eo perspectu ad pristinae obedientiae, quam negaverat, rediit gremium, in qua hucusque con- stanter persevera!. Quid multa, horum gloria meri- torum, harum fama virtulum cum praefatus Joannes Waivoda non solum regnicolis gratissimus, vernm etiam remotis et exteris nolus esset, brevi altioris dignitatis sedem ascendit, et quod laudum suarum cumulus est, unanimi omnium praelatorum, baro- num et procerum regni consensu et singulari amore, in nostra absentia et sub nostro nomine totius regni Hungariae praeses factus extitit et Gubernator , in quo quidem officio quam iuste , integre, fortiterque regnum iltud nostro nomine administraverit, tenue- rit, quantaque diligentia in tutando regno usus fuerit, fidem faciunt fortia sua acta, tam advers. Teueros quam intriiisece guerre sopitos autores, et praesertim duo alia quaedam fortissima proelia, quae tandem grandi gentiura numero, sumtuosissima impensa, coactorum ipsius Teucrorum principis persona et tota sua po- tentia , in propriaque ipsius terra media , magnanimi strenuitate peregit. In quibus etsi occulto Dei iudi- cio, qui solus novit, cur per saepe fideles suos in conculcationem Blasphemorum sancti nominis sui exponat, fortuna suae parti novercata fuerit, et plu- res egregii miiites occubuerint, dupplum tamen da- mni semper refudit hostibus, cruenta eis in omni actu vietoria derelicta, nec cesi nostri hoc loco pe- riclitandas sortiti sunt exequias , quae etsi optabilius fuissent in patria, speciosius tamen pro patria factae extiterunt. Laudibus etiam huius viri non immerito adiici potest, quod in his adversorum casuum vici- bus inter ipsa quoque discrimina, m quibus non so- lum carissimos plures et fratres et amicos et familia- res sibi beNi calamitate raptos amisit, sed etiam pro- Kii piui sanguinis muitum eftudit, sibi animura defuiss* , aut fortitudinem lassatam esse, nunquam potuit fin sum iri; quin imo vir fortissimus, magnanimum ex- eelsumque maximae mentis conservans vigorem , sua prudenlia de captivitate, quam in ultimo dictorum duorum proe!iorum inciderat, libertati restiiutus, p a t r i a e s e c u m s a I u t e m restituit , nec solum exieris malis hoc regnum eripuit, sed et interna quiete composita elfecit, ut tota natio et respublica regni nostri Hungariae , submotis, sublatisque civili- bus beliis et internis turbinibus, qui paulo anle et voluntates et mentes eius generis a sese distraxerant, unone invicem iurata, nos Dominum suum natura- lem, genitoris et avi regum suorum successorem et haeredem, regem declaraverit , susceperit et reco- gnoverit , sicque praefatus Johannes Gubernator re- gnum illud nobis et sub nomine nostro constanti fide- litate tenuit, atque in hac conslantia etiam innume- ris bellorum morbis adversantibus perseveravit. Po- stremo regnum ipsum Hungariae confinibus suis du- dum amissis , recuperatis magis auctum , magisque a parte infidelium Teucrorum , quam temporibus , di- ctorum avi et patris nostri regum tenebatur, dilata- tum, Maiestati nostrae fideliter restituit, votiva pa- cis tranquillitate gubernandum, quod quidem, ut apertius confiteamur vel sola vel maxima eius indu- stria, sollicitudine et bellicis artibus servatum est. Vt igitur vir tot inclitorum operum numero praestan- tissimus, cui nullus honos nisi meritus referri pot- est, et qui in tot praeclaris actibus multum sangui- nis sui et suorum effudit, gratam sibi Maiestatem nostram praesentiat, extunc aliquas benevolentiae nostrae videat primicias , in futurum maiores exper- turus , castra nostra Gergen , in Comitatu Thorda et Dewa vocata, iu Coinitalu de Hwnyad, partium nu- strarum Tran^ilvanarum habita, simul cum cunctis districtibus , oppidis, possessionibus , villis et prae- diis , ad eadem pertinentibus : item districtus Vaia- chales Swdya, Monostor, Bosar et Swpau vocalos, jn Comitatu Themesiensi existentes, simul cum cun- clis huiusmodi castrorum, districtuum, oppidorum, villarum et praediorum utilitatibus et pertinentiis , videlicet tributis, terris arabilibus, cultis et incultis, vineis et vinearum promontoriis , pratis, silvis, nc~ moribus, ])ascuis, aquis, aquarumque decursibus, molendinis et locis molendinorum, ac iure patrona-» tus ecciesiarum, et generaliter quarumlibet utilita- lum et pertinentiarum dictorum castrorum, distri- ctuum, oppidorum, villarum et praediorum integri- tatibus, quovis nomine vocitatis sub suis veris metis et metarum antiquis limitibus, de omnium Praelato- rum, Baronum et Nobilium regni nostri , in hac con- gregatione generali eorumdem, hic nobiscum exi- stentium , totum scilicet regnuni nostrum Hungariae repraesentantium, consilio et assensuet collaudatione, imo eis omnibus petentibus et instantibus , praefato Comiti Joanni , suisque filiis et haeredibus ac poste- ritatibus universis de manibus nostris regiis, cum omni eo pleno iure, quo nostrae regiae incumbunt collationi dedimus, donavimus et contulimus, imo damus, donamus et conferimus, iure perpetuo et irrevocabiliter possidendam , tenendam et habendam, salvo iure pleno. In quorum omnium memoriam, firmitatemque perpetuam, praesentes concessimus li- teras nostras authentici sigilli nostri secreti, quo ut rex Hungariae utimur , appensione rohoratas, ruias rtl formam privilegii redigi faciemus , dum nobis iu *p*cie fu erint reportatc. Patum Po^onix fcria fcrtxa 190 proxima ante festum Purificationis Beatae Mari.ie V. Anno Domini Millesimo quadringentesimo quinquage- simo tertio, regni autem nostri anno tredecimo. — ■ Alterius vero , scilicet Capituli Transilvaniensis , te- nor sequitur in liaec verba: Capitulum Ecclesiae Transilvaniensis, omnibus Christi fidelibus, tampracsentibusquain futuris prac- sens scriptum inspecturis , salutem in omnium Sal- vatore. Ad universorum notitiam, harum serie volu- mus pervenire: quod nos litteras introductorias p;i- riter et stalutoriales serenissimi Principis Domini D. Ladislai , Dei gratia Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae etc. Regis, ac Austriae et Stiriae Ducis , Marchionisque Moraviae etc. Domini nostri naluralis atque gratiosissimi, nobis directas sunima cum reve- rentia recepimus, in haec verba: Ladislaus, Dei gra- tia Hungariae (ut supra). Fidelibus nostris Capitulo Ecclesiae Albensis, partium Transilvanarum salutem et gratiam. Cum nos pro fidelitatibus et fidelium ser- vitiorum meritis, sincerisque complacentiis fidelis no- stri, sincerae dilecti spectabilis et magnifici Joannis de Hunyad, pridem dicti regni nostri Hungariae Gu- bernatoris, nunc vero Comitis perpetui Bistricensis, per eum Maiestati nostrae ac sacrae coronae , regni nostri Hungariae sub locorum et temporum varietate cum omni fidelitatis constantia exhibitis etimpensis, castra nostra Gergen, in Comitatu de Thorda, ac Dewa , in Comitatu de Hwnyad , partium nostrarum Transilvanarum, habita simul cum cunctis districli- bus, oppidis, possessionibus, villis et praediis ad eadem pertinentibus, ac tributis et iure patronatus, ecclesiarum earumdem, nec non cunctis utilitatibus et pertincnliis eorumdera quibuslibet, serie aliariun 191 nostrarum litterarum donationalium, exinde confe- ctarum, de manibus nostris regiis praefato Comiti Johanni, suisque filiis et haeredibus ac posteritatibus universis in perpetuum conferendum'duxerimus, ve- limusque per nostrum et vestrum homines in domi- luum eorumdem et earumdem legilime facere intro- duci; igitur fidelitati vestrae praecipientes manda- mtis, quatenus vestrum mittatis hominem pro testi- monio iide dignum, quo praesente Elias de Sdaach, aut Johannes de Bathyzfalva, vel Stephanus de Lo- sard, sive Michael de Wayonkereszth , sive aller Michael de Lengyel , seu Nicolaus de eadem — — — Thomas de Tholdaleg, aut Laurentius de Jara, vel Georgius Menhar de eadem — — Bartholomaeus de Chan, sive Blasius de Bakosd, aliis absentibus homo noster ad facies dictorum castrorum, oppido- rum, districtuum, villarum et praediorum ac easdem spectanlium et pertinere debentium , vicinis et com- metaneis eorumdem universis inibi legitime convo- calis et praesentibus accedendo introducat , praefa- tum Joannem in dominium eorumdem, statuatque eadem et easdem eidem simul cum iure patronatus , ecclesiarum earumdem praemissae nostrae donationis litulo ipsis incumbente , perpetue possidenda , si non fuerit contradictum, contradictores vero, si qui fue- rint , evocet eosdem contra praefatum Comitem Jo- hannem in praesenliam Waivodarum nostrarum par- tium Transilvanarum ad terminum competentem, ra- tionem contradictiouis eorum reddituros. Et post hec huiusmodi inlroductionis et statutionis seriem cum cum contradictorum et evocatorum, si quifuerint, vicinorumque et commetaneorum , qui praemissae statutioni intererunt, acoppidorum, possessionum, villarum, praediorum et locorum, tnbulorum, ei- )92 dem Comiti Johauui statuendorum ct ad praefata ca- stra pertinentium nominibus et termino assignato , eisdem Waivodis more solito rescribatis. — Datum Viennae tertia die festi Pascae. Anno Domini Mille- simo quadringentesimo quinquagesimo tertio , regni autem nostri anno tredecimo. Nos itaque mandatis praetacti serenissimi Domini nostri regis oblempe- rare cupientes, prout tenemur, unacum praedicto Michaele de dicto \yayonkereszthe, homine suo re* gio, unum ex nobis, videlicet honorabilem virum, Dominum Dominicum , Archidiaconum de Doboka , «ocium et concanonicum nostrum, ad praemissam inlroductionem et statutionem faciendam , nostro pro testimonio transmisimus fide dignum, qui de- mum exinde ad nos reversi uniformiter retulerunt, quod ipsi feria secunda proxima post festum sacra- tissimi corporis Chi isti , proxime praeteritum ad fa- cies antedicti castri Dewa vocati, consequenterque districtuum, oppidorum, possessionum et villarum immediate infrascriptarum, utputa Dewa Zentandras, Zanthohalom , Wamhel , Arky-Almas , Kereszt , Ty- thews, Aranyos, Kawa, Thersek, Lesnik, Dombra- wycza, Denczasty, Boya. Item JofFy, pertinentia- rumque eiusdem Solmos, Berekzos Nyavalas, Bw- ryanfalva, Bossal, Karachonfalva , Keczkedeg, Fy- zesd, Topolcha, Alsokalantelke , Felsewkalantelke t Tothy, Zeczel, Zenthgywrgh, Rachaler, Jopatak, Gonoszpatak, Berekthe, Kwred, Oroszfalu, Strig* falva, Alsonadasd, Felsewnadasd , Lenczyna, Tono- kos , Waralya , Thopoi , Zenthpeter , Waad , Nalacz , Reya, Bodogazzonfalva , Karwlyws, Fejerwyz, Ba- yosd, Thata, uterque Lywaid, Ponor, Poros et Marzesd vocatarum ad praescriptum castrum Dewa pertinentium , omnino iu Comitatu de Hunyad prae- 193 dicto existentium habitarum , nec non locorum , tri" butorura, vicinis et commetaneis eiusdem earumdem universis , inibi legitime convocatis et praesentibus accedendo introduxissent , praelibajtum Comitem Jo- hannem in dominium eiusdem et earumdem , statuis- sentque [idem et easdem eidem simul cum iure pa- tronatus ecclesiarum earumdem cum cunctis eiusdem ct^earumdam utiiitatibus et pertinentiis quihuslibet, praemissae donationis titulo ipsi incumbenti perpetuo possidendum. Nemine penitus contradictore appa- rente, iribus continuis diebus in faciebus eiusdem et earumdem, iuxta regni consuetudinem moram fa- cientes. In cuius rei testimonium, perpetuamqae fir- mitatem praesentes literas nostras privilegiales sigillo nostro pendenti munimine roboratas eidem duximus concedendas. Datum decimo oclavo die introductio- nis et statutionis praenotatarum anno Domini supra- dicto. Honorabilis et discretis viris Domino Andrea, Praeposito, Antonio decretorum doclore, Cantore , Michaele Custode , Gregorio de Lippa Decano , cae- terisque Canonicis dictae Ecclesiae nostrae, salubri- ter existentibus et devote. Nos igitur huiusmodi supplicationibus pro parte et in persona praefati Comitis Johannis nobis modo quo supra porrectis, regia benignitate exauditis, cle- menter et admissis , praetactas utrasque Jitteras non abrasas , non cancellatas , nec in aliqua sui parte su- spectas, imo mera et sincera integritate praepollen- tes , praesentibusqne litteris nostris de verbo ad ver- bum sine diminutione et augmento aliquali insertas quoad omnes earumdern continentias , clausulas et articuios eatenus quatenus eaedem rite et ralioaabi- litev sunt emanatae, viribusque earum veritas sufra- Hunjadiana. 13 194 gatur , acceptamus , approbainus et ratificamus , eas- que nihilominus consideratis de novo et ad memo- riam reductis mnltiplicibus servitiis et pluribus ob- sequiosis ac virtuosis operibus antefati Comitis Joan- nis ex abundantiori favoris gratia, pro eodem Com. Joanne, ipsiusque haeredibus et posteritatibus uni- versis , simul cum clonatione et statutione suprascri- ptis, ac nominibus possessionum ac pertinentiarum, in ipsis litteris statutoriis consignaiarum innovantes , perpetuo valituras confirmamus salvo iure alieno. In cuius rei memoriam, firmitatemque perpetuam prae- sentes concessimus litteras nostras pendentis secreti sigilli nostri, quo ut rex Hungariae utimur, muni- mine de novo roboratas. Datum Pragae , per manus venerabilis viri, Domini Nicolai Izarius, Praepositi Ecclesiae Agriensis, Vicecancellarii nostri dilecti et fidelis, feria tertia proxima post festum Pentecostes. Anno Domini Millesimo quadringentesimo quinqua- gesimo quarto, Regnorum autem nostrorum anno Hungariae decimo quinto, Bohemiae vero primo. Apud Spiess Aufkliirungen. Anhang Nr. 5. LXIV. Ladislaus , Joannis de Hunyad filius r regnorum Dalmatiae et Croatiae Banus. An. 1453. Ladislaus , Dei gratia Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae etc. Rex, Austriaeque et Stiriae Dux, nec non Marchio Moraviae etc. Fidelibus no- stris Judici, Juratis, caeterisque civibus et toti com- munitati civitatis nostrae Kesmark salutem et gratiam. Certa relatione didicimus, quomodo nonnulli iatrun- culi sumta occasione nostrae absentiae, sub nomine et ductu cuiusdam Axameth, congregati in terra no- 195 stra Scepus, et partibus iliis vicinis, erectis fortali- tiis , plurimas hominum et rerum praedas faciunt et incolis illarum partium multa ingerunt mala et no- cumenta; et quod adeo iam eorum praesumio inva- litit, ut novissimis diebus plures nostros fideles ad eos compescendos congregatos, in campestri bello conflixerint. Cupientes igitur tempestive eorum ma- litiae resistere, fidelem nostrum, spectabilem et ma- gnificum Ladislaum de Hunyad, Comitem Bi- stricensem, et regnorum nostrorum Dalmatiae el Croatiae praedictorum Banum, contra praefatos ma- lefactores in subsidium illius terrae duximus depu- tandum. Quapropter fidelitati universitatis vestrae firmiter praecipientes mandamus , quatenus visis pre- sentibus, dum et quam primum per dictum Comitem Ladislaum aut homines suos cum htteris suis fueritis requisiti, in continenti omnes universaliter cum om- nibus vestris ingeniis, exercitualiter insurgentes illuc quo praefatus Ladislaus Comes commiserit, proficisci et contra praefatos praedones ea omnia agere debea- tis , quae ipse Comes Ladislaus duxerit facienda ; — secus sub poena gravissimae nostrae indignationis fa- cere non ausuri. Datum Viennae, feria sexta pro- xima ante festum Pentecostes. Anno Dom. MCDLIII. regni autem nostri anno XIII. L. S. Ex archivo Kesmarkensi. Fuit Ladislaus, filius Johannis de Hunyad, Comes etiam Posoniensis, ut litterae ipsius in archivo Poson. testantur. — Axamith Bohemus, ut Aen, Svlvius ad Pontificem Nicolaum V., epistola 162. docet, postquam Giscram Scepusio amotum audivit, terramque milite vacuam agnovit, congregata non parva latronum manu, cjuasi in eius locum suffectus, regionem invasit/' Praedae An. Ii58. a Sebastiano Rozgon victus et occisus tinem fecitj ita donat. Mathiae Corvini Rozgonio datae. 13 * 196 LXV. Joannes de Ilunyad, Comes perpetuus Bistriciensis , Uberta- tes ac conditiones civibus de Bistricia largitur. ^.1153- Nos Joannes de Hnnjad, pridem regni Hun- gariae Gubernator, nunc vero perpetuus Comes Bi- slricensis et supremus Capitaneus regiae Maiestalis , in regno Hungariae constitulus, ad sempiternam rei memoriam tenore praesentium volumus pervenire, quod postquam nos, divina favente ciementia, do- minium Comitatus et civitatis nostrae Bistriciensia edepti sumus, mox dignam et gratissimam meditatio- nem praecipue in eo habuimus, ut iidem divitiis opu- lulentis, sic non minus numero et multiludine ci- vium, hospitum, populorumque , inliabitatorumque augerentur, atque multiplicarenlur , in omnibus suc- cessibus et votivum susciperent incrementum. Sup- plicationibus igitur fidelium nostrorum dilectorum, iudicis , iuratorum , caeterorumque civium et liospi- tum dictae civitatis nostrae Bistriciensis , ac perli- nentiarum eiusdem in ipsorum et totius communita- tis eiusdem civitatis nostrae et suarum pertinenlia- rum nominibus et personis, nobis propterea porre- ctis, favorabiliter inclinati, eidem civitati uoslrae Bistricensi et suis pertinenliis sana et matura delibe- ratione nostra praehabita, infrascriptam perpetuam libertatem duximus dandam, donandam et conferen- dam; primo: quod dictam civitatem nostram cum suis pertinentiis , quae semper libera civitas fuit , in omnibus istis libertatibus et gratiarum praerogativis, quibus ipsi temporibus divorum regum Hung. usque modo usi, freti ac gavisi fuerant, sine aliqua divi- sione et sequestratione tenebimus, fovebimus et con- su-vabimus; annuentes eisdem, ut ipsi seu eoriun 197 postentates, pro factis et rebus, necessario incum- bentibus et successivis temporibus expedire deben- dis, quae tamen libero comitatui nostro et iurisdi- ctionibus nostris non praeiudicant, in colloquium, tractatus et congregatioues septem sedium saxonica- lium et nobilium -— partium noslrarum Transilvana- rum ire et accedere valeant, atque possint, causasque ipsorum aut alteram eorumdem pro tempore eraer- gentis interrogationis septem sedium saxonicalium , prout antiqua laudabilis consuetudo eorum hactenus observata fuit conducere habeant facultatem. Praete rea eosdem sub eisdem sigillo et signeto vexilli seu ban- derii, quibus ab olim per divos reges sunt condonati roboramus et conhrmaraus ; et quod quaelibet do- mus seu curia singulis annls pro censti nobis circa festum B. Martini Confessoris, tam in ipsa civitate nostra Bistriciensi , quam in dictis suis pertinentiis , duos lothones argenti, inquilini quilibet unum lotho- num argenti, a 10 iugeribus terrae arabilis, in ter- ritorio eiusdem civitatis nostrae existentibus, quilibet civitatensis seu villanus eandem terram possidens , unum lothonem argenli, villani vero per se a servi- tio, aratra vocato, a tribus aratris, unam marcam argenti; a quolibet molendino, cuius rota subtus vol- vitur, mediam marcam argenti; a molendino vero cuius rota superius volvitur, quatuor lothones arg. , sicuti temporibus quondam D. Sigismundi Imp. Be- gis et aliorum divorum regum Hungariae consuetudo laudabilis extiterat, nobis et haeredibus nostris sol- vere teneantur. Et ut ipsa civitas nostra simul cum suis pertinentiis in ipsa soiutione reraaneant, neque nos, neque successores nostri huiusmodi meliorarent, nec augmentarent, spopondimus modo aliquali et sine omni immulatione» Dum autem necessariae expensae 198 pro diversis factis eiusdem civitatis nostrae et suarum pertinentiarum expeditione de medio ipsorum dictae civitatis et suarum pertinentiarum recolligantur, lioc modo videlicet: quod XV. villae superiores ad di- ctam civitatem nostram pertinentes, duas partes flo- renorum seu denariorum persolvant; inferiores vero villae videlicet — quartam partem, ipsaque civitas nostra Bistriciensis quartam partem florenorum seu denariorum modo simili persolvere teneantur; quem- admodum antiqualaudabilis consuetudo hactenus fuit observata. Item ipsa civitas nostra simul cum suis pertinentiis , nobis LX. marcas argenti singulis annis videlicet provinciae superiores circa festum nativita- lis B. Joannis Baptislae XXXY. marcas et IV. lotho- nes argenti; ipsae vero inferiores provinciae circa fe- stum B. Martini Conf. XXIV. marcas et tres lothones argenteos; pro censu eorum, quem ipsi alias Comiti- bus Siculorum dedissent, dare teneantur, ut extitit temporibus Comitum Siculorum observatum. Exer- cituationis autem temporibus ipsa civitas noslra , si- mul cum suis pertinentiis, cum tantis pei sonis et nu- mero, quo et quantis tempore dicti quontlam Domini Sigismundi Imp. et Regis exercituaverunt cum eorum banderio exercituare teneantur. Insuper etiam nullus officialis seu iudex Hungarus in sede iudiciaria tam dictae civitatis nostrae, quam villnrum, ad eam per- linentium, u!tra alias consuetum habeat potestatem accedendi, aut ad faciendas expensas quascunque, velut ab antiquo fuit observalum. Castellani etiam in castro nostro Bistriciensi constituendi , praesentes et futuri, nullam polestatem supra dictam civitatem no* stram et pertinentias suas habeant, nec ipsos seu eorum alterum ad aliqua servitia cogere , arctare et compellere possint quoquo modo : neque ipsi castel- 199 lani nostri in silvis, pratis , fenetis, vineis , libris ? mensuris, ulnis, velut ab antiquo observatum est, quicquam habeant vigoris aut potestatem; nec ulte- riores labores castri nostri et eiusmodi similia onera ipsi civitati nostrae et suis pertinentiis imponemus. Tributum vero, in possessione nostra Radna exigi solitum, prout tempore annotati D. Sigismundi Imp. et Regis usque ad tempora quondam D. Adaiberti regis exactum fuit , ab iisdem civibus et inhibitato- ribus dictae nostrae civitatis Bistriciensis, et suarum pertinentiarum, ita et eodem modo exigi, recipere et extorquere faciemus. Insuper ex nostra liberalitate an- nuimus et concedimus, praefatis iudici, iuratis, cae- terisque civibus et toli communitati dictae civitatis nostrae Bislriciensis , ut ipsi et eorumdem successo- res universi , plebaniam parochialem Ecclesiae S. Ni- colai Conf. in eadem civitate nostra Bistriciensi con- stituere, dum et quando eadem legidme vacaverit, idoneis et bene meritis personis , quibus maluerint , perpetuis universis teroporibus conferendi habeant facultatem. Quas quidem supradictas libertates, m- dulta et concessiones nos Joannes de Hunyad Comes videlicet praefatus, nostro ac haeredum et successo- rum nostroram nominibus et in personis annotatae civitati nostrae Bistriciensi et suis pertinentiis, quein- admodum temporibus divorum regum Hungar. prae- iuerunt, cum declarationibus et conditionibus supra- scriptis dedimus, donavimus et contulimus. — — In cuius rei memoriam , firmitatemque perpeluam praesentes lilteras nostras sigillo nostro impendenli communitas dictae civitati nostrae Bistriciensi et suis pertinentiis duximus concedendas. Datum in civitate nostra praefata Bistriciensi in festo B. Mariae MagdaJ. Anno Dom. MCDLIII. 200 E MSS. Cornidesianis. Torn. IX. Pcr annos Vll. quihus gu- bernio regni functns est , iure etiam monetac cudendae usus est, cuius aureae aversa pars usitatam S. Ludislai regis effigiem continet, adversa vero corvum gentilitium cnm insignibus Hungariae, sic inscripta: Johannes D. Hw« Hungariae gu — . Habuit etiam numos argenteos. — Alias quoque litteras, qna Com. perp. de Bistricia edidit. LXVI. Joannes de Hunyad , Comes Bisiriciensis , Capitaneus regni geueralis, constitutus. An. 14 »4. Ladislatis , Dei gratia Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae , Ramae , Serviae, Galliciae, Lodomeriae, Cumaniae, Bulgariaeque Rex, Austriae- que, Silesiae et Stiriae Dux, nec non Marcliio Mo- raviae , Lusatiae etc. — Fidelibus nostris universis , Praelatis, Baronibus, Nobilibus et alterius cuiusvis status et conditionis hominibus possession:itis ? in Co- mitatu constitutis et exislentibus saiutem et gratiam. Crebrarum et invalescentium novitatum, notabilium omnium fide dignorum huius regni nostri Hunganae pericula formidantium patefactione edocti sumus lu- culenter: quomodo perfidissimus Imperator Turca- rum potentissima pagnnorum coadunatione, sdito multiplicata m igis , in finale exteraiinium llrma in- tentione machinetur, h c regnum no trum Hunga- riae subintrare. — Proinde nos vigili adverlentia in animo revolventes, ne, velut olim lioe regnum IJun- gariae ex Tartarorum invasione improvisa, inanimad- vertejitia regnicolarum in flebilem ruinam fucrat po- situm, et in praesentiarum in evitabili cursu dicti Imperatoris Turcarum et campestri confliclu indis- 201 positos, quod Deus avertat, nos contingat pericli- tari, et totius liuius regni machina, sacra religione christiana imbuta, penitus diruatur, quemadmodum etiam in proximis diebus evolutis exemplari intuitu civitati Constantinopolitanae per eundem imperato- rem Turcorum illatum fore, iam experti sumus ma- nifeste ; ea propter praedicti fideles nostri Praelati , Barones , Nobiles et Proceres dicti regni nostri Hun- gariae, unacum certis electis nobilibus hominibus singulorum comitatuum eiusdem regni nostri , quibus per alias literas nostras superinde dederamus in man- datis , in hac civitate nostra Budensi undecim his die- bus congregati , super eo , qualiter huiusmodi ipsius imperatoris Turcarum invasio praestolanda, valeret tutius evitari; uniformem habentes tractatum, et de- Hberationem nos cum eisdem validara exercitualem ad natalem patriam nostram , Altissimo propitio, de- fendendam adversus paganorum insultus exercitum decrevimus instaurandum , quod praesentibus Iitteris nostris sub certorum articulorum inclusionibus sub- notandis , vestris fideiitatibus notificandum duximus , videlicet: Quod primum spectabilem et magnificum Joannem de Hunyad, perpetuum Comitem Bi- striciensem infra praesentis integri revolutionem anni Capitaneum generalem instituimus huius exercitus nostri instaurandi. Item (insurrectio nobilitatis indi- citur). Item omnes liberae civitates, tam nostrae re- gales et reginaies, quam Dominorum Despoli et Co- mitis Ciiiae aut aiiorum Magnatum, nec non tolum regnum nostrum Sclavoniae, de quibus lucrum ca- merae nostrae s^lvi non consuevisset , modo prae- misso connumerari debeant, et similiter Philistaei, Cumani, Valachi et Tartari connumerari debeant exer- cituare. — — Praeterea — Quocirca — Datum 202 HuJae in festo conversionis B. Pauli Apostoli. Anno Domini MCDLIV, In corpore iuris patrli. Insarrectio haec congregata haud est„ Joanucs de Hunvad suisoiet gentibus bellare necessitatus. LXVII. Eiusdem virtua bellica , pietasque in patriam. An* 1454. Serenissime Princeps et Domine nobis semper gratiosissime ! Cum omni reverentia recepimus litte- ras restrae Serenitatis et eorum contenta intellexi- mus. Ex parte igitur saevissimorum Turcorum cru- cis Christi persecutorum , ac de eorumdem Turco- rum gestis, potentia , habitudine , progressit , infesta- tione et perversa intentione vestr. Serenitalem pos- sumus cerlitudinaliter avisare et cerlificare , quocl saevus ille Mahumed-beg Chalappya, Dominus et Im- perator Turcorum , violata fide paganissima, rupta- que treuga et pace, quam cum ipso eo tempore, quo Serenissimus Princeps et Dominus nosler natu- ralis et gratiosissimus Dominus Ladislaus , Dei gra- tia rex Hungariae et Bohemiae , patruus vestrae Se- renitatis , sub educatione eiusdem vestrae Serenitatis confovebatur et tenebatur, pro parte regni et duca- tus Domini regis Ladislai, per terminum Hungariae etRasciae feceramus et firmaveramus , cum infinita nationum suarum barbaricarum , coadunataque po- tentia Tartarorum, Saracenorum et Carimanorum, et aliarum diversarum mixtarum nationum, de orien- lalibus partibus hostiliter irruit et mtravit in regnum Rasciae praefati Domini nostri Ladislai , de quo lllu- strem Dominum Georgiura , eiusdem Rasciae Despo- tum eiecit et expulit, et plusquam quinquaginta mil- lia hominum seu animarum absportavit, ipsum re- 203 gnum vero omnino conquassavit ct concremavit; captaque exteriori civitateZendero obsidens circum- vallavit. Nos autem quantum cum Dei auxilio in rno- derna absentia lpsius Domini nostri regis Ladislai t pro suorum regni et ducatus defensione facere potui- mus, personaliter cum gentibus nostris transivimus , contra ipsos Turcos et Mahumed-Beg , qui postquam adventum nostrum illuc persensit, ab ipsa obsidione se removit, et retro cessit in Bulga- riam , in civitatem suam Sophia appellatam , dimisit- que in ipso regno Rasciae quemdam Waivodam no- mine Friczbeg principaliorem suum Capitaneum cum triginta duobus millibus paganorum infidelium circa partes Krusolicz, cum quibus conflictum habuimus, et Deo nobis auxilium ferente, ac per bonam fortu- nam dicti Domini nostri gratiosissimi Ladislai, ipsos debellavimus , ipsumque Friczbeg Capitaneum capti- vavimus, cum aliis pluribus nobilibus Turcis, quos de praesenti noslra tenemus captivitate , dominia ipsius imperatoris turcici usque ad civitatem Pirotha concremavimus et combussimus. Inde venimus ad ci- vitatem suam Budinum, eandem consimiliter cum omnibus districtibus et perfcinentiis suis concremavi- mus, nnncque ipse Imperator Turearum in vindictam huius de civitate sua Adrianopoli exeundo cum sua tota potentia et exercitu validissimo iacet in campo , inter dictas civitates Sophia etPirotha, intenditque invadere regnum Hungariae, idemque regnum conti- nuo impelit, infestat et damnificat; nos etiam hic stamus , et si conlra nos venerit — pugnabimus cum eodem (succursum imperatoris iteratim poscit). Of- ferimus nos ad omnia servitia non minus serenitati vestrae, quam Domino nostro regi Ladislao, Domino nostro nalurali servivimus promte et parate. Datum 204 in Caslro Nandoralbensi. Anno Dom. Millesimo qua- dringentesimo quinquagesimo quarto. E Codice Mellic. Ms. LXVIII. Ladislai regis ancipites erga Johannem de Hunyad litterae. An. 1454. Ladislaus Rex Gubernatori regni Hungariae. Spectabilis ac magnifice, tidelis noster, grate et sin- cere dilecte! Quemadmodum sua fidelitas nobilibus et egregiis fidelibus nostris, Vlrico Eyzinger, Pan- cratio de Plankenstein , consiliariis nostris, et Geor- gio Doczner, hubarum nostrarum Magistro , in Au- stria, super aliquibus et certis notabilibus negociis, nos et regnum Hungariae concernentibus fecit noti- ficationem; ita ipsi consiliarii nostri id ipsum in no- strae Serenitatis notitiam deduxerunt , et ipsa nos negocia sano collegimus intellectu. Et sicuti tua fide- litas inter alia scribit quomodo Praelati , Barones et nobiles regnicolae regni nostri Hunsrariae decem et octo , sex ex Praelatis , sex ex Baronibus et sex ex nobilibus eiusdem regni> pro regimine eiusdem re- gni nostri Hungariae deputassent, ut tua ficlelitas ne- que sub Gubernatoris , sed neque capitis titulo. sed solum tantum, ut aller inhabitator luuusmodi regni Hungariae existere debeat. Vnde non ambigimus, quod fidelibus nomen tuae memoriae non sit exosum, quando nos praesente Praelatorum, Baronum et No- bilium regm nostri, iam fati Hungariae mullitudinc copiosa, in civitate nostra Viennensi et etiam ex post hic Pragae in praesentia consiliariorum nostrorum ipsum regimem, ac etiam omnia prorentuum et uti- litatum eiusdem regni nostri Hungariae levationein 203 et perceptionem tttae fidelilati commisimus, quae eic prudenter atque fideliter gerere, facere, regere, exercere, ac tenere et expedire, nec non regni ho- norem et utilitatem et commodum in ipso regno Hun- gariae , et aliis locis secundum totam tuam possibili- tatem attollere et promovere spopondisti ac promi- sisti. Si vero pronunc decem et octo et modo pro regimento anledicti regni nostri Hung. , prout prae- iuittitur deputati ac constituti existerent, id ipsum absque fama et commissione nostri factum esl. Vbi autem tua fidelitas decem et octo, plures aut mino- resnumero, tamquam nostri capitis ipsius regniHun- gariae ipso tempore absentiae nostrae pro consilio el auxilio , sub illo respectu et consideratione , sic- titi a nobis recessisti, regimen illud recturus, pro omni statu meliori driecturus, pro te et subsidio tuo recepisses vel assumsisses, vel reciperes aut as- 6iimeres de praesenti, id tuae fidelitati non iinputa- i«emus, tt ])ro signo voluntalis nostrae Serenitatis exstitit, qtiod tti capitaneatum in omni eo ordine, modificatiune et limilitatione , sicut tibi commisimus et deputavimus , ac te ipsum ad ipsius expeditionem et regimentum benevolum reddidit et obligatum, fideliter et diligenter teneas, exerceas et prosequaris. Praeterea non ambigimus , quin bene memor existas, quantis gratiis, honoribus et bonis atque donis tua fidelitas et filii et haesedes tui consolati per nostram Maiestatem exaltati. — Nihilominus esses uobis obli- gatus , si aliquis praeter nostram voluntatem et sen- tentiam rectorium regimen, vel aliquam potestatem in regno nostro Hungariae asstimere attentaret, tali in eo nuiiatentis consentires , neque ipsum in talibus admitteres, quin veritus existeres pro viribus in ta- libus, sicuti facultateui ad id haberes. Porro in fu- 206 cto Joannis Giskrae requirimus el petimus tuara fide- Jitatem, ut factum ipsum ita prosequaris , sicut tibi per fidelem noslrum Joannem Lemel intimavimus, ita et taliter , ut nobis et ipsi regno Hungariae da- nma et incommoda non eveniant. Etiam ex parte ipsius Nankenreuter videtur Serenitati nostrae, ipso regno nostro Hungariae eidem bene resisti posse , cum ipse Nankenreuter non plures in equitibus et expeditionibus liabeat, quam XVI. M. secundum, quod Serenitas nostra existit informata, et in ea re optans a tua fidelitate, quod tu cum tota tua dili- gentia ac tota et totius praefati regni nostri potentia id facias , quo mediante ipsius Nankenreuter volun- tas et malignitas subito intercipiatur , imo reprima- tur, quoniam in praesentiarum tam arduis negotiis regni noslri Bohemiae et caeterorum nostrorum re- gnorum ita praepediti et multipliciter occupati su- nius , quod de istis regnis noslris et abinde tam su- bito nostram regiam adiicere non possumus defen- sionem , ubi autem aliquis alter fortior et potentior secum pro ipsius fortificatione ingerere et interpo- nere vellet, extunc sumus omnino voluntarii pro de- bita resistcntia facienda, tanquam rex Hunganae, qui non libenter teraporibus suis destructionem et incom- moda ipsius regni intueri vellet. Vbi autem scribis de negotio inter dominura nostrum avunculum, do- niinum Imperatorem Romanorum, ad nos habito, requirimus fidelitatem tuam, ut cum Praelatis et Ba- ronibus et regnicolis nostri regni Hungariae, ac etiam consiliariis ducatus nostri Austriae cogites, provi- deas et quoque concipias, qualiter ipsum negocium in bonum finern et quietem sedari et dissipari valeat. Praeterea ex parte illorum trium millium florenorum auri, pro expeditione itineris et negotiorum Sere- 207 nilatis nostrae versus Poloniam, ac iliorum quinque millium florenorum aiu i, quae illis stipendianis, qui in lerra nostra Scepusiensi servierunt, exbursari et exsolvi et admimstrari debuissent, confidimus tuae fidelitati omnino, benc et plene, quod eadem sine dilatione administrabis rectoribus ducatus nostri Au- striae, secundum quod tu te erga nos obtulisti, et etiam promisisti. ]Nos etiam speramus, quodtua fide- litas expediat, quod plenam in te habemus confiden- tiam , quod volumus erga generose recognoscere , et in omni bono refundere quovis tempore. Dat. Pra- gae anno Domini MCDLIV. Ex eodem Cod. Mellic. MS. Mox idem Joannes de Hunyad ne inimicitiae inter Fridericum Imp. et Ladislaum R. H. obortae bello in Turcas suscipiendo impedimento essent, paccm impensa opera conciliare adlaborabat; ast tam in Conventu Neostadiensi, quam in Francofordiensi — pro* fectum est nihil. Conf. epistolam Aeneae Sylvii. Ibidem nro XIII. folio 211. LXIX. Idem Com. Bistriciensis generalis regni Capitaneus. A. 1454. Ladislaus, Dei gratia Rex Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae etc. Austriaeque et Stiriae Dux, ac Marchio Moraviae etc. Fidelibus nostris providis et circumspectis , universis et singulis Saxonibus se* ptem et duarum sedium saxonicalium , partium no- strarum Transilvauarum salutem et gratiarn. Licet hucusque necessariae quaedam occupationes ingres* sum nostrum in illud regnum Hungariae cupito lon- gius suspenderint, ne tamen vel absentia nostra eidem regno esset damnosa, memores debiti officii nostri pro modo nostrae aetatis frequenti et mentis discursu 208 et opere adhibito, curam habuimus relevandorum laborum et servandae salutis reipublicae regni illius , tum quia iliud prima et principalior nostra est haere- ditas , tum vero quoniam terra illa longis iam , pro vicinitate loci , barbarorum insultibus fatigata defen- soris dextra amplius eget. Itaque ut alias nostrae di- ligentiae pro ea re datas operas missis nuper orato- ribus riostris ad dietam , circa praettritum festum B. Michaelis Archangeh Frankfordiae celebratam , Prin- cipes Alemaniae et alios , quorum eo loci inagnus Conventus habitus est, aggressi fuimus pro obtinendo succursu contra gentem Turcorum, quorum prae- sumtio praeteritarum quarumdam victoriarum, sed et nomen christianum , quantum in ea etiam exstin- guendum pulat. Qui autem iam novissime remea- runt ad nos oratores nostri votivum ferentes respon- sum; quod videlicet ipsi Alemaniae et alii Principes suprascripti , deuuo in eam rem universaliter con- cordes, more generalis passagii ad ver futurum seu principium aestatis venturae contra Turcos praedi- ctos magna et dictis nostris oratoribus expressa po- tentia nobis succurrere et nobiscum concurrere fir- miter promiserint , volenles tamen et a nostris ora- toribus exigentes, ut quarto decimo die festi purifi- cationis B. Mariae Virginis proxime affuluro, apud serenissimum Principem Dominum Fridericum Imp. Romanorum, huius scilicet nogocii bonum promo- torem, ubi tunc oratores omnium Principum, pro hac re intererunt, uterque Gubernator cum aliqui- bus aliis notabilibus de utroque regno nostro con- stitui debeant, cuul plena informatione et mandato omnium vestrum, qui se mutuo cuin ipsis oratoribus Principum intelligere, eisque de potentia et faculta- tibus , signanter regni nostri Hungariae , expresso 209 scilicet numero gentium, quae ab illinc ad hanc rem parari possunt, respondere ac de die et loco con- ventionis utriusque exercitus concordare possint, absque alio discursu atque more. Vt ergo satisfiat huiusmodi voluntati principum ac necessitatis negocio et ut nos , qui ipsos principes ia hac re sollicitando praevenimus , etiam promptitudine praecedamus ; — fidelitati universitatis vestrae et vestrum cuiuslibet firmiter praecipiendo mandamus, quatenus quatuor ex vobis, cum pleno mandato et facultate statuendi et ordinandi, prout illud regnum nostrum Hungariae secundum totas vires omnium terrigenarum , genera- lem contra Turcos exercitum anno duraturum , ac disponendi et mittendi ad Imperatorem praedictum nostrum , spectabilem et magnificum , J o h a n n e m Comitem B istri cziensem, generalem Ca- p i t a n e u m n o s t r u m , et aliquos alios fideles re- gnicolas, cum plena informatione et facultate respon- dendi, nomine totius regni illius oratoribus princi- pum praedictorum , super omnibus et singulis de compoto (conputu) gentium , quam de toto illo re- gno levari posse videbitis, et concordandi cum eis- dem super loco et die conventionis exercituum ac ad alia nostra necessario expedienda , ad illam con- veniionem Praelatorum et Baronum nostrorum illius regni , quam iarn pridem multis etiam aliis ex causis fieri iussimus, aut si illa conventio iam facta est, ex- tunc ad festum Epiphaniarum Domini proxime ven- turum, in civitatem nostram Budensem, ubi eo casu ipsos et Barones , ac etiam alios regnicolas nostros pro hac re de novo convenire iussimus, transmittere debeatis; secus sub pena capitis et occupationis pos- sessionum vestrarum per dicUim Capitaneum nostrum fiendae, facere non ausuri; quoniam negligentiam Hunvadiana. 14 210 quantulam cunque in hac re fieri et nobis et vobis non solum indecorum esset, sed etiam periculosum. Dalum Pragae , secundo die festi B. Bricci Confesso- ris Anno Domini Millesimo quadringentesimo quin- quagesimo quarto, regnorum autem nostrorum auno Hungariae etc XV. , Bohemiae vero secundo. Ex archiTO civitatis Sax. Cibiniensis. LXX. Idtm cum PraelatU ac JBaronibm regni diattam prorogat» An. 1454* Raphael, Archiepiscopus Colocensis, Michael, Episcopus Quinqueecclesiensis , Joannes de Hu- nyad, Comes perpetuus Bistriciensis ac Capitaneus * regni Hungariae generalis , Ladislaus de Gara , eius- dem regni Palatinus , Nicolaus de Ujlak , Way woda Transilvanus , et Joannes de Kurogh , Banus Macho- viensis , caeterique Praelati , Barones et Nobiles hu- ius regni Hungariae , nunc in Varadino Petri congre- gati, providis et circumspectis universis et singulis Saxonibus septem sedium saxonicalium , partium Transilvanarum salutem et amicitiam debito cum ho- nore. Rediens novissime ab Serenissimo Domino no- stro rege, venerandus in Christo Pater Dominus Jo» hannes , Episcopus Varadiensis , Secretarius Cancel- larius Serenitatis suae , unacum nonnullis aliis orato- ribus eiusdem Serenitatis, plura ad nos mandata de- tulerat. In quibus inter caetera de modo ingressionis fiuae Serenitatis in hoc regnum et generali exercitu contra Turcos faciendo, pro quo plura et magna iam subsidia a Principibus Alemaniae conquisivisse Serenitas sua intimat, per nos responsiones optat, vultque Serenitas sua pro his et aliis rebus, quae 211 iidem oratores detulerunt , unam cangregationem Praelatorum, Baronum et Procerum huius regni sui celebrare, prout ex litteris eiusdem Serenitatis cum praesentibus vobis exhibendis , plurimum accipietis , et quum ad terminum in dictis litteris Domini nostri regis expressum propter eius brevitatem regnum hoc commode congregari non posse, visuin fuit; ideo communi omnium consilio ac etiam de praetactorum oratorum assensu, praetactam congregalionem no- Stram ad quindecim diem festi Epiphanianmi Domini nunc venturum, prorogantes, Fraternitates vestras hortamur requirimus et quantum possumus , roga- mus, qualenus inxta mandatum et litteras praefati Domini nostri regis quatuor ex vobis, vel quot ve- litis, ut cum illis et aiiis fratribus nostris congregan- dis, tam praefato Domino nostro regi respondere, et de statu praetacti generalis exercitus tractare et concludere valeamus; aliud iterum rogamus, quod non faciatis et terminum ipsum non negligatis, quo- niarn iudicio nostro , eiusque ad ineundam huius- modi hocregnum maiora et utiliora negocia tractanda non habuit, quam ea, quae in ipsa conventione sunt concludenda. Datum in Waradino Petri praedicta, feria quinta proxima ante festum B. Thomae Apost. Anno Domini Millesimo quadringentesimo quinqua- gesimo quarto. L. S. Indidem. Dlaetam hanc celebratam rite fuisse Litterae Conu Ladislai de Palocz, Jadicis Cariae regiae ibidem editae cordocent, quas dedimus". De authoritate et vi probandi Diplom, Nro. XXXVlI, EiFectos tamen illius subsecutus haud fuijt. 14 212 LXXl. Praeferentia Joanni de Hunyad, Comiti BUtriciensi, data* An. 1455. Sanctissimo Domino etc. Beatissime Pater post humilem nostri commendationem et oscula peduin beatorum. Concusso terroribus infidelium orbe no- stro , graviter ferendum ducebamus , lugubrem hac tempestate et insperatum obitum sanctissimi fel. mem. Domini Nicolai Papae V., qui videlicet magnam suae probitatis opinionem illis potissimum indiciis palam bmnibus commendabat , quod in huius pestilentis temporis frigoribus sancto sub apostolico nomini cu- ram pariter ac sollicitudinem apostoiici Pastoris ad- iecerat, Atnunc susceptis litteris Beatitudinis vestrae ac simul reverendissimorum de sacro collegio cum intellexissemus quarr pip Dei nostri iudicio et ipse praedecessor Sanct: i,t:s Vestrae quieverit, et ipsa vestra Sanctitas siiccessterit, in. consolationem versus est moeror noster et luctus in gaudium aequa com- munis laetitiae cunctis oborta est ratio , par studium et conformis devotio incessit ad gratias superinde auctori bonorum omnium, peragendas, cuius cle- menti providentia actum percepimus , ut et praede- cessor ipse reficeretur digiie pro laboribus et succes- sor idoneus piis oneribus praeficeretur. Obiit ille fe- licemmortem, hic pium laborem adiit: uterque purae devotionis fidelium , purae venerationis cultu prose- quendus. Verum inter haec eo respectn praecipue gratulamur , nunc sanctae apostolicae sedi , gratula- mur et nobis, ac toti simul reipublicae chrislianae, cui opportuno recte tempore denunciatum: Pontifex datus, sanctus , religiosus et pius, qui dupplicato aanctissimi praedecessoris sur spiritu erectus , ad cu- 213 rain fidelium salutaria eraittit vota , salutaria spondet obsequia. Significatum enim est nobis S. P. complu- ribus scripturis et litteris , quo pacto et quo fervore S. V. inter ipsa sui Pontificatus principia se et sua saluti fidelium devoverit, quidque promiserit circa exaltationem catholicae fidei, quid pro liberatione civitatis Constantinopolitanae nuper ab infidelibus captae et quid pariter intendat pro eorumdem infi- delium ab Europa expulsione. Magna certe voti hu- ius dignitas, magna dignatio sic voventis. Haec sunt signa vera, haec clara indicia apostolico pastore di- gna, qui non ante nobis praeesse coepit, quam pro- esse voluit, praedestinavit equidem afflictis fidelibus aperta pietatis remedia , ct in ipso simul vocationis suae exordio miserationis suae officia praesignavit. Restat ex dono Domini, ut quo vovente in iis rebus eodem et executore gaudeamus. Quantumautem nunc quam extreme praesidio S. V. aerumosa christiano- rum conditio indigeat, tametsi B. V. attentionem non lateat, amplius tamen ex iis, quae legatus aposto- licae sedis ex conventu novae civitatis novissime re- tulit, intelligere potest, ubi post damnum opportuni temporis et spes deceptas, hoc soluin actum est, ut hostis noster nihil actum laetarelur. Nescimus quid carius vel deferri eidem vel praerogari potuerit, quam ut hoc tempore Christianorum potentatuum iactantia abutatur; simulacra deinceps non homines obviam armari putat. Accedit huc recens casus calamitatis christianae, qui necessitati communi sublevandae ampliorem causam adiicit. Hoslis Turcus, mox ut didicit, perperam ivisse praeconia de viribus et ar- mis christianorum commovendis, apparatus omnes tam concitate, quam coctemptae potentiae, quos ad resistendum paraverit, contulit ad nocendum. Ita- 214 que invasit de novo ducatum llasciae in ea parte, quae apud Vulgum Scithrycza nominatur ; ubi solito more praedae ac rapinis vacans, demum opportuni- tate accepta arcem et oppidum Novaborda appella- tum obsidione constrinxit, oppido primum facile ca- pto , postea arce ipsa insultibus et tormentis pulsata paulo tardius potitus est. Misit deinde ad oppugnan- das caeteras arces, paratque totum ducatum illum in deditionem accipere. Quae res profeclo, etsi forte relatione tam brevi parva videri possil, grande tamen revera vulnus ex ea suscepimus. Haec e at arx ca; ut illius patriae, haec certe patria nutrix et robur status ducalis in Rascia; solo fertilis, fruclibus copioso, minerarum auri et argenti quam maxime ferax. No- verat hostis ipse praecipuum illum durantis defen- sionis nostrae nervum, noverat et suae impugnatio- nis contrarium obicem ; quem callide cognitum mox praecidere et cassare properavit. Is igitur casus prio- rum cumulo appositus, quid quantumve a S. V. pe- Ctore commiseralionis exigat, eideni aeslimandum relinquimus , quae religiosi et parerni cordis sui iu- dicio prius flecti coepit ad jjietatis commeicia, qum rogari. In hoc duntaxat vero B. V. sollicitudinem cum filiali confidentia admonentes, ut in prosecu- ti >ne voti sui salutiferi opportunitatem concessi ad- huc temporis nonnegligat, neve opinetur fortificato latius hoste, simileni praesenti commoditutem exsur- gendi rediturarn, namsicut nemo est apud ms modo, qui Europam adhuc liberari posse non iudicet, ita post paululum nemo fuiurus est, qui iudicet. Nemo intenm solita constanlia , quantum nobis erit possi- biie, parabimus vires omnes ad conservationem no- stram, deliberamusque Ser. V. beneficia etiam cum damnosa mora nostra exspectare. Habemus inter has 215 exspectationes angustias confortatorem idoneum ve- nerabilem Fr. Joannem de Capistrano Ordinis Mino- rum, qui peragratis multis partibus Alemaniae, adie- rat Poloniam, inde per Silesiam ac Moraviam iterum regressus in Austriam concessit, tandem ad has par- tes, clarus ubique in fidei zelo, clarus in doctrina, apud nos vero pro conditione rerum nostrarum , ex- hortationibus necessariis clarissimus. Huius sermoni- bus recreamur , huius devotione reficimur, huius de- nique merito familiam totam ordinis illius hactenus nobis caram de caetero cariotem amplectimur. Vti- lis est statui nostro, opportunus spei et nec minus gerendis rebus quam raaxime necessarius; hunc sua virtute S. V. favori dignum nos singulari testimonio denunciamus digniorem, in eoque et cum eo totam illam familiam , quoad omnem eius profectum B. V. devotissime commendamus. Quam Dominus conser- vare dignetur feliciter consolationi nostrae et regi- mini prospero Ecclesiae suae sanctae. Datum Budae XXI. Julii MCDLV. E. V. S. devoti filii et oratores. Dionysius Cardinalis Strigon. Archiepisc. Raphael Colocensis Eccl. A. Ep. Ladislaus Agrien. Ep. Joannes Varadien. Ep. Johannes de Hunyad, Comes Bistri- ciensis etc. Ladislaus de Gara R. H. Palatinus. Nicolaus de Vjlak Waivoda. Joannes de Rozgon. C. Lad. de Palocz , Judex Curiae regiae. Mr. Joannes de Peren Tav. regal. Mr. Michael Orszag de Guth Curiae regiae. Mr. Simon Zudar de Olnod Pincern. 216 Magister Simon de Palocz Agaz. regal. Oswald de Rozgon C. Siculorum. Franciscus de Chaak Com. Bihar. Joannes de Zech Com. Comarom. caeterique Praelati et Barones, ac Proceres regni Hungariae , primum Jaurini , nunc Budae congregati. Apud Batthydnyi LL. Eccl. Tom.lII. fol. 502—4. Nicolao V. die XXIV» Martii defuncto. Callistos III. die VIII. mensis Aprilis suffectus est, qui mox votum nuncupavit, pro Christianis contra Turcas defendendis. — Apud Pray» 1. c. folio 156. LXXII. Joannis de Hunyad encomia. An. 1455. Sanctissimo Domino Callisto III. Joannes a Ca- pistrano. Beatissime Pater! — — — Scripseram pridie Tuae Sanctitati, quod serenissimum regem Arragonum spirilualibus et corporalibus armis orna- res, et quamvis excellenter potens existat, adhuc Tua Sanctitas potentiorem efficeret. Opus quidem esse, puto , ac nimis opportunum, ut ne tum per mare, sed etiam per terrarn, huic perfido Christi hosti (Mahomedi) et resistalur viriliter et fortius con- fligatur. Cum enim hac die colloquium cum dominis praelatis et Baronibus liungariae habuissem , magni- licus et excellens dommus Joannes hactenus Guber- nator, Comes Bislricensis , se primum obtulit suis sumtibus et expensis positurum in armis et in exer- citu decem millia equilum, suo arbitrio electorum, dixit insuper, quod serenissimus Dominus rex Ladis- laus pro toto residuo regni Hungariae parabat viginti millia. Despotiis autem Rasciae, quamvis valde dam- 217 mficatus sit, obtulit se paraturum decem millia, licet in sua fide perduret, incumbit tamen nobis, peri- culis nostris salubrius consulere et de opportuno re- medio providere. Processit magnificus Dominus Jo- hannes ad ulteriora colloquia , dicens : quod si san- tissimus Dominus noster Papa mitteret sibi viginti millia eqitum et serenissimus Rex Aragonum decem millia et aliae civitates Italiae decem millia, cum Dux Burgundiae se offerat, venturum cum decem milli- bus equitum et decem millibus peditum et sic omni- bus computatis essent centum millia, confidit ipse Joannes intra tres menses tantum conflictum contra Turcos inferre, quod in Europa locus non erit, ubi reclinare valeat caput, maxime cum ipse ad unguem cognoscat potentiam Turcorum , caeterorumque in- fidelium ac medullitus intelligat cum huiusmodi ra- tionem bellandi. Proinde in praesentia omnium isto- rum dominorum et baronum haec asseruit hodie, quod cum tanto numero armatorum speraret etiam recuperare Hierosolymam , nec peteret stipendia nisi pro tribus mensibus. Expediret equidem, quod san- ctitas tua aliquem cardinalem destinaret ad partes istas; tanquam praesidentem tali exercitui cum suf- ficienti pecuniarum summa, vel si tuae Sanct. rem hanc committere videatur, reverendissimo Domino Cardinali Strigoniensi , cum virtute providentia et consilio plurimum valeat, bene, ut reor, consultum esse^, obtulit insuper se ipse Joannes, si omnino bel- latores sint , non pueri , sed viri strenui et in armis ' experti, ad persequendum Christi hostes, idonei per annum et annos, si opus esset, cum tali exercitu perseverare , nec alia stipendia requirere confidens ., quod de bonis et dominiis ipsius Turcae conqmreret, quod talem exercitum etiam eiusdem Turcae stipen- 218 diis abundantius communiret. Tali igitur modo se- renissimum regem Aragonum per mare decertando , et ipsum Joannem per terram, firma spes esse pos- set, et recuperandi dominium debitum principibus christianis , nec non et possidendi divitias infidelium cum ampla dilatione sanctae catholicae fidei ortho- doxae, ad aeternam gloriam et immortalem sancti- tatis tuae nominis laudem et memoriam sempiternam. Tua igitur Sanctitas beatissime pater, quid in his agendum sit, decernat; quam conservet Altissimus Ecclesiae suae sanctae et populo christiano per tem- pora longiora, cui me et ordinem nostrum supplex commendo. — Ex Jaurino oppido regni Hungariae, XXI. Junii MCDLV. Apud Wadding. Tomo cltato. Suppetias Papae, aliorumque Principura corrogarunt Status et Ordines Budae congre- gati XXI. Julii anno 1455* Ibidera I. c. Papa Dionysium Szechy A. Episcopum Strigonien. titulo S. Cyriaci in ther- mis Presbiterum Cardinalem , ut discordias componeret , est adhortatus: apud Raynald. Tomo XII. ad an. 1455. — lis neutiquam sedatis, subsidiis promissis haud con- fluentihus, Johannem Carvajalium Hispanum, Cardina- lem S. Angeli, legati apostolici auctoritate munitura in Hungariam misit, qui oleo et opera in conciliandis prin- cipibus perdito expeditionem cruciatam , per Fratrera Joannem de Capistrano, Ordinis S. Francisci, belliin sub^ sidium contra Mahometera Turcorura Imper. indicit. LXXUI. Idtm Comes in persona regia fungitur. An. 1455. Nos Joannes de Hunyad , Comes perpetuus Bi- stricensis , memoriae commendamus J — quod nos ob 219 spem et devotionem specialem, quam ad gloriosam Dei genitricem Mariam et S. Antonium habere di- gnoscimur, tumque ad humillimam supplicationem et instantiam FF. Praedicatorum , in clauslro B. M. V. et S. Antonii Conf. in civitate Kolosvar fundato commorantium , reformationem et fabricam ipsius claustri ac monasterii, in persona serenissimi D. nostri regis , item ad usum FF. in ipso claustro de- gentium, in festivitatibus singulis B. Georgii Mait. singulis annis sales ad valorem 50 florenorum auri , perpetuis temporibus dare et administare deputavi- mus, et vigore praesentium deputamus. Quocirca vobis, nobiiibus viris, camerariis regalibus, prae- sentibus scilicet et futuris , in camara Zeek constitu- tis , praesentium serie in persona Serenissimi Dom. regis, firmissime committimus, quatenus a modo in posterum praefato claustro in civitate Kolosvar, in nomine B. M. V. et S. Antonii Conf. fundato , con- sequenterque fratribus, in eodem commorantibus, in singulis festivitalibus B. Georgii Martyris annua- tim sales, ad valorem 50 florenor. auri, in camera Zeek perpetuis temporibus reddere et persolvere de- beatis. — Datum Kolosvar, ln festo SS. Innocen- tum, anno Dom. millesimo quadringentesimo quin- quagesimo quinto. Apud Fridvalszky. R. V. M. p. 111. LXXIV. Joannis de Hunyad virtus magnanima. An. 1456. Reverendo Patri, Domino Fratri Joanni de Ca- pistrano , patri nostro optimo , Johannes Cardinalis S. Angeli , apostolicae sedis Legatus — • — ,— ■ no- tificamus, vestrae paternitati, quod serenissimus D. 220 rex Hungariae, ut hodie nobis dixit, intendit ista septimana cnm adiutorio Dei versus Hungariam iter suum suscipere. Speramus per accessum suum ad illud regnum res fidei bene componi , quia ipse Se- renissimus Dominus rex fervorem non parvum reli- gionis habet, et isti domini, qui cum eo sunt, — Quantum sumus laetati, consolatique in his , quae dicta sunt nobis ex parte illustris Domini Gu- bernatoris, non possumus verbis, nec literis ex- primere, quando audivimus sponsionem septem mil- lium pugnatorum. — Itaque speramus in domino, quod exercitus ille VII millium, si omnia alia auxilia humana deficerent, sub dicto nostri temporis Ma- chabaeo, Domino Gubernatore, vincet et dabit Deus populo suo victoriam. Cuperemus , ut idem illustris Dom. Gubernator scriberet illis prin- cipibus, cum quibus habet commercium in isto ne- gocio; sicwt est lmperator, II ex Arragonum , Dux Eurgundiae et aliis, quod exercitus mittendi in Hun- gariam debent esse in mense Junii , et ad tardius in Julio; et quod ipse Gubernator erit paratus illo tem- pore, nec est petendum, quod habeant tot et tot millia , quia postquam plane intellexerint , quod illo tempore Dom. Gubernator debeat esse paratus, in cuius nomine magnam fiduciam ponunt, et dicitur, quod est ibi legatus apostolicus cum ( ruce. — — venient tanto numero , ut speremus in Deo , quod potius timebimus victualia deficere, quam homines. Itaque vestra paternitas in hoc versetur, ut scribat Dominus Gubernator se paratum fulurum pro tem- pore praedicto, quia Deus providebit de victima et necessariis ad yictimam — — — faciat paternitas vestra, quod non sit defectus in provincia vobis a Deo decreta— — — Ex Vienna XVI. Januarii, 321 Anno Domini MiJlesimo quadringentesimo quinqua- gesimo sexto. Apud eundem Wadding. Tomo XII» ad annnm 1456- Puit Joannes a Capistrano antea in Valachia missionis officio* occupatus. Litteris Joanni Gubernatori in Bistricia com- municatis responsum taliter reddidit. LXXV. Eiusdcm argumenti, Anno 1456. Joanni Cardinali Sancti Angeli. — — Ea qua applicui die datae mihi sunt vestrae reverendissimae domiwationis litterae , quae ad suscitandum animum Domini Johannis de Hunvad, Comitis Bistricensis , plurimum valebant. Possum hoc unum significare, vestrae reverendissimae Dominationi , ipsum nulla indigere persuasione vel adhortatione. Nam cum ipse mihi ore proprio pollicitus sit, septem millia equi- tum armatorum, omnibus necessariis ornamentis mu- nitorum, et in dies magis confirmet, ac sanctissimo Domino nostro, invictissimo Romanorum Imperatori serenissimo regi Arragonum, illustrissimo Duci Bur- gundiae, aliisque Dominis scripserit, se cum decem millibus paratum fore, quandocunque opus sit, ad obviandum perfidissimo hosti Christi, non dubitet vestra reverendissima dominatio ipsum ullo pacto a proposito deficere, nam in armis continue accinctus est. Sed vereor, ne tanta procrastinatio periculum Christianis pariat, spondent enim caeten ad futurum mensem Julium se expeditos fore. Turcae non dor- miunt , nam fere quotidie invadunt partes inferiores , et depopulantur satis miserabiliter , adeoque fortifi- cantur, ut nobis maxime sit timendum ante etiam ■B resurrectionem Domini. Quamobrem maturiori ob- staculo peropus est , ad resistendum saevienti hosti , qui nullas nisi sanguine fuso habere vires gaudet, praesertim contra Christianos, quos perdere, obse- quium se putat praestare Deo. Quare quid agendum sit, iudicet reverendissima dominatio vestra, quam Christus Jesus largissimo aevo tueri dignetur ad de- fensionem suae sanctae fidei. Ex loco nostro Beslren (Bistricz) XIX. Febr. MCDLVI. Ibidem apud eundem. Capistranus omnes Hungariae partes percurrit ad cruce signatos congregandos. Legatus apo- stolicus cum cruciatorum phalange Joanni Hunyadio Buda ad Szegedinum occurrit , sed ab hoc reverti iussus , ut haberet coius consilio in eventibus improvisis rex utere- tur. Vide eius literas ad Capistranum loco citato. Hunya- des copiarum partem maximam ad Petrovaradinum trans- missam Belgrado tempestive infudit, supremo castri Ca- pitaneo Michaele Szilagio , praesidiariorum numero Mi- chaele Orszag, et ab hoc Joahne Bastida praefectis. Joan- nes de Hunyad cum copiarum suarum reliquiis in sinistra Danubii ripa coniunctus Capistrani cruciatis substitit. — Mahometes Belgradum 150 millibus veteranorum suorum terra et in aquis circumvallavit — Joannes de Hunyad ad* ventum cruciatorum urget. LXXVI. Eiusdem argumenti. Anno 1456. Joanni Capistrano — — Joannes Cardinalis — Per proprium nuncium misi ad vestram paternitatem — — copiam epistolae Comitis de Hunyad, in qua monet adventus Turcarum. Rogo , ut me certiorem 223 feddat omnium , quae illic aguntur. Serenissimus Dominus Rex ivit venatum, neque amplius est re- versus. Procura Pater optime , ut quam cit o descen- dant cruce signati, id etiam nos facimus diligenter. Vale. Ex Buda V. JuniiMCDLVI. Ibid. Hac regis fuga magna cruce signatorum pars exterriti ac dissipati fuerant adeo> qaod legatus novam eis crirat- num impunitatem vulgare necesse habuerit. Opportune Joannes de Korogh , Machoviensis Banus, ac cruciati e Comitatibus Zala, Baranya etc. accurrerunt. Expugna- tionis ac defensionis adiuncta descripsit testis occulatns Joannes de Taliacotio , individuus Capistrani Comes apud Waddingum Tomo XII. ad annum 1456. LXXVII. Joannes de Hunyad regem Ladislaum de victoria Belgradi relata edocet, An. 1456. Serenissimo Principi et Domino, Domino La- dislao y Dei gratia Hunganae , Bohemiae , Dalmatiae, Croatiae etc. Regi , Austriae quoque et Stiriae Duci, nec non Marchioni Moraviae, Domino nostro gra- tiosissimo , eximiae vestrae Serenitatis fidelis procu- rator, Joannes de Hunyad, Comes Bistricensis. Se- renissime Princeps! Domine noster gratiosissime ! post servitiorum meorum humillimam recommenda- tionem. Per prius etiam scripsisse recolimus, quo- modo et qualiter Imperator Turcarum, cum quali- bus ingeniis hoc castrum Nandoralbense obsederit, ut nunquam talia ingenia oculi hominis viderint , nec animus hominum cogitare potuisset. In tantum enim ipsum castrum vestrae Serenitatis cum bombardis destruere fecit, usque ad terram, simul cum fossato, 224 quod ipsum castrnm non possum dicere castrum, sed campum. Nos enim cum nostro proprio capite fui- mus in ipso castro ab initio et etiam tempore expu- gnationis et nunc sumus. Tandem fracto et destructo ipso castro, ipse Imperator Turcorum post horam vespertinam feria quarta incipiens circa ipsum castrum pugnam manualem, vulgo Sturmam, incepit in tan- tum, ut per totam noctem et feria quinta usque ad horam prandii duraverit, ita ut duabus vicibus cum ipsis Turcis in ipso castro interius facie ad faciem pugnaverimus , sicut in uno campo propter fractio- nem et destructionem muri, quos semper vicimus Deo concedente. Tandem contra ipsos Turcos , Deo auxiliante, extra irruimus et insurreximus , quod ipsum Imperatorem Turcorum de sub castro praedi- cto et campo eiecerimus tamquam debellatum etiam, quod bombardas suas Deo concedente obtinuerimus , cum ipso quoque feria quinta ante sero pugnam ha- buimus. Tandem ipse Imperator Turcarum de nocte confuse et cum magna verecundia , abinde in fugam se convertit. Itaque nunquam alias Imperator Tur- corum in tanta destructione fuit, sicut nunc est, et in tanta verecundia, quod in chronicis non legitur. Sciat etiam vestra Serenitas, quod maior pars pe- ditum suorum est debellata; alii etiam capitales et principales homines sui manserunt sub hoc castro in- terfecti. In hominibus et familiaribus magnum dam- num habemus per ipsos inimicos. Pro eo ita sciat vestra Serenitas , quod ad praesens ipse Imperator Turcorum tam maxime est destructus et confusus, ut si contra ipsum insurgerent Christiani , prout mo- tum erat, extunc Deo concedente totum regnum Tur- ciae obtinere possent, valde leviter: quia omnem suam potentiam ipse amisit sub hoc castro. Perprius 225 enim ante praedictam pugnam. cum galeis pugnam habuimus, in aqua ; ex quibus galeis cum plures obtinuimus, quae enim ex ipsis remanserunt, dum contra ipsas praedicta feria quinta pugnaturi \ide- bamur, mox sese in fugam converterunt , et de eis- dem salientes, igne comburi fecerunt. Licet etiam vestra Serenitas omnibus scripserit , exercitualiier penes nos pro defensione regni vestrae Serenitatis venire, sciat tamen vestra Serenitas, quatenus pe- nes nos solum fuerunt homines cruce signati , et Jo- hannes de Korogh. Proinde petimus vestram Sereni- tatera diligenter, quatenus velit mittere untim ser- vum fidelem et certum hominera Teutonem , qui vi- deat destructionem et fractionem castri praedicti vestrae Serenitatis , deque ipso quoque castro vestra Serenitas nos informet, quid sumns de eo facturi, qtiia non possumus dicere esse castrum. Nos quoque promti et parati sumus illam fidelitatem vestrae Se- renitatis observare , quam promisimus et nunc pro- mittimus/ Datum in Nandoralba, sabbatho proximo ante festum beati Jacobi Apostoli. Anno Domini MCDLVI." Ex Codice MS. MelHcen. Nr. LXXVHI. LXXVIII. Joannes de Hunyad victoriam Belgradi relatam, Dionysio de Sech cardinali annunciat. An. 1456. Novitates has vestrae Dominationi scribere pos- sumus , quomodo Imperator Turcqrum cum sua va- lida potentia et cum nonnullis ad expugnandum ca- strum Nandoralbense \enerat. Cum quali enim po- tentia ct ingeniis venerat, nunquam oculus hominis talia vidit, nec mente cogitare potuit. — In tantum Hunyadiana. 1 5 226 enim castrura per ictus bombardarum destruxit, quod jpsum castrum non est castrum, sed campum; quia usque ad terram murus est destructus. Tandem feria quarta proxime praeterita (XXI. Julii) post horam vesperarum circa ipsum castrum sturmoniam mirabi- lem fecerunt , in tantum , quod per totam noctem et die crastina usque ad prandium duravit , ita ut in medio castri duabus vicibus cum ipsis pugnam ha- buimus, tamquam in uno campo. Tandem extra campum ad ipsos irruimus, cum quibus usque ad sero pugnam habuimus, ipsumque Imperatorem Tur- corum de supra dicto castro, Deo auxiliante, eieci- mus, omnesque bombardas et ingenia sua obtinui- mus , ipseque solus , cum quibus remansit , feria VI. proxima de nocte confusus et destructus, se in fu- gam convertit. Pro eo , si aliqui ad praesens contra ipsum imperatorem se moverent exercitualiter; ex- tunc nunquam levius regnum suum obtinere possent, sicut ad praesens. Ex quo principales et capitales gentes suae, et signanter pedites ipsius imperatoris, qui alias gentes suas praevalebant, quasi omino stmt annihilati, nosque cum proprio capite nostro in ipso castro fuimus tempore expugnationis , et ab illo die, quo ipstim castrum obsessum fuit , in eodem fuimus. Multi enim etiam ex familiaribus nostris et homini- bus vulnerati et aliqui mortui sunt. Sed tamen, Deo auxiliante , nunquam Imperator Turcortim cum tanta verecundia de campo se in fugam, sicut ipse con- vertit , tanqtiam debellatus. Prius enim in aqua con- flictum habuimus , ex quibus nonnullas galeas eorum obtinuimus. Quae enim ex eisdem remanserant, dum praedicla feria V. contra ipsas galeas ire volebamus , illae se mox in fugam converterunt , . ac eisdem ho- niines salientes ipsas igne combusserunt. Pro eo nunc 227 ignoramus ? quid simus facluri castro praedicto: quia non possumus diccre id castrum esse , sed cam- pum, propter fractionem et nimiam ipsius destru- ctionem. Datum in loco praefato feria VI. proxima ante festum Sancti Jacobi Apostoli. Anno Domini MCDLVI. Joannes deHunyad, Comes Bistricensis." Apud d'Achery Spiciieg. Tom. III. p. 801. LXXIX. Joawils de Hunyad militia inchoata, obitus et encomium. An. 1456. Beatissimo Patri et Domino etc. Calixto III. etc. Joannes Capistranus etc. Beatissime Pater! Ad pe- dum oscula beatorum obedientiam humillimam et devotam usque ad mortem etc. Etsi vero ita placue- rit Altissimo, quod de medio sustulerit a nobis illum illustrissimae memoriae Pugilem invictum, sanctae fidei catholicae hostibus formidabilem defensorem, Dominum Joannem de Hunyad, ex hac vita iam den lapsum XI. mensis huius ex peste; substituit tamen nobis non imparem sibi virum, Nicolaum de Vjlak, sub cuius dominatu valido et potenti, ipse idem Jo- hannes illustris in magnificentia suam militiam in- choavit. Est namque idem ipse Nicolaus Princeps i!- lustris, in magnificentia cxcellens, in consilio pro- vidus, in gerendis cautus, virilis animi, in fide fer- vens, in vestrae Serenitatis obedientia humilis, sui honoris aemulator , et magni zeli ? potens in opere et sermone , qui inler alios Principes , Praelatos et Barones huius regni de principalioribus reputatur, et de eo gerunt magnam exspectationem et famam laudabilem sibi attribuunt universi , secundum quod officium in hoc regno haereditarie possidet in Banatu. 15* 228 Nunc ergo Pater beatissime! solkcitandi sunt de novo reges et principes christiani. Dum fornax ebullit, coagulandum est aurum; dum debilis hostis est et fervor viget in populo christiano , excitanda sunt arma bellica contra perfidos infideles. Vestra igitur Sanctitas iam ad beneplacitum imperet, quid agen- dum? Quam dignetur Altissimus conservare Eccle- siae suae sanctae per tempora longiora. Ex Salan- kemen MCDLVI. die XVII. Augusti. Stephanus Kaprinai productis his testimonialibas Hist. Dipl^ P. I. pag. 366. addixit se de patre Johannis de Hunyad acturum ) in MSS- eius reperi nihil , praeter id, quod in Codice Diplomatico commemoravj. Qua fide dixerit Jo- hannes Capistranus Johannem de Hunyad militiam sub dominatu Nicolai de Ujlak inchoasse, non videmus; cum testimonio Bonfinii constet ipsum sub alae praefecto, \it videtur, Chanadio, sub Chakiis item rudi- menta eiusdem coepisse; tum sub Philippo Mediolanensi , Despoto item Rasciae militasse ; praeterquam si dicamus , ipsum snb Ujlakio, qua Bano Machoviensi militasse, ac primas de Turcis victorias regnante Sigisraundo retulisse. LXXX. Ladislai , per administros praeventi , contra domum de Hu- nyad gravamina. An. 1457. Ladislaus, Dei gratia Rex Hungariae, Bohem. Archidux Austriae etc. — — Ladislai de Hunjad Pater, Joannes, Vaivodas nostros Transalpinensem et Moldaviensem nobis et regno nostro fideles (?) alios occidi , alios expelli fecit, et eorum Joco alios, quos sibi obligatos fieri putavit, superinduxit. — Civitates 229 ac proventus regios missis nunciis repetitos, reddere moratus. — Inductis Turcis regnum nostrum Rasciae fere totum, per eosdem depopulari, depraedari et comburi, illustrem Principem Georgium, Despotum Rasciae , Maiestati nostrae fidelissimum, per Michae- lem Zylagha, quem Castellanum in castro nostro Nandoralbensi deputaverat, amputatis digitis dextrae manus, capivari fecit, et tamdiu tenuit, quousque magnam ab eo pecuniae summam per eumdem Mi- chaelem extorqueret. — (Transit ad Ladislaum Cor- vinum insimulandum.) — Dum nos ad vota et in- stantiam Praelatorum, Baronum etc. de ducatu no- stro Austriae movissemus , civitatemque nostram Bu- densem applicuissemus, indixeramus de consilio ipso- rum Praelatorum et congregationem in Futhak, in facto Turcarum celebrandam , vocavimusque mter alios praefatum Ladislaiim adolescentiorem praefati Joannis Gubernatoris, — ut veniret, proponentes ipsum lateri nostro habere continuum , sed — ipse suum nobis denegebat accessum, nisi prius eum ac praefatum Mathiam germanum suum de suis, ac eum- dem condam Joannem deHunyad, genitorem suum, qui regni nostri Hungariae Gubernator, collectorque generalis proventuum nostrorum regalium per plures . annos extiterat , de huiusmodi proventibus — non data ratione redderemus expeditos. Et quamquam in eo voluntati suae satisfacere, graviter tulerimus etc. — Dum cum praefato avunculo (Cileensi) nostro , caeterisque aliis Baronibus Hungariae et Bohemiae , paucaque familia nobis immediate a tergo haerente, castrum nostrum Nandoralbense ingrederemur , por- tae castri ad nutum suum impetuose post nos clausae fuere etc. — Postremo nos — ad castrum Temesvar deductos, a nobis promissiones iuratas, etiam et lit- 230 terales obligationes super eo, quod de caetero sibi et Mathiae fratri suo huiusmodi eorum maleficia non imputaremus , ipse et idem Mathias frater suus exe- gerunt. Et quamquam hrviti illas fecerimus , nihilo- minus tamen, nisi ad ultimum cupiditate regni du- ctis , praefatis filiis dicti Johannis Gubernatoris , in necem et periculum vitae Maiestatis nostrae et con- siliariorum nostrorum conspiratos fuisse, palam de- prehendissemus in tantum, ut nisi providere potuis- semus , infra triduum aliter scelus in sanguine nostro — complevisent. — — Ipsos vitae nostrae insidia- tores, ut puta, praefatos Ladislaum et Mathiam — captivari fecimus , et tandem servata iuris forma , et post latam sententiam ipsum Ladislaum iuxta sua demerita et suos excessus, in publico capite plecti, iussimus , cunctis aliis , similia machinantibus in terrorem , praefato Mathiae et aliis complicibus eo- rum ex benignitate regia, in vita conservatis. — — Ne igitur erga praefatos Ladislaum Palatinum , Nico- laum (de Vjlak) Waivodam, Paulum de Lindva Jani- torum, Ladislaum de Beczla Pincernarum, Henning Czerin, Agazonum nostrorum Magistros, Conradum Holzler , Magistrum hubarum , Wolfgangum Puken- dar, Jodocum Capitaneum de Vegles, de tanta fide- litate ingrati vicleamur, promisimus eis verbo nostro regio et sub fide nostra christiana promittimus per praesentes nostro et successorum nostrorum regum nominibus , ut si eos — sive haeredes ipsorum, quis- piam praemissorum ratione, qualitercunque et quo- modocunque inquietare, publicas inimicitias contra eos gerere, sjve eis adversari, guerram movere aut eos quovis modo gravare et impedire, seu quomodo cunque damnum inferre vellet, nos eis et cuilibet eorum praesidio fore, eos manutenere, protegereque 231 et defensare , damna quoque — eis generose recom- pensare volumus et tenemur realiter et cum efFectu. Ad quae omnia — nos et — suecessores nostros re- ges sub praescripta fide nostra obligamus et obliga- tos haberi volumus, praesentis scripti nostri patro- cinio mediante. Datum XII. kal. Aprilis Anno MCCCCLVII. Litteras has iii fragmentis dare necesse fuit post Prayura Hi- storiae Hung. P. II., qui earura nec datum Joci, nec ar- chivura, quo conditur, sivit nos nosse; inarchivo, ut videtur camerali hungarico latitant. Destinatae fuerant ad motus, capitis damnato Ladislao, capto Mathia et cae- teris, sopiendosj ast. facem beili incenderunt magis quara sopiverunt. — LXXXI. Donationis per Albertum R. H, Joanni Hunyad factae , ac hae reditariae possessionis vestigium, An, 1457. Sapientes viri , amici nobis grati ! — Noveritis, buius regni notabilem Nobilem, Georgium de Balay, cuius notitiam vestrae amicitiae patere credimus, hodie a magnificis Dominis , Nicolao Vaivoda et La- dislao de Palocz, ad nos in legationibus advenisse , et nobis ab eisdem lias novitates attulisse : quod inter Dominum nostrum regem et Michaelem de Zilagy, ac Gubnrnatricem , omni inter partes rancore depo- sito, firma pax ordinata sit, et subsecuta tali modo: quia ipsa Domina Gubernatrix universa castra regia in Transilvania primum , puta : Besztrecze , De wa , Gergen, Kralkw, Haczeg, Mibold; sed et in parte Danubii existentia, scilicet: Nandoralba, Zentlaszlo, Peeth, Tranko, Seryn, Orswa et Gewren; — item 232 Trenchen, Bestrecze, Sucha, Oroslankw, Lewa, Solno, Strechen, Domino nostro regi plenarie re- mittere habet; salvis castris et possessionibus suis haereditariis , et aliis certis per condam Domi- nura nostrum Albertum sibi datis, videlicet : Hunyad, Dyod , Solymos et emticiis, solummodo a Baronibus et huiusmodi regni Proceribus , perpetuo comparatis, quae et quos Dominus noster rex praefatae Guber- natrici et filio suo Mathiae nunc capto suae donatio- nis titulo dimittet, perpetuo possidenda et tenenda, et iam Dominus Nicolaus Vaivoda Transilvanus , per se personaliter profecturus est Viennam , praedictum Mathiam captum ad Strigonium reducturus, qui Ma- thias captus interim pro obside in manibus Domino- rum, Dionysii Archiepiscopi Strigoniensis et eiusdem Nicolai Waivodae Transilvani debet permanere, quo- usque praedicta castra regia Domino nostro regi re- stituentur; quibus restitutis mox praefatus Mathias, filius quondam Johannis de Hunyad Gubernatoris , captus et alii universi captivi, suis ex vinculis emit- tentur. Omnes etiam nota infidelitatis irretiti red- dentur graliae regiae , atque libertati pristinae. Ro- gamus igitur amicitias vestras perobnixe, quatenus, quantum in vobis est: quatenus insolencias et guer- ras, per latrunculos novissime exortas sopire velitis, ut hoc inclitum regnum, iam ex maiori sua parte de- solatum ? saltem in sua residua parte minori sentiat ab ulterioribus desolationibus, et praedationibus se se fore libertatum. — Item castra Berench et Owar praefata Domina Gubernatrix iuxta testamentariam legationem quondam magnifici Johannis de Hunyad Gubernatoris , Pancratio de Berench reddere habet et restituere. Ladislaus omnibus civitatibus etc. — Anno MCDLVII. 233 Ex tabulario civitatis Bartfensis Kaprinai 1. c 207 — 8. — Ladislaus subscriptus fuerat de Palocz, Judex Curiae re- giae, Nicolaus Waivoda, alias de Wylak, Johannis de Hunyad aemulus, Pancratius de Zenth-Miklos , alias de Berench et Owar, priraura Capitaneus Zakolcensis, postea Comes Liptoviensis, foederatus Joannis de Hunyad. LXXXII. Joannis de Hunyad memoria. An. 1457. Aeneas Cardinalis Senensis Alphonso Aragonum, Siciliae Regi S. P. D. Si Maiestati tuae rarius scribo , nihil obseero , vel negligentiae , vel adversae voluntati adscribatur. Cupio siquideinfrequentes literas meas in manus tuas dari, nam sic potentissime memoriam mei tua man- suetudo tenacius apud se haberet. Verum materia, quam ego scribere vellem, non occurrit, quae oc- currit, hanc scribere nolo: neque enim tutum est omnia mandare litteris , et hoc praesertim tempore , quo nec, qui via recta incedunt, carent suspicione. Caeterum, quae hic in Curia geruntur, sunt quam plures, qui tuae Sublimitati, ea conscribunt, et non- nulli quidem multo plura et secretiora, quam ego, norunt. De Germania tantum est, sic arbitror, quod aemulante nullo signiiicare possum. Curabo igitur, quotiens illis ex regionibus ad me aliqua referentur , nota digna , ne per me tuam Maiestatem lateant. — Nunc vero, quae habeam, paucis explicabo^ Vlri- cum, Ciliae Comitem, apud Albam Graecam, — occisum , iam pridem accepisti. — — Occisorem Comitis, non est ambiguum, Ladislaum fuisse, filium Joannis Hunyadis, eius, qui saepe Turcos debella- 234 vit. Et hoc anno superbiam Mahometis apud eundem locum confregit. Certum est non minus filium pro- fuisse reipublicae christianae in occisione Comitis, quam patrem in profligatione Mahometis: cum Ma- hometes et Comes hostes religionis essent; ille exter- nus, hic domesticus. Memorabilis hic annus est, quo Turci debellati sunt , et magnus Comes , magni regis Gubernator, obtruncatus est etc. £x Roma VI. kal. Aprilis. Anno MCDLVII. Aeneae Epist. Anno 1481. Norimbergae edit Nr. 266* LXXXIX. Elisabetha de Szildgy , Joannis de Hunyad vidua. An. 1457, Nos Domina Elisabeth, relicta quondam magni- fici Domini Joannis deHunyad, Comitis Bistricensis etc. , ac Michael Zilagyi de Horogzog, Banus Ma- choviensis et Capitaneus Nandoralbensis, memoriae commendamug : quod quamvis alias inter praefatum Dominum nostrum, Dominum Johannem de Hunyad etc. ac magnificum Pankratium de Sancto Nicolao, Comitem Liptoviensem, diversae controversiae et va- riae dissensiones motae fuerint et exortae ; tamen ut omnium inimicitiarum scandala e,medio nostri eiici possint, et eradicari cum antefato Pancratio de S. Nicolao ac Ladislao filio, et altero Pancratio, simi- literque filio , Stephano , Joanne et Jacobo , fratri- bus eiusdem Pancratii , ad talem cum eis dispositio- nem et concordiae devenimus unionem; quod nos antefatis Dom. Pancratio , filiisque et fratribus eius , ipsorumque posteritatibus et ad eosdem pertinenti- bus, universis diebus vitae nostrae quousque in mundo vixerimus, singillatim et seorsim contra quoslibei cu- iusvis status et conditionis homines , lam magnates , 235 quam minores, sine omni fraude, dolo, calumnia , astutiaque, novis adinventionibuS quibusvis, cum omni vera et recta fraterna charitate et amicitia ad- esse et prodesse volumus , sub fide christiana infra- scripta, honoreque et humanitate nostris medianti- bus. Nos antedicti Domina Elisabeth ac Michael Zi- lagy etc. , ad Deum nostrum vivum et ad sanctam Trinitatem ad sacratissimumque Corpus Domini no- stri Jesu Christi, manu nostra tactum, nec non in- temeratam Beatissimam Virginem Mariam, eiusque virginitatem et ad sanctum Petrum et Paulum Apo- stolos , et ad omnes Sanctos et Sanctas Dei iuramus, ut ita nos antedicti Domini Principatus et Potentates adiuvent, Sanctisstmumque Corpus Dominicum in ultimo mortis articulo nostrae, nobis taliter dignetur, turpissimaque morte et subitanea ita, non moriamur, altissimi Dei vultum post mortem nostram sic intueri valeamus, et ad infernum ita non sepeliamur, semen- que generationis nostrae ita non deficiat, ut prae- missa, fraternitates vestras ac reclas amicitias perpe- tuo duraturas , inviolabiliter , rate , firme , in omni- bus suis clausulis, punctis, articulis observabimus et observaturi sumus, adstricti et obligati. Vbi autem nos quoquomodo praemissa in aliqua parte , vel in toto violare vellemus et frangere, quod Deus aver- tat. Nunc solum vigore praesentium te Deum omni- potentem , simul cum genitrice , omnibusque Sanctis tuis invocamus , flagitamusque et deprecamus, ut praetextu non observationis praemissorum obligami- num ad nostrum detrimentum et periculum aeter- num, tam in hoc saeculo, quam post mortem in nos te vindicare debeas. Harum nostrarum vmore et te- stimonio literarum mediantibus, quibus sigilla nostra sunt appensa. Datum in Temesvar, in festo Beatae 236 Margarethae Virginis. Anno Domini Millesimo qua- dringentesimo LVII. E collectJone Caroli Wagncr. Kaprinai I. c. p. 120. Memi- nit huius instrumenti etiam Revai in Mon. et S» Coronae regni Hungariae cent. p. 670. LXXXIV. Joannis de Hunyad meritis , fdius eius Mathias , Rex Hun- gariae , votis unanimibus electus* An* 1458. Calixtus Papa Johanni Cardinali sancti Angeli, apostolicae sedis Legato , salutem et apostolicam be- nedictionem. Dilecte Fili ! Immortalis Deus , misera- tus populum suum non est passus regnum iHud , in quo tot certatim turbulentiis obortis sol prope mo- dum lucere desiisse vidcbatur, in tantis iacere et ca- ligare tenebris, sed sua clementia et inerrabili pie- tate afflictis rebus eum praestituit regem, quo neque commodior quisquam propulsandis periculis fidei or- thodoxae, neque in quem omnium Hungarorum stu- dia magis accensa esse potuissent; illi quidem (ut caetera omittanius, quae ampla sunt, quae ad ca- pessendum fidei defensionem eum non solum animare, sed acriter excitare debent) propositus est stimulus paternae gloriae et veneratio genti Hungarorum in- gesta, ex tot rebus , quas ductu illius clarissimi du- cis felicissime pro fidei tutela gesserunt. Itaque cre- dibile est, animam ipsius invicti athletae, quam in aeternam sedem pro suis meritis haud dubie rece- ptam esse confidimus , exorasse immortalem Deum , ut patriam et regnum iliud , pro quibus ipse tot an- nos indefesse pugnasset, et a quibus tot insignibus cladibus Turcorum avertisset furorem, non patere- tur domesticis dissensionibus lacerari, sed suis exi- 237 miis factis eum daret successorem, qui ab ipso non degeneraret, tutelainque Christiani nominis ea con- stantia susciperet , quam ipse cum summa gloria antea ab ineunte aetate suscepisset , et susceptam nunquam, nisi cum vita simul amisisset. — Soleba- mus dicere dolenter de infortuniis ab invidis et ae- mulis, ne dicam ad delendum, maculandum et ofFu- scandum inclitam domum illius dicti militis Christi, eius filium ultimo supplicio damnando , alium ca- piendo, matrem et progeniem gravibus persecutio- nibus — prostratis, et evulsis vepribus exaltaret et in quiete poneret, cum Deus misericors pro suis sit, faciens mirabilia solus et hoc publice et privatim, a diu praediximus, ut hic et alibi notum est. Quid enim mirabilius, quam eius filium ab Hungaris in regem unanimiter esse electum? etc. Datum XIV. Martii MCDLVIJI. Pontificatus nostri anno tertio. In Annal. Eccles. Oderici Raynaldi Torao XVIII. pag. 509, Edit. Coloh. LXXXV. Eodem in merito. Anno 1458. Calixtus etc. Elisabeth viduae , Mathiae matri. — Certissimam spem semper habuimus, praedica- vimusque palam, quod Deus omnipotens in suis iu- dex et miserator, non pateretur domum praefati Jo- hannis in tantis tenebris iacere, sed eam erigeret, et propter merita illius, quae orbi nota sunt, ad lucem, claritatemque reduceret. Rata fuit prae- dicatio nostra et vidimus repentinam mutationem di- vino mysterio factam , cum uno , eodemque tempore filium tuum, illustrem Mathiam in regem, Michaelem. fratrem in Gubeiuiatorem regni ipsius electos fuisse , 23S vidimus. Ex quo nemini dubium esse potesl . , im- mortalem Deum suam in hoc admirabilem potentiam ostendisse in oculis cunctis; nemo tamen divinae vo- luntati resistere valet. — Nec dubitet aliquis , quin anima praefati Genitoris sui cum aliis concomitantiis a piissimo Deo, omnium Bonorum remuneratore , hoc de filio suo obtinuerit, et sit exaudita, et ita addendo prius per nos dictis haec vera et multa alia hic et ubique ad animandum cunctos dicimus et prae- dicamus etc. Datum XIV. Martii Anno MCDLYHI. Pontificatus nostri anno tertio.J IbUlem pag. 510. LXXXVI. Joannia de Hunyad laus et gloria, testimonio Calixti Papue aeviterna. An. 1458. Calixtus etc. Mathiae regi Hungariae illustri. Charissime in Christo fili ! salutem et apostolicam be- nedictionem. Cum gravissimae curae, quibus iam a principio assumtionis nostrae affecti fuimus, acrius in dies urerent sensus nostros propter pericula, qu;ie populo christiano instare ex nefariis conatibus pes- simi Turcorum Tjranni videbamus, eoque vehemen- tior esset anxietas nostra, quod re in extremum di- scrimen adducta , summam Christi fidelium potenta- tuum negligentiam cernebamus; iliuxit tandem feli- cissimus dies , quo te divina pietate regeni Hungariae electum esse percepimus, domumque tuam exalta- tam, quod futurum et praediximus, et credebamus. Deumque, pro quo, totaque Christianitate bonae m e m o r i a e G e n i t o r t u u s , t a m g 1 o r i o s e , strenueque decertavit, minime passurum , ut domus tua calamitatibus oiluscaretur. Nuncio igitur, 239 huius tuae electionis , tanto gaudio elatum est cor nostrum, tantaque laetitia repleti sumus, ut vixdum constituere mente potuerimus , unde serenitati tuae potissimum scriberemus , aut quibus verbis digne laetitiam significaremus , quae quidem tanta est, ut nullius lingua merito exprimi possit. In quo animi nostri gaudia tanto aliorum laetitiam antecellunt, quanto acriores erant stimuli sollicitudinum, quibus propemodum soli prae omnibus pungebamur , et quanto hoc ipsum divina fiducia repleti exspectamus, praenunciationem quamdam pectoris nostri impletam iri et fore , ut omnipotens brachium extenderet su- per plebem suam. Etenim de tua Serenitate , ut de- bemus, cogitantes, tuamque felicem promotionem, iucunda consideratione animo revolventes, credimus haud dubie, — te coelesti munere, quasi divinum aliquem hominem, non solum isti regno, sed orbi christiano missum esse, qui regni ipsius florida aetate gubernacula exorsus, sublatis intestinis seditionibus , animum adhibeas ad gloriosum certamen Mahometi- cae sectae exterminandae. — Equidem cum patris tui, invictissimi militis, et athlethae Christi, nobis in mentem cogitatio venit, cuius aeterna sunt in universam Christianitatem felicium gestorum monumenta, aeterna laus et praeconium; existimamus post illius lugendam mortem, te alterum regni firmum columen et praesidium esse futurum, et eo firmius, quo ante oculos, patris ipsius tui glo- ria proposita est, quam non dubitamus serenitatem tuam esse non adaequaturam solum, sed omni conatu superaturam : quod eo facilius erit, quo maior est tua, quam illius fuerit felicitas et tu rex, ille mini- ster regni fuit etc. Datum Anno MCDLVIII. Ibidcm 1. c. 240 LXXXVIII. Joannis de Htinyad cum Michaele Szildgyi cognatio et affi- nitas. An. 1458. Nos Michael Zilagi de Horogzeg nomine et in persona serenissimi Principis et Domini Mathiae , Dei gratia Hungariae , Dalmatiae , Croatiaeque etc. electi regis, Gubernator in eisdem regnis constitutus, me- moriae commendamus praesentibus et futuris, qui- buscunque qualiter eo tempore, quo opera magni- fici et potentis viri olim Johannis Vaivodae Transil- vani, cognati nostri, et Domini, nec non au- ctoritate serenissimi tunc regis Wladislai, regnum Rasciae ab Amurate , Turcarum Sultano , restitutum fuit illustrissimo Principi Georgio Despoto nuncupa- to , eiusdem regis ac praedicti Vaivodae, Praelato- rumque , Baronum ac Nobilium regni voluntate , ita instante olim magnifico Georgio Marnavich , Comite de Zuonik, Sarosta regniRasciae et Domino in Voi- nicza, pro interesse suo, ac filii matris sui Joannis, appellati Tomko , tamquam filio et nepote olim Co- mitis Goyko, nepotis olim Comitis, et Vaivodae Ras- siae, Goyko regis Vukassini et Despoti Vgtessy, fra- tris felicissimae memoriae affinium nostrorum et eius- dem Joannis Vaivodae, cognati nostri et Domini de- claratum fuit, urbem Nissam antiquam patrimonium regiae familiae Marnavich, cum omnibus oppidis, arcibus, castris, pagis ac eorum iuribus omnibus et pertinentiis , quomodocunque ab antiquo tempore absoluto iure et dominio ad illam spectantibus , rea- liter consignari debere , in perpetuum praefatis Co- mitibus Georgio et Tomko, eius ex fratre nepoti; ita ut nullo unquam tempore dictus illustrissimus Princeps Georgius Despotus , suique haeredes et 'suc- 241 cessores possint habere aut praetendere ius ullum in diclam urbem et eiusdem pertinentias , sed dictorum Comitum et eorum posterorum intelligatur et esse debeat in perpetuum. Cumque nunc nobis in civitate Pest cum Dominis, Praelatis, Baronibus ac Nobilibus regni Hungariae , pro disponendis dicti regni rebus congregatis, idem Comes Tomko suo-nomine et tan- quam haeres praefati Georgii patrui sui, testimonium publicum a nobis, caeterisque Dominis nobiscum congregatis, de dicta voluntate regis Vladislai et Jo- hannis Vaivodae requisiverit et requirat, nos qui praefatis omnibus rebus, cum plurimis praesentibus Praelatis et Baronibus interfuimus , tenore praesen- tium fatemur et attestamur, omnibus et quibuscun- que perpetuis futuris temporibus dictam regis etc. voluntatem de urbe Nissa ad favorem Dominorum Comitum Marnavich a rege et Vaivoda praefatis de- claratam et pronunciatam fuisse , et executioni man- datam assentiente ipso illustrissimo Principe Georgio Despoto. In quorum fidem praesentem testimonialem paginam dedimus , et sigillo nostro communivimus. Datum in Pesth vigesima die congregationis nostrae. Anno Domini Millesimo quadringentesimo quinqua- gesimo octavo. Apud Kerchelicb Not. Prael. p» 373 — £> LXXXVIII. Joannia de Hunyad affinis Margaretha JBdthori, Michaelis Szildgyi conjux. An. 1461. Nos Mathias, Dei gratia Rex Hungariae, Dal- matiae, Croatiae etc. Memoriae commendamus te- nore praesentium significantes , quibus expedit, uni- versis: quod quia spectabilis ac magnifica Domina Hunjadiana. * 16 1(50 Margaretha, relicta condam Domina Michaelis Zilagyi de Ilorogzegh, perpetui Comitis Bistriciensis, fratris nostri charissimi , felicis memoriae, omnia castra, castella, civitates, oppida, villas et quae et quas dictus condam Comes Michael, frater noster et Dominus atque maritus suus , tenebat et possidebat , praeter castra Dvod et Vilagosvar, ac oppida Thur et Varsan vocata, Maiestati nostrae reddere et re- sigare promisit, et se superinde litteris suis median- tibus, fide et iuramento suo firmatis, nobis obliga- yit; igitur nos tum ex eo respectu, tum vero ex eo, ut ipsa orbata suo viro honestam et dignitati suae congruentem et competentem vitam ducere possit, castrum nostrum Djod, simul cum omnibus eius per- tinentiis, quibus condam Comes Michael , frater no- ster, tenuit et proventibus nostris quinquagesiraali- bus de huiusmodi pertinentiis eiusdem castri nostri , provenire debentibus, eidem Dominae Margarethae vita sibi comite dedimus et comraisimus, imo damus et comraittimus , et nihilominus pro oranibus impi- gnorantibus , debitisque ac dote et rebus parapher- nalibus , et pro omnibus aliis iuribus eiusdem Domi- nae Margarethae , quae eadera ex bonis et castris praefatis, mortuo dicto condam Comite Michaele, Domino et marito suo , a nobis quomodocunque ha- bere potuisset , vel habituram se praetendere posset ; castrura nostrum Vilagosvar praefatum, simul cum omnibus pertinentiis illis, quibus condam Despotus Rasciae tentiisset, ac oppida nostra iam dicta Thur et Varsan pro septem miilibus florenorum auri anno- tatae Dominae Magarethae inscripsimus et impigno- vimusj imo inscnbimus et impignoraraus tali modo etc. Datum Budae feria tertia proxima ante festum Beati Georgii Martyris Anno Domini Millesirao qua- dringentesimo sexagesirao primo. 243 Fuerat haec Margaretha testimonio Cdpituli Eccleside Buden- sis anno 1464. Dominica proxima post festum BB; Tibur- tii et Valeriani MM. Patre Stephano Bathorii Curiae reg. Judicis prognata. Kaprinai Hist. Dipl. P. l\* p. 481 sqq* LXXXIX. Honestas natdlium Johannis de Hunyad , ac virtus paldrti agnita. An % 1463. Egregie Miles! Ea, quae taih viva vdce propo- suistis, quam etiam in scriptis obtulistis , Serenissi- mus Dominus nosler Rex una cum suis Consiliariis , Praelatis et Baronibus clare intellexit , et breviter in hunc modum respondet : Primum in eo , tpibd nar- rastis , aliqua multum boria nova regiae Maiestati et vias ac modos ad ea consequenda tetigistis, illa omnia sua Serenitas libenter audivit, ac quod inter caetera dixistis : Vos liabita consideratione diligente , ad quantam nunc respectu antiquorum temporum paucitatem simul ac imbecillitatem redacta sit chri- stianitas, multis iard ab annis in hoc laborasse, ac diversa propter hoc perambulavisse loca , ut tandem universalis inter omnes Christianos concordia com- poneretur ad hunc videlicet firtem , quo tandem me- lius ac potentius contra Paganos fidei defensio posset procurari. In eo regia Maiestas laudat operam ac studium vestrum et multo magis laudaret, quando videret istos tam notabiles tractatus votivum perdu- ctos ad effectum. Comriiemorastis latissime, tam- quam pro negocio principali , qualiter Serenissimus Dom. Rex Bohemiae in sua et quadammodo etiam Domini nostri regis , velut fratris et filii sui in per- sonis Vos pro attentando huiusmodi negotio ad chri- stianissimum reis;em Francorum transmisisset. Et quod 16 * ^ 244 praef atus christianissimus Francorum Rex , si modo vos de pleno mandalo docuisset , statim ad omnia paratus extitisset, et ligam generalem cum Principi- bus christianis , sine dilatione iniisset. Cuius quidem ligae etiam capitalia quaedam puncta praesentastis , in quibus inter alia continetur de oratoribus regum et principum cum amplissima facultate ad certum lo- cum et tempus destmandis, qui rerum omnimodam potestatem habeant, ei de occurrentibus quibuslibet pro communi utilitate disponant. Ad haec regia Se- renitas ita respondet, quod nihil optabilius, nihil melius , nihil salutarius contingere posset populis christianis et fidei catholicae, quam si gentes chri- stianae tantis inter se terrarum spatiis distantes , Jin- guis insuper et habitibus , nec non moribus ac in- stitutis et studiis ac voluntatibus tantopere differen- tes, imo etiam vetustissimis et maximis odiis dissiden- tes, et maiori ex parte de facto quotidianis invicem bellis implicitae, nihilominus tamen his omnibus non obstantibus, quasi in unum corpus redigi, et ad ce- lerem ac firmam concordiam deduci , et per conse- quens ad eadem studia et easdem voluntates et actus conformari ac conglutinari, pro sufficienti tempore valerent. Haec enim esset excellentissima et singula- ris via , per quam in commune bonum omnia diri- gerentur; Ecclesia Christi et Romanum Imperium ad dignissimam amplitudinem excresceret. Paganismus omnis destrueretur et orthodoxa fides plus quam un- quam dilataretur. Caeterum ista huiusmodi universa- lis concordiae et generalis ligae mentio hic apud Ma- iestatem regiam fuit hactenus inaudita, et merito ex- pectasset sua a Seremtate et Domino Rege Bohemiae prius condignam superinde avisationem, quam talia suo nomine fuissent mota et incepta. Licet enim ille 245 fuerit Pater, hic filius, habet tamen et filius suum regnum, discretos fines, peculiare consilium, in cu- ria sua ~et proprios quosdam respectus. Et quia con- siliarios habet ad omnia sufficientes, non indiget pro- motione alterius. Cum christianissimo autem Fran- corum rege S. D. N. Rex iam dudum optavit omnem amicitiam et beneyolentiam contrahere et observare, quam et nunc tempestive oblatam libentissime acce- ptat , gratiasque agit tantae humanitati christianissimi regis Francorum, quem b.ene novit sua Serenitas in- ter omnes christianos reges tam nobilitate sanguinis, quam amplitudine dignitatis obtinere principatum; maximeque ad ipsum pertinere cognoscit tam altos et tam notabiles rerum tractatus. Meminit etiam sua Maiestas praedecessoribus suis Hungaris regibus per multa retro saecula cum domo Franciae semper ali- quam vel coniunctissimam amicitiam vel necessitudi- nem , seu affinitatem fuisse ; Regesque et Reginas de illa domo in hoc regno saepius extitisse. Quae omnia regiam Serenitatem inducunt, ut cum clarissimo et christianissimo Francorum rege strictissimam socie- tatem et confoederationem consideret, velitque iam exnunc de facto initam firmissime observare et quid- quid tanti regis sapientia et authoritas pro bono com- muni disposuerit , acceptare et tenere. Sed quia , ut praedictum est, apud regiam Maiestatem usque ad hoc tempus haec fuerunt inaudita, ita quod nec con- sulere potuit superinde , quos merito debuisset ; imo nec cum suis consiliariis sufficienter adhuc delibe- rare ; et licet dignissimum videtur Serenit. suae eos 9 cum quibus aliquam intelligentiam habet, ut Yenetos et praesertim principalissima totius christianitatis ca- pita , sedem videlicet apostolicam et imperatoriam celsitudinem , priusquam ad specialiores conclusio- 246 nes descensus fiat, super his aliquantulum reddere certiores. Ita enim commune debitum et publica ho^ nestas exigit. Ista tamen , quae ab aliis merito requi^ runtur, legia Maiestas iam de facto observat, nec quempiam christianum iniurie lacessit, aut lacessere intendit; sed cum omnibus fidelibus vicinis pacem firmavit et tenet, solosque paganos pro hostibus ha- bet. Ad hos submovendos et conterendos omnis cura e| omnes tendunt apparatus, omnisque expensa pro- ventuum non solum trium dierum, sed etiam totius anni. Sit modo aliis christianis principibus idem stu^ dium, eadem intentio cum effectu per regiam Maie- statem nunquam stabit, quo minus Turci confringan^ tur, et christiana religio protegatur et anipbficetur, Nec credant caeteri christiani Hungaros tantummodo de patria et suis duntaxat finibus decertare; pos^ sent, si vellent, et dudum potuissent tales tenere niodos et ea foedera inire, quod iilaesis et quietis permanentibus Hungaris alii periculoTurcorum arma sensissenl. Hoc igitur, quod petitur a regia Maie- state faciendum , quotidie sponte fecit et factura est in futurum , et quia continuis fatigamur infidelium bellis, inconveniens erat dicere: quod vel non in- diget au^iliis vel oblata refutet; imo potius longo in tempore negata efflagitat et si porrigantur, libentis- sime amplectitur. Rogentur ergo solemniter alii re- ges et principes christiani, ut pacem invicem teneant, ut fidei succurrant; a nobis talia postulata, de com- muni videlicet pace servanda, et fide tuenda, ianj de facto impetrata, ubique inteliigantur. Quamvis. etiam absque ista tam manifesta professione, haec pmnia de nobis praesumi possent et deberent, cum scriptum est: Ex operibijs eorum cognoscetis eos. Non oporlet ergo Domiimm nostrum Regem moneri, 247 cum sit in procinctu; aliquod facere intendunt? — faciant similiter, videlicet de facto et sine dilatione, cum iam certum sit, quod et sanctissimus D. noster personaliter et Duces Burgundiae et Venetorum sint parati ad movendum se; ita quod nullus dicere po- test, quod non habeat, quos sequatur. Omissis ergo tractatibus eatur ad effectum. Caeterum quoad ea, quae secretius retulistis , regia Serenitas ita respon- det: primum erat de remisione iniuriarum, quam petitionem similiter supervacaneam esse , censet regia Maiestas , quippe qui adhuc tempore electionis suae omnibus iniraicis indulserit et multis etiam postma- dum denuo culpabilibus veniam praestiterit, ita quod a nullo fere dici potest, quod de aliquo inimicorum suorum , vel in personis , vel in rebus qualemcunque sumpserit vindictam. Nec usquam in mundo Hunga- rorum aliquis exul aut relegatus a patria procul va- gatur. Hoc idem et proxiraa sua coronatione factura est regia Maiestas, laudabili in eo praedecessorum suorum consuetudine observata : quamvis et alioquin regni huius instituta et legales ritus ita tenent, quod contra quoslibet etiam regiae Maiestatis culpabiles non statim et ex abrupto animadvertatur , sed se- cundum iuris vias et legitimas proceditur sanctiones. Ergo ctiam quoad hanc partem christianissimi regis Francorum consilia et postulata dignissima prius per- regiam Maiestatem adimpleta sunt, quam per vos proposita exstitissent , possuntque intelligi obtenca absque omni ulteriori instantia requirentis, Secun^ dum erat, quod christianissimus Francorum s?ex ex multis, potissimum Alemannis, de sei»enissimo Dom. rege obloquentibus, dioentibusque non ad regiam Maiestatem, sed ad alios quoddam regnum hoc pertinere, notabilesque infamias contpa 248 Suum et Genitoris s u i nomen, aliosque suos i n i - qua diffimdentibus aures nullo modo adhibuerit; praesertim eo, quod talia non ad pacem publicam, cui studet, sed ad maiorem Christianorum pertur- bationem spectare iudicarit. Fecit in hoc christianis- simus rex , ut in aliis optime et proposito suo con- venientissime, meritoque debuit tantus Princeps hu- iusmodi malignae invidiae figmenta non modo non credere, sed nec audire. Novit insuper reg. Maiestas, libertates regni et iura clarissima , potestatemque plenissimam deligendi pro arbitrio Principis virili re- gum semine per defectum penitus intercepto; scit- que etiam illustrem Genitorem suum potissimum ita vixisse, seque taliter gessisse, ut de eo nihil vere dici possit a quoquam, nisi quod ad summam pro- bitatis laudem pertinet, et ad magnanimae virtutis gloriam sempiternam. Ea vero, quae forte de ipso malignitas ausa est comminisci, et alioquin minime verisimilia, etiam ratione temporum impossibilia esse facile coniiciuntur. Tertium erat de concilio, prae- cipue per electores imperii satis instanter postulato , et tamen per christianissimum Regem reiecto : pru- dentissime quidem hoc quoque et utilissime. Concilii enim congregatio singulariter ad Romanum spectet pontificem; si quidem eius est Ecclesiam Dei refor- mare, qui vice eiusdem in terris regit illam. Nec satis apparet, quid hoc tempore boni concilium pos- set afferre. Ex conciliis enim saepius schismata et discordiae, ac utilissimarum rerum perturbationes et impedimenta, seu retardationes oriuntur. Quae omnia maxime nunc essent periculosissima et com- muni paci, fideique defensioni evidentissime contra- ria. Quartum ex persona vestra addidistis : videlicet de novo matrimonio regiae Maiestatis procurando: 249 ad quam partem pro nunc nihil regia Serenitas aliud respondet, nisi quod ex debito honestatis et etiam bonae consuetudinis satisfacere vult modestiae, et quoniam ita divinitati visum est , ut novae viduitatis casum incurreret, tenere, incurrere intendit aliqua- tenus moderationem omnimodam; postea cum tem- pus suaserit atque honestas, deliberabit superinde, prout videbitur opportunum. Anno MCDLXIIL Ita Consiliarius Mathiae regis cuidam Gallo Nobili ad aulam Ludovici XI. regis Gailiae, nomine regis ad plura puncta respondit. Epistolae Mathiae Corvini regis P. I* Nr. 62« xc. Mandatum Dominae Elisabeth, genitricis Mathiae regis, ut Laniones porro quoque ut antea praestanda praestent. Jn.U72. Nos Elisabeth, Serenissimi Principis Dom. Ma- thiae, Dei gratia Regis Hungariae, Bohemiae etc* Genitrix. Memoriae commendamus per praesentes, quod quamvis . nuper ad humillimae supplicationis in- stantiam, Colomanni Mag. Eotarum regalium, quod- piamMacellum religiosarum dominarum sanctimonia- lium, in claustro Beatae Mariae Virginis Vet. Budae fundato degentium, eisdem dominabus in opus pium testamentaliter legatum et collatum , una cum aliis macellis, in theatro dictae civitatis nostrae Veteris- Budensis situatum, pro certis causis, eotunc nobis declaratis, dirumpi et distrahi, ac in alium locum ipsi civitati nostrae, ut dicebatur, utiliorem locari et aedificari annuerimus. Nihilominus tamen ex post ex iuribus et literalibus instrumentis dictarum domina- rum sanctimonialium et aliis certe documentis limpide agnoscentes , excepto macello proprio ipsarum do- 250 minarum sanctimonialium, de omnibus macellis prae- dictis carnifices seu carnium venditores , census an- nuales , in dictis litteris ipsarum dominarum sancti- monialium superinde confectis, manifeste expressa- tos solvere obligantur, pro eo digne iusteque et ra- tionabiliter , ne dictae dominae sanctimoniales in ea- rum ecclesia praedicta, suis iustis iuribus fraudentur quoquomodo, duximus recensendum, quatenus di- ctum macellum proprium ipsarum dominarum san- ctimonialium , in situ adiacens et ordine, videlicet in loco priori , in quo existebat , loco in moderno et de novo locetur et ordinetur et situetur, omnes- que proventus, videlicet tria centenaria de sebo bono et alios reditus ab antiquo dari solitos, tsm de dicto proprio macello earum , quam de aliis macellis ipsi carnifices seu venditores carnium iuxta contenta prae- scriptarum litterarum et litteralium instrumentorum ipsarum dominabns sanctimonialibus et claustro ea- rum praedicto , plene integre et sine defectu veluti antea reddere tenebantur , reddant , solvant et resti- tuant, pieno cum effectu. Quod si non fecerint vel nollent , seu in huiusmodi censuum solutione quo- quomodo, quod absit, negligentes seu contrarii re- perirentur, extunc vobis iudicibus et iuratis civibus dictae civitatis nostrae Veteris-Budensis , praesenti- bus et futuris, praesentium nolitiam habituris, fir- miter committimus , quatenus vos eosdem carnifices seu venditores carnium, vice et nomine nostris cum eorum damnis et gravaminibus , in talibus fieri soli- tis, ad praemissa facienda singulis annis compellatis, et firmiter coerceatis autoritate nostra vobis in hac parte attributa, et iustitia mediante. — Secus gra- tiae nostrae sub obtentu facere non ausuri, praesen- tes, quibus sigillum nostrum est appressum, post 251 earum lecturam semper reddi volumus praesentanti. Datum Budae feria quarta proxima post festum pen- tecostes, anno Domino Millesimo quadringentesimo septuagesimo secundo. L. S. cerae rubrae impressi, iam parte maxima detriti. E roembrana originali. Superscriptam : Commissio propria Dominae Genitricis Domini Regis." Praesens mandatam civitas Vetero-Budensis transumit anno 1493. V. infra. xci. Elieabelhae viduae confoederatio. An. 1472. Nos Nicolaus , Dei gratia Rex Boznae . notum facimus tenore praesentium significantes , quibus ex^ pedit universis , quod quia illustris Domina Elisabe-> tha, Serenissimi Principis Domini Mathiae, Dei gr, Regis Hungariae, Boheraiae etc. Genitrix, Nos in filium suum recepit adoptivum et spiritualem, et quod sicuti hactenus , ita et in posterius futuris tempori- bus vita nobis Comite ipsi Dominae Elisabeth et per consequens praefato Domino regi Mathiae, filio suo carissimo — — — eiusdem fidelis esse teneamur, — Nos vero attendentes in armario cordis nostri praemeditantes nobis et successoribus nostris ex- inde bonum et utile, commodumque evenire posse. Nos ipsos cum omnibus haeredibus et successoribus, nec non castris, civitatibus, oppidis, possessionibus et iuribus possessionariis nostris quibusvis ipsis Do- mino Mathiae regi et genitrici eiusdem commenda- vimus, spopopdimus et commedamus, spondemus-» que , ut dum et quandocunque a modo — —• ipsa Domina nostra Elisabeth ad dicta castra nostra, ci- vitates, oppida et possessiones nostras quaslibet et earum alterum, sive illam totiens quotiens intrare 252 voluerit , liberam intrandi , in eisdem iuxta suam vo- Juntatem pausandi eademque et easdem pro- tegendi habeat plenam potestatis facultatem. Ita ta- men, quod a nobis et filio nostro Laurentio ac hae- redibus nostris utriusque sexus — — easdem ipsa sua Serenitas aliquo quaesito sub colore non aliena- bit. Volumus insuper et promittimus, ut quo usque altissimus Deus , cunctorumque creator praefatam Dominam nostram Elisabeth, unacum praefalo Dom. Mathia rege , in hac yita conservaverit mundiali , eisdem fideles erimus famulatusque et exhibe- bimus. Castellani vero castrorum nostrorum ubivis in dicto regno Hungariae et eius partibus sibi subie- ctis , et in Boznia existentibus , adiacentium et habi- torum, secundum voluntatem eorumdem Domini Ma- thiae regis et genitricis eiusdem modo simili fideles esse, et famulatus constanter exhibere debeant et teneantur. Casu autem quo, si praefatum Dominum Mathiam regem , quod Deus avertat , priusquam an- notatam Dominam Genitricem suae Maiestatis ex hac vita migrare -h- — gere videretur, imo ipse altissi- mus Deus eundem uberius — — sacrae coronae et regnorum suorum iuxta stiam voluntatem, per tem- pora longeva feliciter conservare dignetur, extunc sicut in vita, sic etiam post decessum dicti Domini Mathiae regis contra omnes hostes et inimicos tam intestinos quam extraneos, ipsius Dominae nostrae Elisabeth , undecumque hoc regnum Hungariae sub- intrare praetendentes et machinantes totisque viribus et gentibus nostris penes memoratam Domi- nam nostram Elisabeth iuxta posse , nostrum et se- cundum voluntatem suam — — hostibus obviabi- mus, et obviare et contraire teneamur. Quae omnia et singula suprascripta in «— sub fide nostra 253 christiana , qua omnipotenti Deo debemus, ac in verbo et honore nostris regiis nos realiter et cum effectu — inviolabiliter -— turos sponde- mus, promittimusque et tenore praesentium obliga- mus. ln quorum testimonium praesentes litteras — sigillo nostro, quo ut Rex Bosnae utimur consigna- tas, dictae Dominae nostrae Elisabeth duximus dan- das et concedendas. Datum Budae in festo ascensio- nis Dom. anno eiusdem millesimo quadringentesimo septuagesimo secundo. Spiess Aufklarangen Anhang Nr. VI. xcil • Donationis Hunyadianae documentum. An* 1481. Nos Yincentius de Tombsvar ac Paulus Magnus, Castri Hunyad Comites , item Matthaeus de AJpestes ac Joannes de Havo Judlium Comitatus Hunyadien- sis; memoriae commendamus per praesentes, quod Georgius Szabo Krajnikus ac universe Kenezii et in- colae pertinentiarum castri Dewa personaliter no- stram veniendo in praesentiam , per eosdem fassum exstitit coram nobis, in hunc modum: Quomodo spectabilis et magnificus quondam Joannes Vaida Gu- bernator Regni Hungariae etc. felicis recordationis , Nobili et famoso Theodoro Kenezio, possessionem Torzok, simul cum quadam particula Kalmarfolde appellata, in pertinentiis dicti castri Dewa adiacen- tes, tempore suae gubernationis pro fidelibus servi- tiis ipsius Theodori, specialiter dum praefatus quon- dam Joannes Vaida in campo Rigomezeje per saevis- simum imperatorem Turcarum , simul cum gentibus suis prostratus fuisset, et ipse Dom. Johannes Vaida in loco certaminis de equo suo in terram prostratus 254 et deiectus , annotatus Theodorus equum sub ipso habitum eidemDomino Vaidae contulisset, per quem manus inimicorum et hostium suorum evasisset, dedis- set, donasset et in perpetuum contulisset, praefato Theodoro et suis haeredibus universis. Quae quidem praefata possessio Tozok et ipsa particula terrae Kal- marfolde vocata , mortuo praefato Theodoro ad pro- genitos suos , videlicet Michaelem Berettin cum fra- tribus condescensa foret, in quarum pacifico domi- nio perstitissent, ipsorumque fore scirent de prae- senti. Super qua quidem fassione praefatorum prae- sentes litteras nostras, horum in testimonium prae- fato Michaeli et suis fratribus duximus concedendas. Datum in Barcha feria tertia proxima ante fes tum B. Valentini Martyris. Anno Domini Millesimo quadrin- gentesimo octogesimo primo. £ chartis transilvanis. xciii. Joannes de Hunyad , Joannis Pongrdcz de Dengelegh avun- culus. An. 1511. Conventus Cruciferorum S. Regis Stephani de Alba — -— — - Quod si temporum in processibus praescripta iura possessionaria per quempiam regni- colarum ab eodem Capitulo , deficientibus tamen haeredibus praenominati Domini Laurentii Ducis et magnificae ac generosae Dominae Catherinae contho- ralis eiusdem, filiae videlicet olim Magnifici Joannis Pongracz de Dengelegh , Vaivodae Transilvaniae , et Comitis Siculorum, avunculi scilicet condam Do- mini Mathiae Regis Hungai^iae, piae reminiscentiae per modum, sive processum iuridicum obtineri et alienari contingeret etc. Datum in festo sanctissimi J55 Corporis Christi , Anno eiusdem millesimo quingen^ tesimo septimo. Venerabilibus et religiosis viris Ma- gistro Georgio praeceptore et eodem custode , Anto- nio Cantore, Paulo Lectore, caeterisque fratribus Ecclesiae nostrae praedictae existentibus, regi famu- lantibus sempiterno. Ex archivo Cap. Vesprira. Hunc Joannem Pongracx de Den- gelegh, in Comitata Szathmar, sororinam Joannis de Hu- nyad a Giskra repudiatam duxisse, arbitror. III. Genus et incunabula Joannis, regni Hungariae Gubernatoris. E scriptorum ac literarum solennium testimoniis deducta. Testimoniorum praemissorum , fide et auctori- tate videntur nobis, sequentia constare: 1.) Herois nostratis pater fuit Voik, Vala- c h u s , filius Serbe , miles aulicus : palam confiten- tur idThuroczius: „Erat nobili et claro Trans- alpinae gentis de gremio natus Joannes de Hu- nyad. — Peregrinis de partibus regni Hungariae deductus inter oras. — Fertur rex Sigismundus ge- nitorem ipsius, virtutis merito, partibus de Trans* alpinis suum traduxisse in dominium''; loco citato- Bonfinius: „Parentibus nequaquam obscuris edi- tus; pater namque inter Valachos — plurimum apud gentem eam valuisse; — e Transalpinis oris in Transilvaniam translatus fuisse fertur" 1. c. — Aeneas Sylvius: Huniades, — Dacus hic (nunc Valachos appellant) natione fuit, haud claro 256 genere natus , $ed factis per arma clarissirnus" 1. c. — Ludovicus Tubero: Hic autem rex (Ma- thias) paterno genere G e t a erat. Graeca voce Moro vlachus (niger Olahus)" 1. c. Confirmat Diploma Sigismundi de anno 1409: „Voik aulae suae militi, ac per eum Magas et Radul carnalibus, ac Radul patrueli fratribus, nec non Joanni, filio, suis terram Hunajdvar conferentis nro I. Voik, Radul nomina originem produnt valachicam. Tum Alberti , qui pa- trem Joannis nostri, expresse Olah, seu Valachum compellat , diplomate , quo hunc Banum Zeurinien- sem constituit. Nro II. Omne dubium tollit Nicolaus Olahus, Archiepiscoporum Strigon. doctissimus, ex eiusdem Hunyadii sorore Marina Valacha ortus : „Jo- hannis , inquit, Hunyadis, Vaivodae Transilvaniae, posteavero Gubernatoris Hungariae tempestate, Dra- gula, Vaivoda Transalpinns , partim interfectis, par- tim expulsis his, qui e Dani erant sanguine , regnum occupaverat. Mamzillae ab Argjes, ex uxore Marina, eiusdem Joannis Vaivodae sorore ? duo erant inter alios filii: uni nomen fuerat Stanzul, qui Danum et Petrum filios suscepit; alteri Stojan, hoc est: Ste- phanus. Is me et Matthaeum filios , Vrsulam et He- lenam filias genuit. Potitus igitur rerum Dragula, Stanzulum patruum meum insidiis interceptum, se- curi percussit. Stephanus vero puer adhuc — con- fugit ad Mathiam regem, qui decreverat eum saepe numero ad regnum cum excrcitu reducere, sed pater — maluit in Transilvania , matrem meam , Barbaram Hunzar , ducere uxorem , vitamque agere privatam , quam in tjrannide et imperio, mille periculis sub- iecto, instar maiorum suorum interfici." Hist. Hung. Ccp. XII. p. m. 23. Cum soror Hunyadii herois no- stri carnalis Marina origine fuerit Transalpina, hunc 257 quoque Valachum fuisse, inficiari nequimus. Num pater illius e coloniis Eomanorum in Transalpina Da- cia superstitibus, aut vero e Getis acBuIgariis, provin- ciam hanc ingressis, ac linguae lalinae pigmento quo- clamimbutis, ortus fuerit, liceat cuilibet, utlubet, sentire *). 2.) Matrem eius ingenuam, venustissimam , No- bilis cuiusdam Valachi Transilvani filiam *) Mathias Belius Not. Hist. Tom. II. p. 573. Johannem de Hunyad genere Valacham fuisse , ex scuto eiusdem , ca- put humanum, fercut Valachiae insigne, rcferente, ar- guit. Nos simile ipsius insigne haud comperimus. Vexillo> in quo corvus annulum gestans depictus fuerat, usum ex Callimacho Lih. I. §. 2. novimus. Sigillum eius vidimus: corvum exhibens gentilitium, cum Luna decussata et hac perigraphe: S. JOHANNIS DE HUNYAD, GUBERNA- TORIS REGNI HUNGARIAE. — Litteris donationalihus solebat sigillum etiam ordinum regni adiungere, quod inde a Mariae Regis temporibus refert cracem patriarcha- Jem tricolli insistentem, cum hac epigraphe : S. PRAE-. LATORUM, BARONUM ET NOBILIUM REGNI HUN- GARIAE. Vt patet e litteris anno 1446. feria II. ante fe- stum BB. Petri et Pauli Apostolorum hac forma cditis: „quibus sigillum nostrum , quo nunc seu Gubernator hu- ius regni utimur, sed et sigillum universitatis eiusdem regni Hungariae penes sigillum nostram, de nostro be- neplacito , ac dictorum DD. Praelatorum et Baronum as- sensu sunt appensa/* Hun jadiana. 1 7 258 fuisse, iiinuit Bonfinius : „Aiunt, ingenuam venustis- simamque Valachi cuiusdam nobilis filiam in Tran- silvania (patri Joannis) Valacho, haud quaquam igno- bili, nupsisse." Dec. III. ljb. IX. circa finem. Nomen matris , Elisabetham , ac filiam Morsinaianam , Ca- spar Heltay prodidit : „Opulenti Boyeronis (i. e. Va- lachi nobilis) filiam — ex genere Morsinai — Trans- alpinus quidam Boyero, nomine Woyk, qui ob si- multates valachicas huc (in Transilvaniam) se patriis, ex oris receperat , venustate Morsinaianae captus , duxit. — Elisabetham, vocatam ferunt;" lcoo c. — Familiae Morsinaianae laterculum post gesta Stephani Morsinai , lingua originali slavica , tum latina reddi- tum , conservavit Steph. Kaprinai MSS. sub B. Tomo XLI. numeris XXXVI— XXXVIII. *). 3.) Primam aspexisse lucem in avito gentis suae vico Hollos seuCorvino, monet identidem Bon- finius: „In Corvino vico (Hollos) natus. u „In hoc itaque vico, in Corvino pago , Joannes, Mathiae pater, natus est." Dec. III. Lib. IX. sub finem ; more ideo patrio, a ioco natali, Scriptoribus latinis, Cor- *) Matrem Joannis Hunyadii Elisabetham de Morsina aeque valacham fuisse, non tamen Transalpinam , sed Transil- vanam , tam Bonfinius quam Heltajus innuunt Vxorem , ^lisabeth Sziliigiam circa annum 1432, proin qua militem tluntaxat, matrimonii vinculo Hunyadium sibi copulasse, inde colligimus, cum Ladislaus, primo genitus eorum, An. aetatis 24. sit Budae, in foro S. Georgii apparitoris manu capite truncatus 1457. 259 vinus, vulgariter Caspari Heltajo, Hollosj Janos vel Jankula compellatus 1. c. "*). 4.) A possessione veroHunjad, a patre suo Voiko anno 1409. militaribus servitiis impetrata, iure iti- dem gentili, Hunjadi, Hun jadius vel de Hu- njad denominatus ; quod Joarinfes de Thurocz insi- nuat: ,,Rex Sigismundus , virtutis merito p a t r i s pulsatus, illum partibus de Transalpinis suum tradu- xit in dominium , — nihilominus digna perpetuaque eumdem munitionis Hunjad possessione donavit" 1. c. Sigismundus rex, litteris suis anno 1409. con- cessis palam est professus : se Voiko , aulae suae mi- liti, ac per hunc fratribus, ac filio ipsius Joanni, munitionem Hun jad contulisse. Dipl. nro I. Idem innuit Ladislaus Posthumus dicens : per Sigismundum prima haereditate in hoc regno suo fuisse con- donatum. Dipl. N. LXII. Id propter usu venit, ut non solum Corvinus, sed etiam Hunjades ac de Hunjad promiscue sit cognominatus **). *) Videtur idem Joannes castro Hunyad anno 1409 a patre impetrato, in Transilvaniam primum traductus* gentilisque nostras effectus fuisse. Mirum proin non est, quod linguae latinae expers manserit. Qua Gubernator ab epistolis Jo- hanne de Zredna, alias Vitezio, ustis fuerat, quem etiam Episcopum Varadinensem constituit. **) Quo pacto scripserit Joannes a Capistrano ad Callistum III: PP. de eodem: Substituit tamen nobis (Deus) non irnparem sibi virum Nicolaum de Ujlak, sub cuius domi- natu valido et potenti ipse idem Joannes cum quinque tr * 260 5.) De anno eiusdem natali Chronicon Chroni- corum Politicum, collectore Gualtero Belga Franco- furti anno 1614-mo, in octavo editum , dies natales Prncipum, Comitumque, ex genethliacis MSS. ma- thematicis, item annalibus passim per Europam pu- blicatis collectis P. I. p. 1225. notat: ,,Joannes Hu- niades , Vaivodae Transilvaniae, natus 30. Martii A. 1390; — ast hic annos prope quatuor retrahendus ipsomet Joannis de Hunyad testimonio , qui epistola ad Eugenium IV. PP. anno 1448. die 17. Septembris data, inquit: iam supra sexaginta numera- mus annos (vide nro XLV.) Si anno 1390. natus fuisset, anno 1448 nec sexaginta numerasset aetatis annos; anno proin prope 1386. natus sit oportet; huic singula vitae lpsius stadia , resque gestae , obi- tum usque rite congrunnt : vel sex equis suam militiam inchoavit" 1. c. ; praeceptu est difficile: etiamsi concedamus, Ujlakium Hunjadio senio- rem, ideoque in Vaivodatu primum fuisse, ut patet e litteris Wladislai anno 1442 datis: „Wladislaus Dei gratia Hung. Polon. Dalm. Croat. etc. Rex, Lithvaniaeque Prin- ceps et haeres Russiae, fidelibus nostris, Magnificis *Ni- colao de Ujlak et Joanni de Hunyad — Waivodis nostris Transilvanis vel eorum V« Vaivodis salutem et gratiam. Datum Budae feria III. proxima post festum B. Matthae 1 Apostoli et Evang. anno MCDXLII. (ex adversariis MSS. Hustii) ; ast Hunyadium sub Ujlakio tyrocinium militiae posuisse, admittere nequimus: oportuisset enim ratione hac Ujlakium Hunyadio annos minimum 15. seniorem , proinde Bosniae regem factum anno 1472. plusquam con- tenarium fuisset quod fidem omnino excedit. 261 Anno 1409. aetatis suae 23. cumpatre suo, pa- truisque terram Hunjad coimpetravit (Diplom. I.) in clientelam Nicolai Chakii, tunc Transiivaniae Vaivo- dae admissus; benevolentia Francisci Chanadini frui- tus ; adolescentiam regnante iam Sigismundo egregie traduxit; stipendia sub ungaro, halae (alae) praefe- fecto, meritus , ait Bonfinius 1. c. ,,Ipse Joannes re- gnante condam gloriosissimo Principe, Domino Si- gismundo, tunc rege, avo nostro, beatae memoriae, annos iuventutis laudabili indole exegit, in quibus praematurum sensum et adultam semper gravitatem prae se ferens studuit, ut quo plurimi aliena ope et suorum maiorum titulis irrumpunt , eo sudoribus suis, virtute, ingenio et vigiliis ascehderet; pulchrum gloriae genus existimans, praelucere posteris et na- scent.bus nominis decus ac dignitatis initium adferre. Adolescentia vero egregie traducta , corpus ad tole- randos labores et miiitarium exercltiorum actus, as- vefaciens et habiie reddens, futurorum inelitorum operum suorum fundamenta cerlis praesagiis iecit, et ingenuis moribus , quasi quibusdam gradibus , ad dignilates, honores et gloriosam nominis famam, li- beros sibi ascensus coinparavit; praedare enim indo- lis miies et imperiali obstquio dignus, tunc primum regiis mililibus commatriculatus est." Dipl.nro LXII. Annis 1410 — 30. Sigismundum, coronam im- perialem Francofurti suscipientem , tum belli contra Bohemos seditiosos, ac Turcis saevissimos iugiter secutus, aetatis 35 — 45: ,,Successive itaque fide de- votisque obsequiis praefato avo nostro sive pro sus- ceptione imperialium infularum, seu pro reparandis ruinis regni sui Bohemiae pro decenti, sed et in aliis cunctis negociis gerendis et rebus beilicis ad tem- 262 pora vitae suae , fideli semper sollicitudinis diligentia inseperabiliter adhaesit, pro cuius etiam honoris am- amplitudine seepius capitis periculum bello et armis adiit. Lad. Posth. Dipl. nro. LXII. Annis 1431 — 4. aetatis 45 — 48. Sigismundum Mediolani coronam ferream suscepturum, secutus, sub Philippo Duce Mediolanensi servitia obivit mili- taria : „In Italia duos annos sub Duce Mediolanensi stipendia meruit , nam Sigismundum in Italiam secu- tus remansit. — Munia quaequae militiae honorificen- tissime gissit; ex bono tyrone miles fortissimus, ex milite imqerator optimus emersit. Per singulos ordi- nes miro laudis et gloriae successu iam evectus, pro- vincias cum imperio sortiri coepit," ait Bonfinius Dec. III. libro IX. Cf. Thuroczium loco praelaudato. Annis 1435 — 7. aetatis 50 — 52. in provincia Serviae, copias Belgradenses ductabat, primasque messuit de Turcis victoriae palmas : „Vnde reversus profectus venit ad Triballorum (Serviorum) Ducem. Mercede autem conductus, longo admodum tempore apud hunc ducem versatus est, ubique, quocumque mitteretur , fortitudinem et diligentiam memorabilem ostendens , 6 ' ait Chalcocondvlas 1. c. Anno 1437. consertis cum Turcis in defensionem castri Belgra- diensis , armis , caesis fere quadraginta eorum milli- bus, ac qualuor praecipuis eorum ducibus,. qui po- stea Pragam adducti sunt, interceptis; Amurate hac clade afFecto , qua belli Dux inclaruit. Vide Histor. Turc. la Croix, apud Schulz P. I. p. 199. Anno 1439. aetatis 54. ab Alberto, Imperatore et Hungariae Rege , ad Baronatum regni , Banatum 263 quippe Zeuriniensem evectus , bonisque auctus; vide Dipl. nro II. Instabat praesens a Turcis periculum , qui , vastata fere tota Servia , Belgrado obsidionem minabantur; Georgius Despota, discrimini proximiis, missis crebro ad Hungaros nunciis, opem implora- bat. Joannes Hunyad, qui desiderio incredibili manus cum Turcis conserendi tenebatur, foederato regni socio , ne si is succubuerit , hostis in regni vi- cera penetret, mature occurrendum, alii contra nihii iniussu regis tentandum censebant." — Repertorium MS. Ant. Steyrer ex Tab. caesareo. „Castns subin (anno 1439.) ad Zalankemen fixis, Danubium traii- ciendum ac pugnae decretoriae copiam contra Amu- ratem, Zendroviam obsidentem, faciendam petiit ; sed aliis hostis mora ac velitatione delassandus videbatur. — Zendrovia subacta, sex Magnatibus, cum copiis suis e castris recedentibus, Albertus se proditum vi- dit." Windeck cap. 222. „Joannes de Hunyad altio- ribus eotunc (relata prima de Turcis victoria) subli- mandus honoribus , nisi ipse avus noster e vita exces- sisset. Succedente tandem excellentissimo principe, Domino Alberto , similiter Romanorum ac Hungariae Rege etc. , Genitore nostro, felicis recordationis , certe dudum fidelitatis opera continuo cremento au- gens et in ipsius Genitoris nostri obsequiis , ac expe- ditionibus bellicis , quas idem suo adversus nonnul- los rebelles regni Bohemiae , seu contra Teucros lau- dabili semper exitu confecit, nunc prudentis consi- liarii, nunc vero strenuissimi miiitis agens officium, adeo fuit continuus et utilis, ut ab eodem genitore nostro primum de milite ad nostram Baroniam Re- gni , Banus videlicet Zeuriniensis , qui clarus Baro- niae titulus est, insignibus meritis creatus sit, ubi et gloriosa tandem adversus Teucros, eotunc illis 264 parlibus oppido Intestos, praelia ipse, et egregitfs quondem alter Joannes, de ipsa Hunyad, railes, sibi sanguine frater , fortissimaque strenuitate par et so- cius, victorioso semper fine saepius confecerunt." Lad. Posth. Dipl. nro LXIL > ■ Anno 1440. aetatis 54. a WJadislao, Rege Hun- gariae , Baronatum Vaivodae Transilvaniae emeritus , ut inscriptio Coronensis notat: „MCDXL. Joliannes Hunyades, Banus Zeveriensis, Waivoda Transilva- niae constituitur." Apud Scliwandtner Tom. I. pag. 886. Merita eius insinuat Tliuroczius Cliron. P. IV. cap. XXX. : „Praefatus igitur Johannes de Hunyad semper sui superioris lateri adhaerendo, quum iam de virtute in virtutem crevisset, a minoribus regni officialibus , quorum usque ad tunc fretus fuisset ho- nore, successivo incremento in tautum claruisset, quod ad Valvodatum partium regni Transilvaniarum suum extulisset et titulum; vir in regno non parum potens, et ipse regi Wladislao adhaesit," Meritum eius explicat uberius 1. c. cap. XXX.: „Viri in regno potentes, Ladislaus de Gara Banus , Joannes Phjlpes de Korog , Andreas Bothos de Xanoph , Henricus , filius Vaivodae , de Thamasy , omne robur suum in arma concitantes, iniurias reginae, filiique illius pro- pulsaturi, secus monasterium de Czykador, quem locum vulgus Zek (Bataszegh) appellare solet, castra metati sunt. Contra quos praefati Dominus Joannes de Hunyad Vaivoda, et Nicolaus de Ujlak, tunc Banus Machoviensis , compositis agminibus , velisque extensis venientes, in magna virtute bellandi illorum irruerunt super castra. — Cum Regis Wladislai pars animo pugnaret ferventiori, mox castra partis alterius perturbata sunt, dissolutaque per avia ferebantur, sc cuncti eorumdem praesidio castrorum nudati , sparsim fugiebant. — Persequebantur eosdem Vai- vodae acBani milites; — ubi Andreas Bothos, homo severus, severa morte interiit. Henricus quoque, filius Vaivodae,,captus est; Ladislaus autem deGara Banus et Joannes Phylpes deKorogh fuga elapsi sunt. — Fuerat ea propter Hunyadius a Wladislao Rege possessionibus Solymos condonatus. An. 1440. Vide Dipl. Nro III. Anno 1441. aetatis 55. Comes una Themesien- sis ac Belgradi Praefectus creatus insignem de Tur- cis retuTit victonam: ,,Quum, inquit Thuroczius 1. c. capl XXXVI. , post haec eorumdem temporum sub decursu, Dominus Joannes de Hunyad, Vaivodatus Transilvani et BanatusSeveriensis honore claresceret et in Comitem Temesiensem creatus, exigenteque rerum necessitate, castri Nandoralbensis in praedicto Capitaneus factus extitisset, ac partes regni Hunga- riae inferiores usque ad flumen Titiae, totaque Scla- vonia ac cunctus a«er Savae flumina medius, dira Turcorum rabie vastarentur, civitates et villae, ac oppida vehementes per flammas comburerentur , res diriperentur ; homines sine discretione sexus et aeta- tis aut interficerentur , aut perpetuae servitutis iugo mancipandi abducerentur ; omnibus regnicolis, in- trinsecis fluctuantibus odiis ac partibus regni prae- scriptis manifesto discrimini relictis, solus ipse Dominus Joannes Vaivoda tantam christianae religionis persecutionem amaro corde tulit. Qua- propter post multos cum ipsis Turcis , in quibus semper victor evasit, partiales congressus, dum eo- rumdem dierum sub volumine, Vaivoda quidam Tur- carum Isak nomine , qui castrum Zendrew caeteris- 266 que Rasciae regni arces, ac poene omnem Rasciam sive Serviam ex dono praefati caesaris Turcarum te- nebat, suorum magna vi subditorum collecta, castro Nandoralbensi circumiacentes vicos diripere, exure- que, ac novi capitanei animum tentare aggressus est; ipse Dominus Joannes Vaivoda hostilem sciens cona- tum, ea, quae ad tantum hostem tractandum perti* nebant, componere non neglexit. Congregato enim peroptimo armatorum praesidio, ac ex illo aciebus ordinatis, hostis se hosti in campo obtulit. Fit igi- tur magno cum impetu congressus utriusque hostis et multi imbelles primitiis sternuntur ab equis; cla- mor exoritur ingens; moribundum instat certamen; innumeri parle ab utraque cadunt interfecti. Izak ergo Yaivoda , Hungaros aut vincere aut mori prae- optasse videns , mox terga vertit , et in veloci cursu sui equi versus castrumZendrew simul cum suis, qui superant, fugam iniit vehementem. Vnde Dominus Joannes Vaivoda et omnis suorum militum coetus se- cuti sunt illos in ore gladii, quo dum ipsius castri Zenderew moenia intuiti sunt , multos ex ipsis in cadavera redigentes. Tandem cum victoria et rapta- rum magna cum opulentia rerum in castrum Nandor- albense redierunt." Hoc Joannis de Hunyad insigne meritum recognovit etiam Ladislaus Posthumus Dipl. nro LXII. : „Consequenter ipso etiam divo genitore nostro, licet satis praemature, ut tamen Domino pla- cuit , vita functo , dum regnum nostrum Hungariae nobis eotunc apud incunabula et alienam educatio- nem aetatem agentibus, idoneo tutore orbatum et intus gravissimis odiis exortis fluctuaret et foris gras- sante dictorum Teucrorum tyrannide , innumeris af- fligeretur malis, utpote iam ipsi Teucri vastare agros, diripere villas, homines sine discretione sexus clas- 267 sis vel trucidare, vel abducere impune consueverant, et poene totas inferiores ipsius regni nostri Hungariae partes, usque ad fluvium Ticiae et item ex altera, usque ad interiora loca regni nostri Slavoniae vel miserabiliter vastaverant vel occupaverant , adeoque gravissimo metu iam totum regnum concusserant , ut illud in pendenti ferme ruina positum sui blasphe- morum Christi manibus solam restare putaret occu- pationem ; praefatus Joannes de Hunyad medio tem- pore Vaivoda Transilvanus et Comes Themesiensis creatus, factus etiam Capitaneus Nandoralbensis et aliarum inferiorum partium , eis titulis non minus , quam acceperat, dignitatis et gloriae restituit, illius- que suae sublimationis primordia pulcherrimis qui- busdam victoriae generibus conservavit, fudit enim imprimis victrici bello , in terra Serviae prope ca- strum Nandoralbense IzakVaivodam Teucrorum, qui eotunc castrum Zenderew , cum tota ipsa terra Ser- viae occupatam tenebat." Dipl. nro LXII. Anno 1442. aetatis 56. maximis in Transilvania de Turcis indaruit victoriis ; ad vicum nempe Sancti Emerici (Szent-Imre) 9. Martii, et ad portam fer- ream, vulgo Vaskapu, mense Julio. Primam edisse- seruit Joannes Thuroczius Chronic. Cap. XXXVII. : „Post hanc ipsi Domino Vaivodae divinitus datam victoriam, non multo dierum intervallo praetereunte, alter Turcorum exercitus , gloria victoriarum , ante haec tam de Hungaria, tam aliarum sibi vicinarum nationum de regnis reportatarum , tumidus, magna praesumens magnoque suae generationis populo, ac armorum munimine non modico suffultus, duce quo- dam Vaivoda Mezetbeg vOcato, homine austero, res- que bellicas dirigere docto, per terram Transalpinam / 268 clandestina quadam eruptione, alpibus transitis, re- gni Hungariae Transilvanas irruit in terras. Gens cru- delis et cuncta otfendere solita, quaequae sibi oc- currebant , pietatc absque aliqua , ignis et ferri vim adhibendo , omnia vastabat; aetasque aut conditio cuipiam aliquam non ministrabat redemtionem. Hanc funestam eiusdem exercitus Turcorum ante eruptio- nem paucis diebus D. Joannes Vaivoda in ipsas trans- alpinas partes venerat, aditaque civitate Albensi vul- gari vocabulo Gywla-Fejerwar vocata, quid de hoste faceret, cogitabundns praemeditabatur. — Subitum enim tanti inimici propter adventum , copias adunare et illi occurrere , sibi omnino negabatur. Quapropter maxima premebatur anxietate, ita ut ora illius ex nimiarum cogitationum impulsu marcescerent, et la- tia scinderentur. Quum autem ipsi Turci multis iam dicti Transilvani agri partibus percursatis, ingentem praedam hominum, rerumque ac pecorum trahentes, dictae civitati Albensi propinguum ad campum vene- runt sic, ut incenclia , fumum eructantia , illos non remote esse tcstarentur; Dominus Vaivoda Joannes, alios sustinere valens, se sustinere nequivit, quin totus excandesceret in vindictam; tanto hosti ob- viandum esse statuit, militumque minus congrua in comitiva conflicttirus, prosiluit in campum. Erat eis- dem in diebus Episcopus civitatis eiusdem, homo de- centis reverentiae , in rebus tamen rite agendis ve- hemens, et hic ipsum Dominum Vaivodam comitatus est. Progredientes igitur , quum incauti ad cainpum viilaeS. Emerici pervenermit, subito cunctae circum- adiacentes valles ingentia hostium agmina, in abscon- dito latentia, tantummodo ipsius Domini Vaivodae adventum exspectantia , se effuderunt. Quid ultra? Ipse Dominus Vaivoda campum deserere, imparem- 269 que sibi hostem declinare coactus,est. Fugiebant, qui poterant ciuicti , qui autem in fuga deficiebant , per hostem aut capiebantur , aut interficiebantur. Vbi et praetactus Episcopus celeri cursu sui grada- rii, dum fugiens, suo gradario trans decursum cuius- dam rivuli saltante, in terram decidisset, decollatus est. — Extulit haec res cor Mezethbeg Vaivodae, ipsumque maiora aggredi animavit. Quapropter omni sine timore Transilvanas ferebatur per partes. Gau- debat de praeda, maxime de iila , quam sibi sors pugnae obtulerat. Hanc quidem intactam suo ferre caesari cogitabat; ergo et vectores et custodes cur- ruum in idem servabantur. Inter haec Dom. Vaivoda Joannes omnem ipsarum partium militem, quem tam repertini temporis in spatio conducere potuit, in magna celeritate congregavit, ulciscique ardens mox egressus, hostem sequebatur. Quum autem haec Me- zethbeg Vaivodae nunciata sunt, fertur dixisse. — Veniat et nobis plus , quam pridem , lucri faciat. — Stabat ad tunc, quum haec dicta sunt, speculator Domini Joannis Vaivodae Turcorum, dicto Mezeth- beg adstantium, in medio, ac omnia, quae inter ipsos de committendo bello collata sunt, audiebat. Festi- nanter igitur ad Dom. Joannem Vaivodam rediens, secrete dixit ille: Tu et omnia tuorum armorum in- signia, quibus propriae personae uterisque pro de- fensione, equique tui color, Mezethbeg Vaivodae prodita, et me praesente robuslissimi milites in ar- mis caeteris praestantiores, delecti sunt, commissum- que est illis , ut quam primum te circumveniant , et quam maxime tuam festinent ad interemtionem. — Habebat Dominus Vaivoda Joannes inter alios mili- tem unum, Simonem nomine, ex generatione nobi- lium de Kamonya (de Kemenv iuxta CI. Benko Trans. 270 I. p. 179.) ortum, a se in forma corporis non mul- tum differentem , militarisque animi virtute suos in- ter socios non minus valentem. Cum hoc igitur mi- lite ipse Dominus Vaivoda arma et equum commuta- vit, ac ducem, Vaivodam, sive ut aiunt, Hunyadem: nain morte ipsius spes quoque nostra interiisse videtur.*' Annonymus ex cruciatorum nu- mero, apud Bernardum Petz Thesaur. anecd. Tom.TI. P. III. ,,Dicainque de homine illo armato, magnifico Joanne de Hunyad, Comite Bistricensi, regni Hun- gariae Gubernatore. Quantis, credis, ille suis diebus fulserit victoriis? quantis contra infideles concerta- verit bellis? Dispositio enim et campestria conlra Saracenos et Asianos, quomodo firmanda erant, ipso melius nemo scivit. Terror erat infidelium , Italia et Asia, plus in hoc tibi testimonium sunt, quam aedes nostrae. Rapuit etiam eum hoc anno ab humanis no- stris obtutibus ipsa mors atrox." Cum facta Joannis de Hunyad singula, obitum usque, nativkatis anno 1386. praeprimis congruant; ultra proin eum natales illius nec retrahi , nec pro- trahi ex aequo possunt. 6.) Filios habuit duos, teste Thuroczio (Chron. P. IV. cap. LVL): ? ,Duo, inquit, ei erant nati, ad quos non modico desiderio cuncta respiciebat Hun- garia, Paterna enim merita hos quemque amare co- gebant, et non minus virtutem, naturamque pater- nam in hos descendere spectabant." ,,Horum m or- dine geniturae maior Ladislaus vocabatur, genitori haud dissimilis, virtute quoque militari et morum honestate, liberalitatisque humanitate iuvenis cun- tos suos inter coaetaneos praestantissimus. Junior vero Mathias, paternae sublationis in diebus nondum annis solutus erat de puerilibus. Hunc genitor, dum vivebat, inlimo cordis amore amplexabatur; hunc 207 et aetatis suae agilitas , omnium in oculis commen- dabat; cunctique i!!um intuent.es magnum eum ho- minem futurum praesagiebant." Conf. Aeneam Syl- vium nro XXII. 7.) Patruos eiusdem Joannis de Hunyad , Magas etRadul, alterum Radul patruelem, condivisionales ex Sigismundi donationalibus anni 1409. comperi- mus: ,,Possessionem nostram regalem , Hunyadwar vocatam , memorato militi Voyk , et per eum Magas et Radul carnalibus , ac Radul patrueli fratribus, nec non Joanni filio suis ipsorum haeredibus contuli- mus."Dip!. nro I. — Joanni nostro fratrem cognomi- nem fuisse , novimus e donationalibus Alberti R. H. annol449.: Joannes et alter Joannes , uterque filii Olah de Hunyad." — Tum e Wladislai anno 1440.: „Vtrique Joanni, filiis quondam Woyk de Hunyad." E Ladislai Posthumi de anno 1453.: „Ipse et egre- gius quondam alter Joannes de ipsa Hunyad , miles sibi sangrine frater, fortissimaque strenuitate par et socius." Ex ipsiusmetitem fundationalibus de A. 1442. „Inbuitu nostrae salutis et quondam egregii Joannis minoris de Hunyad , militis militum , fratris nostri carissimi, in actu reipublicae in partibus Transilva- nis defuncti et in praedicta Ecclesia (Albensi) Beati Michaelis Archang. tumulati, animae refrigerio." Ex ipso etiam epitaphio : „Miles vocatus frater guber- natoris sit iunctus coelicis choris anno MCDXLIV. de Hunyad." Apud Benko Transilv. — Patrueles con- divisionales memorat ipsemet htteris anno 1448. „Dicit nobis egregius Voyk de Chionok (Cholnok) , frater noster condivisionalis , in sua et Ladislai et Sandrini, filiorum suorum, nec non Daan , filii Ja- rizlo de dicto Chionok, personis." — Consanguinei 2D8 eiusdem perhibentur : „Joannes Zekel , Domini Gu- bernatoris consanguineus , — in campo Merularum anno 1448. cecidit 4 ' ait Thuroczius 1. c. cap. XLVI — XLVII. De quo notaverat Istvanfius in margine ad Thuroczium : ,,Joannes Zekel : huic nomen fuit se- cula , sic a valachis et tracibus vocabatur , iam Hu- nyad ab Hungaris; ei dextra manus detruncata fuit, et iacet in Alba Transilvaniae sepultus." Epi- taphium ipsius sic sonat : „Hic est tumulatus iohes miles minor de hunyad vocatus frater eius. u Apud eundem Benko 1. c. — Sororem unam eiusdem ute- rinam notificavit Nicolaus Olahus praelaudatus, dum ait: „Joannis Hunyadis, Vaivodae Transilvani, postea vero gubernatoris Hungariae tempestate, Manzillae ab Argyes ex uxore Marina , e i u s d e m J o a n n i s Vaivodae sorore, duo erant inter alios filii: uni nomen fuerat Stanzul , qui Danum et Petrum filios suscepit , alteri Stoyan , hoc est Stephanus. Is me etc. genuit" 1. c. Alteram commemorat Chalcocon- dylas, viduam, post Joannis, ut videtur, Zekel obitum, Joanni Gyskra in coniugium oblatam: unde eiusdem Johannis Zekel consanguinitas explicanda. Meminit etiam patruelium 1. c. p. 741. — Per ma- trem Elisabetham, Michaelis Szilagyii sororem , co- gnatum nactus fuit magnificum Joannem Pongracz de Dengeleg, Vaivodam Transilvanum , ut docent litte- rae Conventus Cruciferorum de Alba anni 1517.: ,,01im magnifici Joannis Pongracz de Dengeleg , Vai- vodae Transilvani , et Siculorum Comitis , a v u n- culi scilicet condam Domini Mathiae regis Hunga- riae." — Comitem Georgium Marnavich Nissensem, consanguineum charissimum, litteris anni 1448. sensu , ut videtur, lato, quo etiam Nicolaum de Ujlak Vaivodam appellavit fratrem charissi- 299 mum, anno 1443. Cum Ladislao de Gara , ' regni Palatino , atque Vlrico Comite Ciliensi filiabus ho- rum filiis suis disponsatis affinitatem; cum Geor- gio Serviae ac Stephano Thomasovich Bosniae de- spotis, cum Joanne Giskra partium superiorum re- gni, Pancratio item de Szakolcza, alias de Szent- Miklos Capitaneis foederatam unionem contraxit. — Vide ad an. 1444. 1448. 1451. V. Rationes adversariorum circa genus et incunabula Joannis de Hunjad 9 regni Hun- gariae Gubernatoris. 1 .) Patrem herois nostri B u t h u m aut B u d u m fuisse, Antonius Bonfinius 1. c. auctor est; ast con- tra expressa diplomatum ac scriptorum coaevorum testimonia, qui nomen hoc ignorant, ac Voykum et Olahum norunt duntaxat: Dipl. I. II. et III. Thuro- czius 1. c. Caspar Heltay ac Cl. Danicl Cornides Voi- kio nomen Buth aut Bud addentes , nullo solido ni- tuntur argumento. 2.) Antonius Bonfinius patrem Joannis Guber- natoris Valachum ex insigni Romanorum gente Corvina ortum contendens, Mathiae regi adulatus, eo maiori lapsus est errore : cum ipsemet illum in vico' patrimoniali Corvini seu Hollos dicto, natum esse, sit confessus ; vicum autem illum Romanae gentis Corvinae coloniam aut possessionem fuisse, haud docuerit. Numi et inscriptiones gentis Corvi- nae in Transilvania repertae id nequaquam evincunt. 300 Vicus patrimonialis familiaeHolIosianae aut Corvinae denominationi, more vulgarf, locum dederit omnino, sed nominis non item decus aut dignitatis Romanae, quemadmodum Ladislaus Posthumus ait: Johannem nostrum, qtio plurimi aliena ope et suorum Maio- rum titulis irrepserunt, eo suis sudoribus, virtute et ingenio, ac vigiliis ascendisse; posteris ac nascen- tis n o m i n i s decus et dignitatis initium attulisse." Dipl. anni 1453. M. J. David Baierus, sententiam Bonfinii amplexus, auctore decepto, er- roris immunis non est. 3.) Cl. Daniel Cornides, in scrutanda regum no- stratium genealogia solertissimus ac felicissimus, ori- ginem Joannis Hollosi nostratis ab illustri ac vetusta Polonorum familia Korvin dicta, repetens, humani quid passus non minus est : nominis ac scuti gentilis similitudine delusus: cum corvi nigri usus non solum Polonis, sed et Serviis , ut ipsemet memmit, quin aliis quoque gentibus fuerit communis; proprius certe fuit pluribus etiam Germaniae familiis, quas Historia Insignium illustrium, seu operis Heraldici Pars Specialis etc. Auctore Philip. Jacobo Spenero edit. II. Francofurti ad Moenum anno 1717. edita manifestat: ,,Alias cljpeus p. 11. repraesentat insi- gne Baronum de Neumus in Greiffenfels ;. in quarto eius laterculo corvus niger coronatus^ expansis alis, rostro annulum gerens, conspicitur." Tuin ibi- dem: Schifferorum Baronum scutum est transverse sectum, inferiori parte rubea, in superiori autem corvus niger rostro annulum aureum gestans etc. Quemadmodum has, ita etiam Hunja- dianain familiam, ob corvini insignis similitndinem, ad Polonicam Korwin referre non licet, eo certius , 301 quod denominationes domi nostrae a possessionibus non a scutis, usu venerint. 4.) Qui eumdem origine non Valachum, sed Siculum Transilvaniae (Szekelj) fuisse, conten- dunt, dupplici pugnant argumento; appelJant ad Jo- hannem Szekelj de Hunjad, cuius causam egerat Paulus Comes, Curiae regiae Judex, tenore littera- rum Capituli Budensis de anno 1331. contra Tho- mam Zdenczj, inferuntque, Joannem de Hunjad e domestica sicula Hunjadia domo ortum fuisse. Diffi- cultatem hanc egregie solvit Stephan. Kaprinai : dup- plicem fnisse et esse in Transilvania possessionem Hunjad vocatam , dicens : „Hunjad oppidum Tran- silvaniae , a ferri fodinis celebre , cum castro Cor- vinorum insignia etiamnum ostentante, in Comi- tatu cognomine situm, et ab Hunnis primis, ut reor, conditoribus ita dictum; hoc illustre nomen Hunja- diis dedit , qui ante adeptam a Sigismundo rege op- pidi huius possessionem solum Hollosj , id est Cor- vini ab Hollos , vicino Valachiae , vel potius Transil- vaniae pago , nunc praedio , in eodem Hunjadensi Comitatu sito (si fides amico me monenti) fuerant compellati. Ad discrimen alterius Hunjad, a Banf- fiis possessoribus Banfi Hunjad vocati , vulgo Vajda- Hnnjad, quod Joannis Vaivodae fuisset, nuncupa- tur. In hoc oppido gentilitio Elisabetham, Mathiae regis matrem, Patribus divi Francisci, strictoris, ut aiunt observantiae coenobium anno 1465. condidisse memorant Annales Waddingi Tomo XIII. pag. 383. Banfli Hunyad fuerat a Joanne Szekel j possessa , al- tera vero regalis , fuerat Voiko, ac filio ipsius Jo- hanni collata, ut Dipl. nro I. docet. — Vrgent: Li- terae Comilatuum Zagrab et Varasd ad publicum re- 302 gni conventum anno 1447. datae dicunt: „Noveritis> quod magnificus Joannes de Zekel de Hunyad, Gu- bernator regni Hungariae — per eumdem Zekel, sic potentialiter occupatas" ; apud Kerchelich Not. Praelim. p. 270. Concluduntve : negari haud posse, Joannem de Hunyad, origine Siculum fuisse. Hanc obiectionem C!. Steplianus Katona Hist. Crit. Tomo XIII. p. 535. sequentibus solvit: ,,Litterae hae rite descriptae , non tam contra Johannem de Hunyad , Gubernatorem, quam contra Joannem Szekely, Dal- matiae, Croatiae et Dalm. Banum, conceptae sunt, de quo laudatusKerchelich sic loquitur (lb. p. 280.): ,,Joannes de Zekel , Gubernatoris Joannis consan- guineus, Dalm. Croat. et Sclav. Banus, et Auranae Prior An. 1445. Videtur igitur aliquid omissum esse in titulo, qui sic restitui posset : Magnificus Joannes de Zekel , consanguineus Joannis de Hunyad Guber- natoris u , nam et in serie idem Kerchelich duas in Sclavonia factiones fuisse notat (ib. p. 270.)" Illi, qui Joanni Hunyad Gubernatori , statibusque Hungariae adhaeserant, in Gara.sive Garich reip. quasi suae lo- cum fixerant, sic enim in quodam mandato : Johan- nes de Hunyad, regni Hungariae Gubernator Jo- hanni, Dalm. Croat. et Sclav. Bano, suisque Co- mitibus, sacrae coronae fidelibus in Gara constitutis 1447; mandando, ut rebelles praediales Dorotheae de Blagay compescant. — Illi vero Sdavorum , qui Comites Ciliae sequebantur; Zagrabiae suam serva- verunt remp. Mutuis saepe caedibus, continuis autem odiis invicem ardebant. Atque haec causa fuerit cur contra Szekelyium, alterum Banum, Zagrabienses ad comitia scripserint. a — Lectio certe : ,,Magnificus Joannes de Zekel, de Hunyad, in diplomati- bus abnormis et erronea est, nisiZekelius deHunyad 303 ducta Johannis sorore participasset. Si e Comitis Mi- chaelis de Hunyad aut Joannis de Zekel stirpe efflo- ruisset Gubernator noster, novi hominis et hybridae ignominiam ab Vlrico, Ciliae Comite, non tulisset, nec huic: suae familiae decus ab ipso ini- tium capere, cum illo vero Maiorum glo- riam finiri, regessisset; apud Roo 1. c. p. 221. 5.) Matrem heroi nostro Bonfinius Graecam de- dit et illam ad nobilissimam Theodosii Imperatoris prosapiam referendam duxit, loco praelaudato; sed hunc, qui vili assentandi studio gratiam Mathiae po- tius regis , quam veritatem, sectatus est , nihil mora- mur. Alii e domo Palaeologa deducendam perhi- bent; ast sine omni auctoritate : nec credibile fit, Palaeologos id temporis rerum in oriente potitos, principem foeminam homini obscuro, nulliusque no- minis militi contulisse; mirumque foret Scriptores Graecanicos, tunc florentes, factum hoc ignorasse, aut rem notatu dignam, postquam filius eius incla- ruit, silentio involuisse. Nec ratio capi potest, unde nihilominus, traditio communis, ipsam Nobilis Va- lachi (Boyer) Transilvani filiam fuisse manaverit. 6.) Qui natales eiusdem ultra annum 1386 re- movent, Bonfinii testimonio Dec. III. lib. IV. nitun- tur, qui ipsum Demetrio Zagrabien. Episcopo , equis duodecim servivisse , meminit , argumento admodum ludicro: cum enim Demetrius annis 1375 — 9. prae- fuerit Eccles. Zagrabiensi , eundem ratione hac anno circiter 1356. natum fuisse, ac plusquam cenlena- rium Belgradi obsidionem solvisse , mortemque oppe- tiisse, opportuisset. Cuius rei insolitae historicorum meminit nemo. Thuroczius vero falsi redarguit ma- 304 nifesle dicens: erat anno 1456., nondum sene- ctutis demolitus aetate, quiun obiit: 1. cil. cap. LVI. Ast nec dicit Bonfinius Joannem de Hu- nyad , sed patrem ipsius apud Demetrium Episco- pum Zagrabiensem in ephebis fuisse , ut rite adver- tit Balth. Kerehelicius I. c. Qui easdem post annum 1392. promovent, Casparis Heltay auctoritate nixi, documentis repugnant non minus Historicis: anno enim illo natus, anno 1448 sexagenario maior, quod de se litteris ad Papam datis innuit , neutiquam fuis- set. Quomodo etiam transacto militiae tyrocinio, quod Ladislaus Posthumus litteris aimi 1453. testa- tur, Sgismundum ad suscipiendas infulas imperiales annos 12- — 5 natus, sequi potuisset? e(c. 7.) Qui Joacnem de Hunynd humilis et exiguae condilionis natum arguunt, Diugossi utuntur aucto- ritale (L. XIII. p. 75G); cui tanien coniradicit Chal- cocondylas apud Stritter Tom. III. p. 714. dicens: „Jangus genere natus erat non adniodusn obscuro. Patria fuit Chonialae Ardelii oppidum, unde profe- ctus, venit ad Trybalorum (Serviorum) ducem. Mer- cede autemconductus longo admocium lempore apud hunc ducem \ersatus est, ubique, quocunque mit- teretur, fortitudinem et diligentiam memorabilem ostendens (iriterposita de lupo capto narratione) sub- iungit: ,^Hoc facinore dux delectatus , in haec verba linguam solvit: certe non potest fieri, quin non ali- quando virille ad maximam promoveatur potentiam. Haec tum temporis locutus, \irum deinceps pecunia opibusque fovit. Quum tempore multo apud ducem istum moras traxisset; tandem ad Pannones venit. Sunt qui tradunt, Jangum, antequam perveniret ad Trybalorum ducem, fuisse famulum Aliis , Brenesis 305 filii, eique in mercede serviisse, quum fungeretur equorum curatoris partibus. Nescio autem, unde coniecturam facere possim, ut id verum esse cre- dam; nam linguam Turcicam eo modo didicisset. Reversus autem ad Pannones, assumtis aliquot aliiSj procedebat in regiam , dicens : se advenisse , ut sibi suisque mercedem accipiat, nec repulsam passus esU Quum autem bellum arderet inter Germanos et Pan- nones, magna militaria edebat opera, praesens sem- per existens. Vbicunque eius opera desiderabatur , statim approperans, fortissime praeliabatur. Postea congregatis ad eum pluribus aliis, ubique illustris apparebat. Quapropter Ardelii regionis principatus Pannonum ei decretus est." Certe Ladislaus Posthu- mus e stemmate ? corvi nigri ore annulum aureum gestantis scuto insigni, ortum, militisque aulici filium, proin non vilis, non exiguae conditionis fuisse, con- testatur litteris anni 1453. saepe laudatis. VI. Rationes adversariorum circa genus et incunabula Joannis de Hunyad, regni Hun- gariae Gubernatoris. 1.) Patrem herois nostriButhum aut Butura fuisse, Antonius Bonfinius 1. c. autor est, contra ex- pressa Diplomatum , ac Scriptorum coaevorum , qui nomen hoc ignorant, ac Wojki memorant, testi- monia. Dum Caspar Heltay et Daniel Cornides Voiki nomini B u t h aut B u d adiungunt, solido neutiquam nituntur fundamento. 2.) Antonius Bonfinius patrem Joannis Guber- natoris Valachum, ex insigni Romanorum gente Hunyadiana. 20 306 Corvina orlum contendit, Mathiae regi adulatus, eo maiori lapsus est errore, eum ipsum in vico pa- trimoniali Coryino, seu Hollos natum esse, sit confessus; usu autem gentili constet nobiles a pos- sessionibus suis patrimonialibus fuisse compellatos; vicum autem Hollos, Corvinae Romanorum gentis fuisse, aut ab eadem nomen sumsisse, nullis stabi- liverit argumentis, — M. Jo. David Bajerus, senten- tiam Bonfinii amplexus, auclore deceplo, erroris immunis non est. Ladislaus certe Posthumus celebrat Joannem nostrum, quo plurimi aliena ope et suo- rum maiorum titulis irrepserunt, eo suis sudoribus , virtute et ingenio, ac vigiliis ascendisse, ac posteris- nascentis nominis decus et dignitatis initium attulis- se." Dipl. nro LXIII. 3.) Cl. Daniel Cornides, in scrutanda regum nostratium genealogia soiertissimus ac felicissimus , originem eiusdem ab illustri ac vetusta in Polonia familia, Korvin dicta, repetens, humani quid pas- sus non minus est: nominis ac gentilitii scuti, corvi nigri, similitudine delusus: cum eiusdem usus, tam Romanis , quam Serviis quin aliis etiam gentibus , fuerit communis; ut ipsemet meminit; proprius fuit etiam pluribus Germaniae Baronibus , quos Historia insignium illustrium seu operis Heraldici Pars spe- cialis etc. Auctore Ph. Jac. Spenero edit. II. Fran- cofurti ad Moenum 1717. exhibet: ,,Alius clypeus p. 11. repraesentat insigne Baronum de Neuhauss in Greiffenfels , in quarto eius laterculo corvus ni- ger coronatus expansis alis, rostro annulum gerens, conspicitur." Tum ibidem: Schiferorum Baronum scutum est transverse sectum, inferiori parte rubea, in superiori autem corvus niger rostro annuluin 313 aurenm gestans" etc. — Nec fuerat a scutis, sed a possessionibus avitis sumere nomen consuetum. A paritate proin nominis aut scuti ad identitatem ortus argumentari, vitium est. 4.) Qui eundem origine Siculum (Szekel) e no- bili Hunyadiorum stirpe satum contendunt, Ogge- runt Joannem Szekely de Hunyad, cuius partes ege- rat Paulus Comes , Judex Curiae regiae , tenore lit- terarum Capituli Budensis de anno 1331. in causa Thomae Zdenczy , Vaivodae Transilvani ; litteras item Comitatuum Zagrab et Varasd ad publicum re- gni Conventum anno 1447. datas, quae dicunt: No- veritis, quod magnif. Joannes de Zekel de Hunyad, Gubernator regni Hungariae — — tum: per eum- dem Zekel sic potentiaiiter occupatas etc. — Diffi- cultatem hanc CI. Stephanus Kaprinai rite solvit: dupplicem possessionem fuisse in Transilvania Hu- nyad nuncupatam: unam Banfi Hunyad, alteram Ze- kelyHunyad; istam ad stirpem Joannis Szekely de Hunyad , alteram ad Joannem Gubernatorem perti- nuisse, qua propter illum rite de Zekel Hunyad dictum; ut Kerchelichius habet: Not. Prael. p. 270. Rem ita digerit: „Hunyad oppidum Transilvaniae, a ferri fodinis celebre , cum caslro , Corvinorum in- signia etiam num ostentante, in Comitatu cognomine situm , et ab Hunnis primis , ut reor conditoribus , ita dictum, illustre nomen Hunyadiis dedit, qui ante adeptam a Sigismundo rege oppidi huius possessio- nem solum Hollosii, id est Corvini, ab Hollos vi- cino Valachiae , vel potius Transilvaniae pago , nunc praedio, in eodem Hunyadiensi Comitatu sito (si fides est amico me admonenti) , kierant compellati. Ad discrimen alterius Hunyad aBanfiis possessoribus 20* 308 Banfi — Huny ad vocati, vulgo Vajda — Hunyad, quod Joannis Vaivodae fuisset , nuncupatur. In hoc oppido gentilitio Elisabetham, Mathiae regis matrem, patribus divi Francisci strictioris , ut aiunt obser- vantiae, coenobium annol465. condidisse memorant annales Waddingi Tom. XIII. p. 383. edit. Rom." — Si e Comitum Joannis aut Michaelis de Hunyad stirpe effloruisset Gubernator noster, ab Vlrico Comite novus homo vituperatus et ipsemet dicturus haud fuisset, quod suae familiae decus ab ipso initium ca- peretj cum in illo Maiorum gloria finiretur." de Roo ]. c. pag. 221. 5.) Matrem heroi nostro Bonfinius graecam de- dit, etiam ad nobilissimam Theodosii Imperatoris prosapiam referendam duxit loco praelaudato : sed hunc, qui vili assentandi studio gratiam Mathiae po- tius regis, quam veritatem sectatus est, nihil mora- mur. Alii ex Palaeologa domo deducendam perhi- bent: ast sine omni auctoritate, nec credibile fit, cum Palaeologi rerum id temporis in oriente potiti fuerint, principem foeminam homini obscuro, nul- liusque nominis militi , collocatam per ipsos fuisse , mirumque foret Scriptores Graecanicos, tunc floren- tes, factum hoc ignorasse, aut rem notatu dignam silentio involvisse. Traditio vulgaris, ut Bonfinius innuit , Nobilis cuiusdam Valachi (Boyer) filiam di- xit" 1. c. — 6. Qui annum nativitatis illius ultra annuml392 retrahunt, eo, quod apud Demetrium, Zagrabien- sem Episcopum in epheborum numero fuisse a Bon- finio Dec. III. lib. IV. perhibeatur, argumento ni- tuntur ludicro: hoc enim supposilo, cum isjannis 309 1375 — 1379. cathedrae illi praesederit, Joannem nostratem circa annum 1360 — 4 natum, adeoque ipso Sigismundo quem anno 1368. in lucem editum, constat, natu seniorem, et anno 1456. victoria ad Belgradum relata, prope centenarium denatum fuisse oportebit. Quod omnem fidem superat. Sed et Bon- finius Patrem ipsius, non Joannem filium , dicit rudi- menta apud Demetrium Episcopum cepisse, uti re- cte advertit Kerchelichius loco praecitato. Ast annus nativitatis eiusdem nec infra annum 1395. est remo- vendus : secus enim , ut Ladislaus Posthumus Diplo- mate anni 1453. refert, Sigismundum ad imperiales infulas suscipiendas anno 1411. Francofurtum comi- taturus non fuisset. 7.) Illegitimo thoro, virgine nobili, a Sigis- mundo rege Hungariae corrupta, Vojko Valacho, dignitatis atque opum exspectatione, coniugio sociata genitum, ceu aemulorum commentum refert ac re- darguit Bonfinius Dec. III. lib. IX. circa finem, se- quentibus : „ Alemanni suapte natura Vngaris infensi, ne Corvino sanguine Mathias ac pater, quemadmo- dum gentilitia corvi insignia testabantur, natus esse videretur, authore Ciliae olim Comite, fabulam haud quaquam insulsam commentati sunt: Sigismundum, aiunt, in Transilvanis agentem, cum ingenua, ve- nustissimaque Valachi cuiusdam nobilis puella con- cubuisse; hanc tertio a se mense repetitam, gravi- dam deprehendisse , donasse magnifice ac symboli loco annulum reliquisse , mandasse , ut quidquid pa- reret, diligenter aleret, educaretque, educatumque ad se cum symbolo mitteret. Hanc deinde ample dotatam, Valacho haud quaquam ignobili, mox de- tecto facinore nupsisse, qui ob dotis ampUtudinem 316 et ingenui stupri gloriam, oblatam a puella condi- tionem minime recusavit. Scitum et eleganlem hinc puerum in tempore fuisse editum, quem mater Jo- hannem appellavit. Cum infans in matris gremio ia- ceret, advolasse corvum et annulum symboli loco datum abstulisse; parentem ingenti dolore correp- tam, virum subito exorasse, ut corvum insectare- tur , et annulum recuperaret, ne pueri spes magna inauspicatae avis rapina perderetur. Virum tandem confosso sagitta corvo , annulum continuo recepisse. Joannem eximiae deinde pulchritudinis adolescen- tem, materno iussu, ad Sigismundum venisse et ostendisse annulum; recognito regem annulo praediis ac villis eum ample donasse." Tum adiicit : „Quod si vera haec fabula fuisset, quis ambiget Sigismun- dum, profusissimae prodigalitatis imperatorem, non solum agro, sed regno, cum virili prole caruerit, hunc esse donaturum? Vetustatis cognitionem iis, qui talia fabulantur , livor ademit , quando adole- scentis imperium tolerare non poterant. Nesciebant avita adhuc insignia corvum petinere, ne vetustissimi generis indicia deforent; non ficta, non usurpata, non nuper excogitata haec insignia fuere." — Haec quidem recte arguit Bonfinius: nam opes aut di- gnitates , queis Sigismundus Joannem donasset , nul- lae: nam Patri Woyko castrum Hunyad militarium servitiorum merito anno 1409., aequo cum fratri- bus carnalibus ac patrueli iure, A. 1409. ut subNr. I. contulit; ex ordine militari adBanatumZewrinensem anno 1439. ab Alberto; ad Praefecturam Transilva- niae ab Wladislao Polono anno 1440. ad Guberna- culum regni a Proceribus anno 1446. fuerat evectus, ab illisque , Georgio item Serviae regulo possessio- nibus auctus; ut Dipl. nro II. XI. 317 Cerlum non minus est, progenitores iam eius insigni corvino usos fuisse, ut fidem facit Diploma Ladislai Posthumi nroLXIII. Cum igitur Joannes he- ros nostras nulias per se a Sigismundo impetraverit donationes, nnllos honorum gradus, impetraturus certe, si ad eum pertinuisset, ipsius ab eodem ortus commentitius est. * 8.) Fabulara nihilominus recoxit Caspar Heltai nostras, Scriptor saeculi XVI. una Tjpographus, in suo Chronico, quod ex Bonfinii Historia compilavit, idiomate patrio capite CXI. mirifice exornatam. — Actum figit ad annum 1392., quo Rex collectis In Transilvania viribus ad exterminandos e Valachia Turcos, ac Nicopolim revindicandam fuerat profe- ctus. Idem a Mathiae Corvini railitibus audivisse , et ita rem a Joannis de Hunyad consanguineis narrari , ait. Ast commentura suo in temporum seriem im- pactu naufragatur, ita etiam Heltaiana sententia: Sigismundus enim anno primum 1394-to desinente fuerat Transilvaniam ingressus, Brassoviae non in- vico Strigye moratus , Mircheum Transalpinum Vai- vodam convenerat; — • atque ipso et optimatibus ad clientelam denuo obstrictis, anno 1395. Copias in partes Transalpinas traduxit; Bajazethe , Turcarum Principe , adventus sui fama in adversam Danubii ri- pam depulso , expugnavit arcem Nicopolim , Tur- casque omni ea possessione exegit; e Valachia post obitum duntaxat Mariae reginae , funusque Magno- Varadinum solemni apparatu deductum, Wladislaura Poloniae regem a limitibus Hungariae per Joannera de Kanisa Archi-Episcopum Strigoniensem amotum, initio anni 1396. per Transilvaniam est in Hunga- riam reversus. Conf. Codicem Dipl. ad annos 1395 318 — 1396. Diplomata Sigismundi de anno 1408. feria sexta postPascha; item de anno 1401. die 13. Mar- tii, ibidem. — Pacto hoc Johannem anno primum 1395 — 6. necesse fuisset nasci; nativitas tamen eius ultra annum 1392. removeri neutiquam potest. Jure proin scripsit Ludovicus XI. Galliarum rex ad re- gem Mathiam : „ A d notabiles infamias con- tra suum et genitoris sui nomen, aures se nullo modo adhibere potuisse. Ea, q u a e de ipso malignitas ausa est comminisci, alioquin minime verisimi- lia etiam ratione temporum impossibi- lia, esse, facile coniiciuntur." Vide Epist. Math. Corvini Tyrnaviae anno 1744. de anno 1463. nro LXII. Milites Hunyadiani saeculo medio XVI. haud provixerint, nec facti veritatem noverint. 9.) Fabulam domi, forisque profligatam, non sine impudentia resuscitavit Benkoius, etiam Tran- silvanus , in sua Transilvaniae Historia , sequentibus rationum momentisM 1.) Ita narrat Transilvania uni- versa: ipsa quoque Hnnyadiana prosapia; ast tra- ditio vulgaris fons fide dignitatis non est, praesertim cum eius origo , traditio Heltaiana infundata , tem- porum ac locorum adiunctis dissonans, Scriptorum ac Diplomatum testimoniis adversa in patulo est. — Consanguineorum non dictis, sed documentis ha- benda fides. Traditio vulgi erroribus semper obno- xia. Plebi, quod mirum, verum; Historico, quod fide dignum, probatum. 2.) Nullum praesto esse documentum, quod contrarium evincat: Imo vero adest multiplex : Diploma Sigismundi , caslrum Hu- nyad strenuo militi aulae suae Voik , patri Joannis , anno 1409. conferentis. Consonat Chronicon Thu- 319 roczii: „Sigismundus , virtutis nomine genitoris mi- litis huius (Joannis) pulsatus, illum partibus de Trans- alpinis suum traduxisse in dominium, suique regni illum incolam effecisse , et nihilominus digna perpe- tuaque eumdem munitionis Hunyad possessione do- tasse." P. IV. cap XXX. etc. 3.) Vlricus, Comes Ciliae, genus eius caninum dixit: ast hoc neutiquam ex mentis persuasione, secus filio eiusdem Mathiae, Catharinam filiam suam unicam despondisset neu- tiquam (vide Diploma nro LV.) Insolenti supei bia , inerti invidia obcoecatus insidias Johanni Hunyadio struxit, his identidem elusis, in convitia et calum- nias erupit, quas de Roo fide digne recenset, con- cludens : „Joannis Corvini desiderium levabat Cilien- sis, qui immortales inimicitias gerens sublatum esse illum dictitabat , per quem steterat hagtenus , quo minus Rex Hungariae regni frui potuisset. Gaudebat ille non tam clade Turcorum, quam aemuli morte, iamque gubernatoris munus sibi promittebat. Qua in re ne impediretur, omne odium, quo eumdem, dum viveret, persecutus erat, in eius iilios convertit. Id adeo non potuit dissimulare, ut palam aliquando di- xerit, brevi se caninum istud genus ex Hungaria pro- fligaturum" 1. c. pag. 224. — Odium et inimicitia sliena sunt a veritate. 4.) Sigismundum sacerrima quaevis matrimonia sua lascivia inquinasse: ast cri- nien impingendum nemini nisi probatum , ipsum viva iam coniuge Maria excessisse probaverit nemo ; Eli- sabetham Morsinaianam deflorasse , ut credamus, temporis, narrationisque adiuncta vetant. 5.) Joan- nis Corvini, Mathiae regis nothi, in regem Hunga- riae eligendi patroni nativitatis eiusdem labem eo diluerant argumento; avum etiam illius illegitimo fuisse thoro progenitum. — Huius in actis electio- 314 nis, quae Mathiae Corvini obitum subsecuta est, nullum occurrit documentum; si quod occurreret etiam, non plus probaret, quam ignomiam, in or- tum JohanniS de Hunyad per aemulos coniectam, mentes etiam eorum, qui prosapiae Corvinae pa- troni fuerant, inquinasse. Probaret ex adverso: ele- ctione Elisabethae et Alberti disceptata futuros fuisse Joannis Hunyadii quosdam patronos , si nothus Si- gismundi fuisset; cum inventi fuerint nulli, signum est fabellam hanc id temporis confictam necdum fuisse ; fidem Mathia regnante necdum invenisse, cum ipsi o b s c u r a duntaxat origo , non item ill egiti- ma sit obiecta, innuit Bonfinius dicens: „Mathias antiqui sui generis haud inscius, nihil molestius ferre videbatur, quam si quis ex invidis obscuritatem sibi gentis -obiecisset , aut barbara nobilitate tumens, citra propriae virlutis merita se praeferre studeret Non ignorabat , adversarios ignobilitatem sui generis improbasse, vulgo quoque dicere, Valacha ipsum gente oriundum. Nonnuilos Hibridam appellasse, quem dissimilis linguae parentes ediderint. Id im- primis citerioris Vngariae Proceres dicere : Valachum regulum non esse ferendum. Fridericum quoque im- peratorem iniquissime pati, opulentissimum usque adeo regnum, ab adolescente et peregrino pene rege possideri, et ne coronam redderet, ab infestis non- nullis optimatibus quotidie admoneri." — Dec IIL lib. IX. circa finem. 31 5 VH. Virtus Joannis de Hunyad insignis. Ad virtutem Joannis de Hunyad aestimandam, tempora, in quae post Alberti Austrii obitum inci- derat, sunt repraesentanda; illa Joannes de Zredna, vulgo Vitezius, sequentibus depinxit: „Si ante ocu- los , faciemque statuere volueris praesentiuro tempo- rum conditionem , — palam contueri potes nunc tempora illa, quae olim fatali quodam carmine (Lu- cani) non descripta mihi, sed magis depicta viden- tur, in quibus videlicet in primis ferale per regnum iustitium patuit, cunctaque pudoris rumpunt fata moras ac deinde resoluta legum froenis ira ruit, sors incerta vagatur, fertque refertque vices. Jam sane ferri potestas confudit omne ius, manu, legesque et foedera rerum pesti vertit natura tumultu. Tum libertas data odiis , praedaque et hostiles luxum sua- sere rapinae. Sed proh ! nefas, rectius affines , quam hostiles rapinas dixerim , nempe in quibus amica manus, in sua ferox viscera convertitur, cognatae- que decertant acies. — Quid pluris? Nemo favoris compos, nemo expers pavoris. Aequata passim vul- nera membris vidimus, mensura quoque iuris vis erat, lethalis denique ambitus incanduit. In com- mune exitium oculo coecultante ruitur. Pauci ulto- res scelerum, auctores plurimi affluunt. Quassa est fides, quies aegra, dubius sanguis atque, ut veteri proverbio aiunt: certi nihil , nisi frater hostis. — Praeterea, si voles, ut amplius hosce questus pro- sequar, recte quidem, adhuc sine rubore magis, quam sine moerore hoc quoque adiiciam : iam virtu- tis usus tepuit, abusus invaluit. Jam rarus menti imperat, iam, inquam, fructus est sceleri, nullum putare scelus. — Durat quippe primo genita tabes , 316 luesque Hungariae : Livor edax , quo varios ex more iudicii aculeos concrispante, ingenii, animique splen- dor emarcuit etc. Epis. I. et II. ad Paul. Ivanichium Notarium. Apud Schwandtner Tom. II. p. 10 — 14. Magna debuit omnino esse virtus Joannis Hu- njadii , hominis novi , quod tali regni statu , tot aliis regni Proceribus potentia, antiquitate generis, glo- riaque maiorum illustribus, communi suffragantium voto praelatus, Gubernium regni nactus fuerit, eo certius ; quum teste Galeoto Martio de dictis et fa- ctis Mathiae R. , Cap. XIII. latinae lingu#e ex- pers fuerit. Qua de causa iuramentum, quod in corpore iuris patrii legimus, idiomate patrio fecerit. Virtutem eius Bonfinius Decade III. Hb. IV. ita depingit: ,,Vir fuit, in quo magnanimitatem sapien- tiam fortitudinemque Romanam recognoscere licebat. Aspectu perliberali fuit, ac venerando, militari ro- bore indomitus, cuius mite, praestansque ingenium, nil praeter Romanae dignitatis imaginem referebat. Oculorum et oris venustate praepolluit, mores omni ex parte nobilissimi, ab omnique barbara feritate re- demti. Rehgionis ac iustitiae, item Hberalitatis et beneficentiae studiosissimus fuit. Neque deerat amor honestatis et amicitiae cultus, ad obligandos militum animos et promerendam caeterorum gratiam , usque adeo promtus, ut aeque ab omnibus amaretur. Co- mitate, beneficentia , dissimulationeque callida, sic inimicitias et odia declinavit, ut his officiorum arti- bus , ad eius dignitatis altitudinem sibi viam compa- raret, quam ne sperare quidem licuisset. Acer et excelsus viro fuit animus, consilium prudens, calli dumque; cui mos erat nil inconsulto, nil intempe- 323 stive agere. Nil spes eius appetere videbatur, quod arte, consilioque assequi non auderet. — Joannes igitur Corvinus post caetera , quae sumraa cum laude munera gesserat , Transilvanam provinciam cum im- perio, ob rem optime gestam impetravit, atque hinc facile ad maxima quaequae evectus est. a Magna iustitiae virtute administraverat regnum, eodem testeBonfinio Dec.III. lib. VII. : „Judiciis in- tegerrime praefuit; in negociis expediendis usque adeo festinus et ardens, item in audiendis in omni genere personarum hominibus patiens et indefessus, ut stans, incedens, equitansque, rogatus ius diceret." Et cum, ut ex verbis Augustini Episcopi Jaurinen- sis ad Pontificem prolatis apparet (Praj ann. P. III. pag. 103.): „Praefatum regnum Hungariae externis Turcarum bellis miserabiliter devastatum et lacera- tum, internis factionibus scissum, ut omnes opinan- tur, nisi magnanimi viri Joannis de Hunjad, eiusdem regni magnifici Gubernatoris , providentia , ac vigilantia conservatum foret, ad ultimum omnium miseriarum perductum crederetur." Magna non minus in animis dissidentium conci- liandis , paceque tutanda Johannis Hun jadii virtus fuerat : „Magna , inquit ad Eugenium Papam epistola XXII. , mihi opera opus est , ut digne assurgere va- leam, ad agendas gratias Beatitudini Vestrae , quae ex benignitate soiita , rebus et successibus meis tam saepe numero collaetari dignum duxit, ea quoque in maiqrem semper spei partem interpretari , quae plus oneris mihi, quam honoris quidcunque subducunt. Id genere genus, ipsi Beatitudini Vestrae et nunc maxime ampliare placuit, quandoquidem impositum 324 mihi gubernationis pondus, favoris potius esse, qtiam curae congratulando arbitratus est; quamquam non dubitaverit, altis meis laborum cumulis, hoc mu- nere altiores accessisse. — Promptus autem animus est, et voluntas non impar ad exequendum ea, quae Beat.V. hortatur. Pulchra iam unionis et concordiae fundamenta, dono Domini, iacta sunt ; restaret super- aedificare pacem, quae sola et prima virium populi christiani auctrix esse posset adversus infidelium in- sultus propellendos. — Mira certe res et divino di- gna munere: cedunt arma, longo nutrila tempore, silent bella inteslina, froenantur dissidia, concordia pedetentim inducitur, sola forensium adhuc insulla- torum saevitia minas exaggerat. Ego vero , etsi ist i eo modo iam stare conspiciam , minus tamen sperare poteram, tam cito futuram mutationem hanc dexte- rae excelsi, et ob hoc etiam importunitatibus aliquo- rum resistere, accomodum necdum putavi, exoptans jfinaliter favore furorem collidere." Magna moderationis virtute usuin fuisse , quam adeptus fuerat , potentia, gubernium sponte exutum, ac laudibus atque remunerationibus, a rege Ladislao cumulatum, commonstrat; teste Thuroczio 1. c. cap. LI.: ,,Reductus est igitur puer princeps et caslri Viennensis conversabatur in palatio. Multi ad eum confluebant tum de suis, tum de alienis regnis, no- biles. — Conventum ergo fuit, ut et Dominus Gu- bernator, regnique Dommi et Magnates cuncti, ad exhibendos illi condignos honores, fidelitatisque ho- magium praestandum illuc irent. Nec dilatum exsti- tit, quin omnis dominorum Hungariae pulchritudo in Viennensem civitatem convoluta est. Et ipsa regis euria venerando dominorum coetu fervens, dominis 319 Hunganae praedictis, cunctos caeterorum eiusdera Ladislai regis regnorum intcr primores locum emi- nentiorem dedit, et rex ipse suos pueriies in illorum aspectione depascens oculos, tantorum ma■>- \